Zamek w Skoczowie

Zamek w Skoczowie
	; Zamek ok. 1750 r., na akwareli Karola Prausa (jr.) z 1926 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Skoczów
Zniszczono	1938
	Położenie na mapie Skoczowa Zamek w Skoczowie
	Położenie na mapie Polski Zamek w Skoczowie
	Położenie na mapie województwa śląskiego Zamek w Skoczowie
	Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Zamek w Skoczowie
	Położenie na mapie gminy Skoczów Zamek w Skoczowie
	49°48′07,7″N 18°47′20,1″E/49,802139 18,788917
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Skoczowie – gród a następnie zamek istniejący od XIV do XX w. w Skoczowie, ostatecznie rozebrany w 1938 r. Początkowo własność piastowskich książąt cieszyńskich (z przerwą w latach 1573/77–1594), a po ich wymarciu Habsburgów.

Historia

Wybudowany został prawdopodobnie w początkowym okresie funkcjonowania księstwa cieszyńskiego powstałego w 1290 r., na polecenie jego władców^[1]. Po raz pierwszy jego istnienie jako twierdzy potwierdzone jest w dyplomie lennym księcia Kazimierza I z 1327 r.^[2] Była to wówczas zapewne drewniana budowla otoczona wałami drewniano-ziemnymi i fosami, mająca za zadanie strzec przebiegającego w pobliżu szlaku handlowego z Cieszyna przez bród (później most) na rzece Wiśle do Bielska. Zapewne jeszcze w XIV lub na początku XV w. gród ten został rozbudowany. Począwszy od XV w. coraz częściej przebywali na nim książęta cieszyńscy, często wystawiając w nim ważne dokumenty, np. tzw. wielki przywilej nadany miastu Bielsku przez Bolka I w 1424 r.^[3] Od 1431 r. zamek był jedną z siedzib księżnej Ofki, następnie był siedzibą księcia Przemka II. W latach 1573–1577 Skoczów wraz ze Strumieniem i okolicznymi wioskami został sprzedany przez księcia Wacława III Adama tworząc skoczowsko-strumieńskie państwo stanowe. Jego nowy właściciel, Gottard (Jerzy) z Łagowa (von Logau) na Starej Wsi (Altendorf), rozpoczął przebudowę dotąd drewniano-ziemnego zamku na murowany^[4]. Gottard zmarł w 1589 r., niemniej przebudowa była kontynuowana. W następnych latach zamek tracił walory obronne, przybierając formę rezydencjonalną. Po powrocie państwa stanowego do księstwa cieszyńskiego, ok. 1594 r., zamek ten stał się siedzibą burgrabiego a od początku XVII w. hetmana, zarządzającymi skoczowsko-strumieńskim kluczem dóbr (tzw. państwem)^[5]. Urbarz z 1621 r. opisuje:

przy tym mieście Skoczowie jest zamek murowany, z gruntu wystawiony i zbudowany, w nim także są wszelkie potrzebne pokoje, składy i piwnice, a wokół tego zamku wał, a na nim inne potrzebne budowle, które ku potrzebom zamku się znajdują^[1].

Po wymarciu Piastów cieszyńskich w 1653 r. zamek wkrótce stał się siedzibą zarządców Komory Cieszyńskiej. W 1713 r. zamek wraz z miastem został strawiony przez pożar. Został odbudowany w 1714 r. według nowego planu przez mistrza budowlanego Bartłomieja Dissela z Cieszyna^[1]. Kolejny pożar zaatakował zamek w 1756 r., przeciągająca się odbudowa skończyła się w 1791 r. Wtedy zamek przybrał formę wolnostojącego piętrowego dworu z łamanym dachem typu polskiego. W 1805 r. odwiedziła go Maria Ludwika Austriaczka, w latach następnych także car Aleksander I, cesarz Franciszek I, arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg. Od 1855 r. zamek był siedzibą starosty, od 1866 r. sądu, zaś na początku XX w. kancelarii gminy, burmistrza i miejskiej rady, co było przyczynkiem ostatniego remontu zamku w latach 1902–1904^[1]. Po opuszczeniu go przez samorządowców miejskich w 1913 r., w zamku urządzone zostało regionalne Muzeum Beskidzkie przez miejscowego nauczyciela, Karola Prausa Seniora.

Podczas I wojny światowej stacjonowało tu wojsko. W następnych dekadach zamek popadał w ruinę. Już w kwietniu 1923 r. Rada Miejska Skoczowa uchwaliła zakaz trzymania zwierząt w przyzamkowej stajni, ponieważ jej dach groził zawaleniem. W tym samym roku w grudniu wysiedlono z zamku zamieszkujących tam bezdomnych^[6]. Tym niemniej biedota miejska zamieszkiwała tam w dalszym ciągu, skoro w aktach miejskich zachowała się informacja, że jeszcze w 1937 r. zamek miał troje mieszkańców.^[6] Ostatecznie budynek został rozebrany w 1938 r.

Galeria

Akwarela Karola Prausa (jr.) z 1926 r.
Akwarela Karola Prausa (jr.) z 1930 r.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d M. Makowski, 2005, s. 191
↑ I. Panic, 2005, s. 101
↑ I. Panic, 2005, s. 103
↑ I. Panic, 2005, s. 104
↑ I. Panic, 2005, s. 130
↑ ^a ^b Proszyk Jacek: Skoczów w latach 1919–1923, w: „Kalendarz Skoczowski 2004”, wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, ISBN 83-904911-8-4, s. 69–73.

Bibliografia

Mariusz Makowski: Szlacheckie siedziby na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Regio/Muzeum Śląska Cieszyńskiego, 2005, s. 191. ISBN 80-239-6051-2.
Idzi Panic: Sudia z dziejów Skoczowa w czasach piastowskich. Skoczów: BIBLOS, 2005. ISBN 83-7332-246-9.

[makowski-1] M. Makowski, 2005, s. 191

[2] I. Panic, 2005, s. 101

[3] I. Panic, 2005, s. 103

[4] I. Panic, 2005, s. 104

[5] I. Panic, 2005, s. 130

[Pro-6] Proszyk Jacek: Skoczów w latach 1919–1923, w: „Kalendarz Skoczowski 2004”, wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, ISBN 83-904911-8-4, s. 69–73.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Istniejące dwory	Jasiona Zabrze – Rokitnica
Istniejące pałace	Bruntál Brynek Brzeźnica Bytom – Miechowice Chałupki Czechowice-Dziedzice Czekanów Czerwięcice Dobra Izbicko Jastrzębie-Zdrój – Borynia Kalety – Zielona Kamieniec Karwina – Frysztat Katowice – Pałac Goldsteinów Katowice – Szopienice Katowice – Załęże Kobiór – Promnice Kochcice Kończyce Wielkie Koszęcin Krowiarki Krzyżanowice Łubie Miedary – Kopanina Modzurów Moszna Nakło Śląskie Ornontowice Patoka Pławniowice Pogrzebień Prudnik Rudy Rzuchów Siemianowice Śląskie Siemianowice Śląskie – Michałkowice Sławików Sośnicowice Strzybnik Szałsza Świerklaniec – Pałac Kawalera Świętochłowice Tarnowskie Góry – Karłuszowiec Tarnowskie Góry – Rybna Tychy Tworków Wieszowa Większyce Wilkowice Wodzisław Śląski Wodzisław Śląski – Kokoszyce Wojnowice Zabrze – Mikulczyce Zbrosławice Zebrzydowice Żyrowa
Istniejące zamki	Biała Bielsko-Biała – Bielsko Chrzelice Chudów Czuchów Dzięgielów Gliwice Głogówek Grodziec Kończyce Małe Łąka Prudnicka Niemodlin Ostrawa – Zamek Śląski Prószków Pszczyna Racibórz Raduń Rogów Opolski Ruda Śląska Rybnik Strzelce Opolskie Tarnowskie Góry – Stare Tarnowice Toszek Ujazd
Nieistniejące dwory	Katowice – dwór Świętochłowice Zabrze – Dwór Bielskich
Nieistniejące pałace	Bytom – Szombierki Świerklaniec – Pałac Donnersmarcków Tarnowskie Góry – Repty
Nieistniejące zamki	Bytom Cieszyn Opole – Zamek Górny Opole – Zamek Piastowski Piorunkowice Prudnik Skoczów Świerklaniec – Zamek Piastowski Tarnowskie Góry Trzebina