Święty
Antoni z Padwy

Fernando Bulhões

prezbiter doktor Kościoła
Fresk autortwa Maestra di San Francesco, przedstawiający Antoniego z Padwy (ok. 1272)
Data i miejsce urodzenia	1191 Lizbona
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1231 Arcella k. Padwy
Czczony przez	Kościół katolicki
Kanonizacja	30 maja 1232 Watykan przez Grzegorza IX
Wspomnienie	13 czerwca
Atrybuty	księga, lilia, serce, ogień, chleb, osioł i ryba
Patron	zakonów: franciszkanów, antoninek oraz bractw i wielu miast, dzieci, górników, małżeństw i narzeczonych, położnic, ubogich, podróżnych, rzeczy zgubionych i zaginionych ludzi
Szczególne miejsca kultu	Bazylika św. Antoniego w Padwie
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Antoni z Padwy, Antoni Padewski, Antoni z Lizbony, właśc. Fernando Martins de Bulhões (pol. Ferdynand Bulonne; ur. w 1191 w Lizbonie, zm. 13 czerwca 1231 w Arcelli k. Padwy) – portugalski teolog, franciszkanin, święty Kościoła katolickiego, prezbiter i doktor Kościoła.

Był nazywany „Doktorem Ewangelicznym” (łac. Doctor Evangelicus)^[1].

Według XX-wiecznej rekognicji ciała Antoniego, urodził się on w 1191 roku^[2], w Lizbonie^[3], w majętnej, ale nie szlacheckiej rodzinie^[4]. Na chrzcie otrzymał imię Fernando^[3], a jego rodzicami byli najprawdopodobniej Martin de Bulhões i Maria bądź Teresa^[4]. Według legend miał mieć brata: Pedra oraz dwie siostry: Marię i Felicjannę, ale nie ma na to historycznych dowodów^[4]. Podstawowe wykształcenie odebrał w szkole katedralnej, gdzie nauczycielem był jego stryj – ks. Fernando Martins^[5]. W wieku 15 lat przeżył kryzys moralny, który objawiał się nadmiernym pociągiem seksualnym i miał trwać około 2-3 lat^[6] W 1209 roku przezwyciężył kryzys i wstąpił do zakonu kanoników regularnych w klasztorze św. Wincentego^[2]. Dwa lata później przeniósł się do klasztoru św. Krzyża w Coimbrze^[7]. Studiował tam Pismo Święte, teologię, gramatykę, retorykę, dialektykę i nauki przyrodnicze^[8]. Około 1215-1216 roku przyjął święcenia kapłańskie^[9].

W 1219 roku Coimbrę odwiedziło pięciu zakonników franciszkańskich: Berard z Carbio, Piotr z San Gemini, Akursjusz, Adjut i Otto, którzy wędrowali do Maroka, by nawracać Saracenów^[10]. Gdy Antoni dowiedział się, że zginęli oni śmiercią męczeńską postanowił wstąpić do franciszkanów, chcąc również ponieść śmierć za wiarę^[11]. Z trudem uzyskał zgodę przeora na opuszczenie kanoników regularnych^[12] i pod koniec lata 1220 roku przeniósł się do pustelni, przyjmując imię zakonne Antoni^[13]. Złożył profesję wieczystą nie odbywszy nowicjatu, gdyż jego obowiązek wszedł w życie w Italii 22 września, a do Portugalii dotarł jeszcze później^[14].

W 1220 roku uzyskał zgodę prowincjała Półwyspu Iberyjskiego na wyjazd do Maroka i wyruszył tam wraz z bratem Filipem^[15]. Gdy dotarli do Ceuty, Antoni zachorował na febrę i zmuszony był przeczekać zimę, a wiosną 1221 roku wrócić do Portugalii^[16]. Jednak żaglowiec którym płynął napotkał burzę, która połamała maszty i zerwała żagle, w następstwie kierując go na Sycylię^[17]. Mnich pozostał tam około dwóch miesięcy, by następnie udać się do Asyżu, na kapitułę generalną zakonu^[18]. Za radą brata Gracjana (prowincjała Romandioli), w czerwcu 1221 roku udał się na Monte Paolo niedaleko Forlì, gdzie miał odprawiać msze dla sześciu franciszkanów, którzy mieli tam pustelnie^[19]. Wkrótce potem został wędrownym kaznodzieją i rozpoczął nauczanie w północnej Italii – Romanii, Emilii, Ligurii, Lombardii i Wenecji^[20]. Rozpoczął od głoszenia kazań w Rimini, gdzie heretycy usiłowali go otruć^[21]. Według legend miał nauczać w całej Italii: rozpoczynając od północy, a kończąc na Sycylii, jednak nie ma na to historycznych dowodów^[22]. Pod koniec 1223 albo na początku 1224 roku Franciszek z Asyżu mianował go nauczycielem teologii dla minorytów, a niedługo później Antoni został pierwszym lektorem we franciszkańskim studium teologicznych w Bolonii^[23]. Aby sprostać nowym zadaniom udał się do Vercelli, gdzie teologii nauczał opat kanoników regularnych Tomasz Gallo^[23]. W 1224 roku kapituła wysłała go do Francji, gdzie miał wspomóc dominikanów w zwalczeniu herezji albigensów^[24]. 30 listopada 1225 roku wziął udział w synodzie w Bourges, a 7 czerwca 1226 roku został wybrany kustoszem Limoges^[25]. Według tradycji katolickiej, w tym ostatnim mieście miał dokonać kilku cudów, między innymi bilokacji^[26]. Nauczał także w Montpellier, Tuluzie, Limousin i w Prowansji^[27].

Po śmierci Franciszka z Asyżu, Eliasz Bonbarone zwołał na 27 maja 1227 roku kapitułę generalną^[28]. Nowo wybrany generał Jan Parenti mianował Antoniego prowincjałem Romandioli, która obejmowała całą północną Italię^[29]. Na przełomie 1227 i 1228 roku przybył do Padwy^[30]. Wizytował wszystkie podległe mu klasztory i skupił się na działalności duszpasterskiej i nauczycielskiej^[30]. Na prośbę wielu współbraci napisał kazania na wszystkie niedziele roku zebrane w dziele Sermones Dominicales^[31]. Prawdopodobnie wiosną 1228 roku udał się do Rzymu, gdzie udzielał odpustu z okazji Wielkiego Tygodnia^[32]. W lipcu uczestniczył w mszy kanonizacyjnej św. Franciszka w Asyżu^[33].

25 maja 1230 roku w Asyżu odbyła się kapituła generalna, na której powstały rozbieżności w kwestii interpretacji ubóstwa oraz Testamentu św. Franciszka^[34]. Kapituła powołała komisję, mającą skierować te pytania do papieża, w skład której weszli: Haymon z Faversham, Gerard Rossignol, Leone da Perego, Gerard z Modeny, Piotr z Brescii i Antoni z Lizbony^[35]. Po zakończeniu prac komisji przyszły święty zrezygnował z funkcji prowincjała, z przyczyn zdrowotnych i powrócił do Padwy, oddając się modlitwie i kaznodziejstwu^[36]. Nawróceni przez niego grzesznicy i heretycy pod koniec 1227 roku utworzyli bractwo franciszkańskie Colombini, na wzór trzeciego zakonu^[37]. Dzięki staraniom Antoniego, komuna miejska Padwy w 1231 roku wprowadziło prawo mówiące, że niewypłacalny nie ze swojej winy dłużnik nie może być zmuszony do cedowania swoich dóbr na rzecz wierzyciela, ani nie może być więziony jeśli nie zdefraudował długu^[38]. Ponadto sędzią miał być podesta a nie wierzyciel^[38]. Lizbończyk zaangażował się także w próbę uwolnienia więźnia politycznego hrabiego Rizzarda di Sambonifazio u podesta Werony Ezzelina da Romano, jednak bezskutecznie^[39].

Najbliższymi przyjaciółmi Antoniego w Padwie byli franciszkanin Łukasz Belludi i klaryska Helena Enselmini^[40]. Pod koniec życia przyszły święty kontemplował i modlił się w celi znajdującej się na orzechu niedaleko klasztoru w Camposampiero^[41][42]. 13 czerwca 1231 zasłabł i poprosił współbraci aby zawieźli go do Padwy^[43]. Zbliżając się do miasta spotkali brata Vinotta, który poradził im, aby zatrzymali się u klarysek w Arcelli, na co wszyscy przystali^[44]. Antoni zmarł tego samego dnia wieczorem (prawdopodobnie na puchlinę wodną^[45]), po wyspowiadaniu się i przyjęciu sakramentu namaszczenia chorych^[46]. Cztery dni później został pochowany w kościele Świętej Marii^[47].

Za życia zwano go „młotem na heretyków”^[48]. Był jednym z najbardziej cenionych kaznodziejów XIII w.; elokwentny, ze świetną pamięcią, szeroką wiedzą i silnym, czystym głosem. W pracy nad kazaniami posługiwał się „metodą konkordancji tematycznej” łącząc ze sobą cztery rodzaje tematyki: historię Starego Testamentu oraz trzy części Mszy św. – introit, epistołę i Ewangelię^[49].

Jego proces kanonizacyjny jest najkrótszym w historii Kościoła katolickiego, kanonizowany 30 maja 1232 przez papieża Grzegorza IX (ogłoszony świętym 352 dni po śmierci)^[45].

16 stycznia 1946 papież Pius XII ogłosił go doktorem Kościoła^[42].

Jego wspomnienie lub święto w Kościele katolickim obchodzone jest w dzienną rocznicę śmierci (13 czerwca) i jest hucznie obchodzone w Lizbonie^[45].

Na miejscu grobu św. Antoniego w Padwie wznosi się poświęcona jego czci bazylika, jedno z najpopularniejszych sanktuariów w Europie.

Katolicy uznają, że pewnej nocy Dzieciątko Jezus nawiedziło Antoniego i ucałowało go zapewniając o miłości Boga. Z tej przyczyny święty jest przedstawiany z małym Jezusem z Nazaretu na ręku^[50].

W Polsce cieszy się szczególnym kultem w Przeworsku^[51], Radecznicy^[52], Ratowie, Łodzi-Łagiewnikach, Chełmie, Człopie, Padwi Narodowej, Suszu, Niewodnicy Kościelnej, Jaśle.

Święty Antoni jest patronem osób i rzeczy zaginionych, Lizbony, Padwy, franciszkanów, antoninek, licznych parafii, kościołów i bractw; dzieci, górników, małżeństw, narzeczonych, położnic, ubogich i podróżnych^[45]. Patronuje ok. 150 parafiom na terenie Polski. Święty Antoni ustanowiony został też patronem miast: Jasła (od 1996), Rybnika (od 2007), Lipna (od 2009), Brodnicy (od 2014), Przeworska (od 2015), Tomaszowa Mazowieckiego (od 2015) oraz Lublina.

Św. Antoni Padewski patronuje także historycznej stolicy województwa podlaskiego – Drohiczynowi. W kościele pofranciszkańskim znajduje się łaskami słynący obraz świętego. Można tam usłyszeć również składający się z blisko 30 zwrotek Kant do Św. Antoniego Padewskiego, który jest w ostatnich latach śpiewany w skróconej do 11 zwrotek wersji. Coroczny Odpust św. Antoniego cieszy się większą popularnością aniżeli rocznica poświęcenia kościoła katedralnego pw. Trójcy Przenajświętszej w Drohiczynie.

W 1664 roku w Radecznicy miały rozpocząć się objawienia (jedyne na świecie udokumentowane i potwierdzone) na wzgórzu zwanym Łysą Górą św. Antoniego z Padwy tkaczowi Szymonowi^[53]. Antoni w swych objawieniach miał nakazać zbudowanie na wzgórzu świątyni^[53]. Trzynaście lat później podobnych objawień miał doznać cieśla z Łagiewników^[53]. W 1667 roku powstała kaplica w Radecznicy, gdzie sprowadzono bernardynów^[53]. Szybko zaczęto wznosić drewniane zabudowania kościoła i klasztoru, a specjalna komisja teologów przesłuchała świadków zdarzeń i osoby, które doznały tu łask^[53]. Na początku XVIII wieku wytworzyła się tradycja odpustów, obchodzonych 13 czerwca, które gromadziły wielu ludzi^[54].

W ikonografii św. Antoni przedstawiany jest w habicie franciszkańskim, przepasany sznurem z widocznymi trzyma węzłami i w sandałach; nieraz głosi kazanie, czasami trzyma Dziecię Jezus. Jego atrybutami są: księga, lilia, serce, chłopiec, Dzieciątko Jezus, ogień – symbol gorliwości, bochen chleba, osioł lub koń lub muł, ryba^[55].

• Antonio di Padova, Il santo dei miracoli – film biograficzny, reż. Giulio Antamoro, 1931
• Antonio di Padova – film biograficzny, reż. Pietro Francisci, 1951
• Sant'Antonio di Padova – film biograficzny, reż. Giorgio Salce, 1990
• Historia świętego Antoniego – film TV biograficzny, reż. Umberto Marino, 2002
• Antoni. Boży wojownik – film biograficzny, reż. Antonello Bellucco, 2006

• Kaplica Świętego Antoniego w Przeworsku
• Kapliczka przydrożna św. Antoniego w Prudniku
• Kult świętych
• Kruczek (uroczysko)
• Herb Świętochłowic

• Cecylian Niezgoda: Święty Antoni z Padwy. Kraków: Bratni Zew, 2019. ISBN 978-83-7485-345-3. (pol.).
• Józef Marecki, Lucyna Rotter: Jak czytać wizerunki świętych: leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83-242-0910-1. (pol.).
• Elżbieta Bilska-Wodecka, Małgorzata Ciemborowicz, Alicja Marciniak-Nowak, Halina Matlak i inni. Kult św. Antoniego w Polsce na przykładzie wezwań parafii i ośrodków sanktuaryjnych. „Peregrinus Cracoviensis”. 16, 2005. ISSN 1425-1922. [dostęp 2023-10-14]. (pol.). 
• Cecylian Niezgoda. Teologia i mariologia św. Antoniego z Padwy. „Collectanea Theologica”. 51/4, 1981. ISSN 0137-6985. [dostęp 2023-10-14]. (pol.). 

• p
• d
• e

Franciszkanizm

Początki	Asyż Franciszek z Asyżu Klara z Asyżu Źródła franciszkańskie Pierwsi towarzysze Krzyż z San Damiano Porcjunkula Greccio La Verna Carceri Transitus Pieśń słoneczna Reguła niezatwierdzona Reguła zatwierdzona Testament Życiorys pierwszy Żywot naszego ojca Życiorys drugi Sacrum Commercium Życiorys większy Życiorys mniejszy Kwiatki św. Franciszka
Święci i błogosławieni rodziny franciszkańskiej	Antoni z Padwy Elżbieta z Turyngii Agnieszka z Asyżu Róża z Viterbo Salomea Piastówna Ludwik IX Agnieszka z Pragi Kinga (Kunegunda) Małgorzata z Kortony Jolenta Helena Aniela z Foligno Rajmund Llull Jan z Montecorvino Odoryk de Pordenone Konrad z Piacenzy Brygida Szwedzka Mikołaj Tavelić Jakub Strzemię Bernardyn ze Sieny Jan Kapistran Jakub z Marchii Szymon z Lipnicy Jan z Dukli Władysław z Gielniowa Katarzyna z Genui Męczennicy z Gorkum Karol Boromeusz Paschalis Baylón Męczennicy z Pragi Józef z Kupertynu Rafał Chyliński Wincenty Pallotti Jan Maria Vianney Jan Bosko Salwator Lilli Adam Chmielowski Aniela Salawa Bernardyna Maria Jabłońska Maksymilian Maria Kolbe Leopold Mandić Pio z Pietrelciny Męczennicy z Toledo Zbigniew Strzałkowski i Michał Tomaszek
Wybitni uczeni franciszkańscy	Bonawentura z Bagnoregio Robert Grosseteste Jan Duns Szkot Mikołaj z Liry Matteo d’Acquasparta Piotr Jan Olivi Michał z Ceseny William Ockham Aleksander z Hales Roger Bacon Piotr z Alkantary Luke Wadding Agostino Gemelli Gabriel Maria Allegra Luca Pacioli Raniero Cantalamessa Frédéric Manns
Papieże	Mikołaj IV Aleksander V (antypapież) Sykstus IV Sykstus V Klemens XIV Pius IX (tercjarz) Leon XIII (tercjarz) Pius X (tercjarz) Jan XXIII (tercjarz)
Działalność, instytucje, siedziby	Kaznodzieja Domu Papieskiego Antonianum Seraphicum Kustodia Ziemi Świętej Studium Biblicum Franciscanum Centrum Studiów o Chrześcijańskim Wschodzie Bazylika Najświętszej Marii Panny od Aniołów w Asyżu Bazylika św. Franciszka w Asyżu Bazylika św. Klary w Asyżu Bazylika św. Antoniego w Padwie
Zakon franciszkański	Zakon Braci Mniejszych Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych Zakon Braci Mniejszych Kapucynów Zakon Świętej Klary (klaryski) Franciszkański Zakon Świeckich (tercjarze) Trzeci Zakon Regularny żeńskie zgromadzenia franciszkańskie Franciszkanie Odnowy Franciszkanie Niepokalanej FRA Albertyni Albertynki

• Duchowość franciszkańska
• Franciszkanizm w literaturze
• Generałowie zakonu franciszkanów
• Prowincje OFM