Pliskowola

wieś
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Osiek
Wysokość	171,8 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	939[2]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-221[3]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0802231[4]
Położenie na mapie gminy Osiek Pliskowola
Położenie na mapie Polski Pliskowola
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pliskowola
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Pliskowola
50°30′50″N 21°23′24″E/50,513889 21,390000[1]

Pliskowola – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Osiek^[4][5].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława w Osieku.

Przez wieś biegnie droga powiatowa nr 42340 (0812T – droga wojewódzka nr 765 – Podlesie – Góry – Pliskowola – Osiek); oraz następujące drogi gminne nr 4233024 (002673T – Pliskowola – Zabłonie); nr 4233022 (002671T – Mucharzew – Pliskowola); nr 4233026 (002675T – Osiek – Pliskowola – Łączna Góra); nr 4233027 (002676T – Pliskowola – droga państwowa nr 79)^[6]. Poza tym fragment linii kolejowej nr 70 ze stacji Strzegomek do stacji Osiek Staszowski.

W Pliskowoli mieści się szkoła podstawowa i ochotnicza straż pożarna.

Nazwa miejscowości wzięła się prawdopodobnie od nazwy właściciela folwarku, który nazywał się Pliska.^{[potrzebny przypis]}

Wieś powstała zapewne w okresie zagospodarowywania wielkich pustek po licznych wojnach, epidemiach i innych kataklizmach (zwłaszcza czerwonki). Zakładana osada była zwolniona z wszelkich opłat i należności przez określony czas^[7].

Pierwsza wzmianka o Pliskowoli pochodzi już z 9 października 1415 roku (wtedy to: Anna z Woli zwanej Pliska «Wola dicta Pliska^[8][9]», jest jednym ze świadków w sporze (sporządzanego testamentu) w Połańcu, a w którym to zapisano, że „Wojciech wspólnik Mikołaja zwanego Pythel swój połaniecki młyn w mieście Połaniec zapisuje/przekazuje Piotrowi zwanemu Sedlik celem alienacji lenna seniora…”^[9])...

W czasach Jana Długosza według jego Liber Beneficiorum... (1470–1480) jest to wieś królewska (tzw. królewszczyzna), z 2 łanami, a w ¼ części bezpośrednio zależna od kościoła parafialnego w Osieku (na tzw. nieużytkach rolnych, resztówkach), w tym jego aktualnych proboszczów, z majątkiem ziemskim w gęstwinie (w borze puszczy strzegomskiej, tj. pomiędzy Strzegomiem a Pliskowolą) w tzw. Samyn inaczej Ploza, w stronę grodu (ku osadzie miejskiej) Osiek^[10].

Archidiaconatus Sandomiriensis. (...) Ecclesia parochialis Sancti Pauli extra muros Sandomirienses. (...) Parochia O s s y e k.
Pliska Wola, villa sub parochial de Osiek ad fluvium V i s l a. (...) Samyn alias Ploza, ager ad oppidum Osiek.
...Item in villa P l y s z k a regia habet duos laneos minus una quarta agrorum, quos vel solus colit vel locat in censum. Item in borra, quae mediat inter villas S t r z e g o m et P l y s z k a, qui vocatur P l o z a et etiam dicitur S a m y n, de quo ecclesiae in O s s y e k et cius plebano et decimatur et censuatur^[10][11].

Joannis Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tomus II.

W 1578 roku wieś Wolia Plyska (Pliskowola), nadal jest wsią królewską z 71 osadnikami na 28 łanach powierzchni, nadto ma 4 komorników (w domyśle z bydłem), 17 biedaków (czyli komorników bez bydła) i 4 rzemieślników^[12]. Wcześniejszy dokument, z 1542 roku mówi o procesie, jaki prowadzili mieszkańcy Osieka z właścicielami Woli o pole położone za wsią. Rejestr podatków z 1629 roku wymienia Pliskowolę jako wieś, należącą do parafii Osiek^[7].

II. Palatinatus Sandomiriensis. 1. Districtus Sandomiriensis an. 1578. Par. Osziek.
Wolia Plyska, regalis, col. 71 in lan. 28, inq. 4, inq. paup. 17, art. 4^[12][13].

Adolf Pawiński, Małopolska, t. III.

Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w trzech tomach, pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku.

PLISKOWOLA, wieś, powiat sandomierski, gmina i parafia Osiek, odległość od Sandomierza 32 wiorsty, ma 176 domów, 1047 mieszkańców, 2 mórg ziemi dworskiej i 2454 mórg (ziemi) włościańskiej. W 1827 roku było (tu) 121 domów, 771 mieszkańców.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., t. VIII^[14].

PLISKOWOLA (w) roku 1415 Wola dicta Pliska (w) roku 1578 Wola Plyska, wieś, powiat sandomierski. Wspomniana w dokumencie z roku 1415 (Kodex dyplomatyczny Polski, III, 374). W roku 1578 wieś królewska. Obacz Wola Pliska (t. XIII).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., t. XV, cz. I.^[15].

WOLA PLISKA, wieś, powiat sandomierski, parafia Osiek, obacz Pliskowola (t. VIII). W roku 1578 Wola Plyska, wieś królewska, miała 71 osadników, 28 łanów, 4 komorników, 17 komorników (bez ziemi, tj.) ubogich, 4 rzemieślników. (Pawiński, Małopolska, III, 168).

Bronisław Chlebowski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., t. XIII^[16].

Informacja zbiorcza według ww. Słownika... z 1887 roku – Pliskowola, to wieś w ówczesnym powiecie sandomierskim, w ówczesnej gminie i parafii Osiek. Leży w odległości 32 wiorst od Sandomierza. Ma 176 domów, 1 047 mieszkańców, 2 morgi ziemi dworskiej i 2 454 morgi ziemi włościańskiej. W 1827 roku było tu 121 domów i 771 mieszkańców^[14].

W 1886 roku parafia Osiek należy do dekanatu sandomierskiego i liczy 3 895 dusz. Z kolei gmina Osiek, z urzędem we wsi Osieczko, miała 6 070 mieszkańców, i rozległości 17 916 mórg, w tym ziemi dworskiej 6 525 mórg. Sądem okręgowym dla gminy był ówczesny III Sąd Okręgowy w Łoniowie; z kolei stacja pocztowa znajdowała się w Staszowie. W skład gminy wchodziły wówczas (jeszcze) następujące wioski: Bukowa, Długołęka, Dzięki, Lipnik, Łęg, Osieczko, Osiek, Pliskowola, Strzegom i Suchowola^[17].

Współcześnie w ujęciu Piotra Barańskiego w jego książce Miasto i Gmina Osiek z 1999 roku.

W gminie. (...) Pliskowola.
Wieś, powstała zapewne w okresie zagospodarowywania wielkich pustek po licznych wojnach, epidemiach i innych kataklizmach. Zakładana osada była zwolniona z wszelkich opłat i należności na określony czas. Źródła milczą o wcześniejszych dziejach (czyżby?!), ale już rejestr podatków z 1629 roku wymienia Pliskowolę jako wieś, należącą do parafii Osiek. Wcześniejszy dokument, z 1542 roku mówi o procesie, jaki prowadzili mieszkańcy Osieka z właścicielami Woli o pole położone za wsią. Z tych dokumentów, aczkolwiek szczątkowych, wynika, że wieś istniała w XVI wieku była położona na glebach słabych, podmokłych, mało urodzajnych.
W okresie II wojny światowej działała tu partyzantka, a wielu mieszkańców czynnie uczestniczyło w ruchu oporu. Z chwilą powstania przemysłu siarkowego i zakładów przemysłowych Tarnobrzega, Staszowa, Połańca przyszła dobra passa dla mieszkańców Pliskowoli. Pracując w przemyśle budowali domy, obiekty gospodarcze. Obecny wygląd wsi w niczym nie przypomina dawnego. Stare zabudowania należą do historii. Mieszkańcy zawsze wykazywali dużą aktywność. W ramach czynów społecznych zbudowano Dom Nauczyciela, pełni on teraz rolę 6 – klasowej Szkoły Podstawowej (stary budynek szkoły spłonął w latach 80).
Niewiele mogli zrobić sami mieszkańcy w zakresie budowy dróg. Problem ten rozwiązano dopiero w latach 80 i 90. Dużym osiągnięciem wioski jest wybudowanie nowoczesnego kościoła. Prace rozpoczęto w latach 80, a zakończono w 90, przy znaczącym zaangażowaniu byłego proboszcza osieckiego, ks. Jana Mazurkiewicza. Budowę kontynuował i zakończył proboszcz Władysław Gwóźdź. Świątynia pełni dzisiaj funkcję kaplicy.
Współcześnie powstaje nowy budynek szkoły. Kamień węgielny i fundamenty położone zostały jesienią 1998 roku. Burmistrz Miasta i Gminy, zapewne jeszcze w tej kadencji doprowadzi dzieło do końca.
Działa tu prężna jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, która posiada nowy budynek remizy i samochód bojowy. Wieś jest stelefonizowana, uzyskała połączenie ze światem, mając wcześniej tylko jeden telefon prywatny. Należy też podkreślić, że infrastruktura została wzbogacona o wodociągi, doprowadzone do wszystkich gospodarstw^[7]

Piotr Barański, Miasto i Gmina Osiek.

W okresie II wojny światowej działała tu partyzantka, a wielu mieszkańców czynnie uczestniczyło w ruchu oporu.

Z chwilą powstania przemysłu siarkowego i zakładów przemysłowych Tarnobrzega, Staszowa, czy Połańca przyszła dobra passa dla mieszkańców Pliskowoli. Pracując w przemyśle budowali nowe domy, obiekty gospodarcze. Obecny wygląd wsi w niczym nie przypomina tego dawnego. Mieszkańcy bowiem zawsze wykazywali się dużą aktywnością społeczną.

Z początkiem lat 80. rozpoczęto budowę nowej kaplicy, a ukończono ją z początkiem lat 90., przemianowując na Kościół Pomocniczy parafii Osieckiej w Pliskowoli. W budowę owego obiektu zaangażował się czynnie ks. Jan Mazurkiewicz, a kontynuował i zakończył ten proces proboszcz Henryk Podgórski.

W ramach czynów społecznych zbudowano Dom Nauczyciela, który pełnił rolę 6-klasowej Szkoły Podstawowej (stary budynek szkoły spłonął w latach 80.). Od jesieni 1998 roku do czerwca 2004 roku oficjalnie oddano do użytku mieszkańców, a głównie uczniów i nauczycieli nową szkołę podstawową^[7].

W latach 1954-1959 wieś była siedzibą gromady Pliskowola, po jej zniesieniu w gromadzie Osiek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Współczesna struktura demograficzna wioski Pliskowola na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS, z prezentacją danych z 2002 roku^[18]:

Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych^[18]

WYSZCZEGÓLNIENIE					J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w przedziałach wiekowych w 2002 roku)
						OGÓŁEM	0-9	10-19	20-29	30-39	40-49	50-59	60-69	70-79	80+
I.	OGÓŁEM				os.	1 087	156	160	185	141	146	103	73	99	24
	–	odsetek			%	100	14,4	14,7	17	13	13,4	9,5	6,7	9,1	2,2
	1.	WEDŁUG PŁCI
		A.	Mężczyzn		os.	554	81	68	104	85	84	52	28	42	10
			–	odsetek	%	51	7,5	6,2	9,6	7,8	7,7	4,8	2,6	3,9	0,9
		B.	Kobiet		os.	533	75	92	81	56	62	51	45	57	14
			–	odsetek	%	49	6,9	8,5	7,4	5,2	5,7	4,7	4,1	5,2	1,3

Rysunek 1.1 Piramida populacji – struktura płci i wieku wioski

Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych

WYSZCZEGÓLNIENIE						J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w grupach wiekowych w 2002 roku)
							OGÓŁEM	Mężczyzn	Kobiet
I.	OGÓŁEM					os.	1 087	554	533
	–	odsetek				%	100	51	49
	1.	W WIEKU
		A.	Przedprodukcyjnym			os.	285	136	149
			–	odsetek		%	26,2	12,5	13,7
		B.	Produkcyjnym			os.	620	352	268
			–	odsetek		%	57	32,4	24,6
			a.	mobilnym		os.	424	242	182
				–	odsetek	%	39	22,3	16,7
			b.	niemobilnym		os.	196	110	86
				–	odsetek	%	18	10,1	7,9
		C.	Poprodukcyjnym			os.	182	66	116
			–	odsetek		%	16,8	6,1	10,7

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Pliskowoli zawarty w tabeli 1^[19].

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada OSIEK
Pliskowola	Błonie Cyrglówka Dół Gajówka Pliskowol- ska Góry Kały Mała Wola Podlesie Przerwa Skotnia Zabłonie	Błonie – mokradła, stawy Brodki – moczary, piaski Cenasiów Ogród – pole Cyrglówka – pole Dolskie Pola – pole, łąka Dół – pole Dziedziuchowe Dołki – las Gluzieniec – łąka, pastwisko Góra Cyrglowska – pole Góra Stawiskowa – pole Górskie Pastwiska – pole Górskie Pola – pole Góry – pole Jamrozi Dół – wąwóz Kalaźnica – łąka Kalugi – bagno, łąka Kały – pole, łąka Łęczna Góra – las Ługi – pole Mała Wola – pole Małowolskie – pole Mogiła – las Pastwiska Dolskie – pole, pastwisko Piachy – nieużytki Pliska – łąka Pliśnia Góra – pole, nieużytki Pod Łęczną Górą – pastwisko, pole Pod Trzciańską Górą – pastwisko Podlesie – pole Podleściańskie Pola – pole Porąbka – pastwisko Poręby – łąka, pole Posada – pole Przerwa – pole Rakownica – las Skotnia – pole Stawiska – łąka, moczary Smużek – las Strugi – pole Strzegomka – rzeczka Wierzchowiska – las, olszyny Zabłońskie Pola – pole, łąka Zajedle – las

• Pliskowola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 265 .
• Pliskowola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 458 .