Rudawka malajska

Pteropus vampyrus[1]
(Linnaeus, 1758)[2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	rudawkokształtne
Nadrodzina	Pteropodoidea
Rodzina	rudawkowate
Podrodzina	Pteropodinae
Plemię	Pteropodini
Rodzaj	rudawka
Gatunek	rudawka malajska
Synonimy Vespertilio vampyrus Linnaeus, 1758[2] Vespertilio gigantea Brünnich, 1782[3] Vespertilio caninus Blumenbach, 1797[4] Vespertilio celaeno Hermann, 1804[5] Vespertilio nudus[a] Hermann, 1804[6] Pteropus edulis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1810[7] Pteropus kalou É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1810[8] Pteropus javanicus Desmarest, 1820[9] Pteropus funereus Temminck, 1837[10] Pteropus pluton Temminck, 1853[11] Pteropus pluto[b] Wagner, 1855[12] Pteropus sumatrensis Ludeking, 1862[13] Eunycteris phaiops J.E. Gray, 1870[14] Pteropus pteronotus Dobson, 1878[15] Pteropus lanensis Mearns, 1905[16] Pteropus intermedius K. Andersen, 1908[17] Pteropus vampyrus malaccensis K. Andersen, 1908[17] Pteropus vampyrus kopangi Kuroda, 1933[18]
Podgatunki[20][21]
P. v. vampyrus (Linnaeus, 1758) P. v. edulis É. Geoffroy St. Hilaire, 1810 P. v. lanensis Mearns, 1905 P. v. natunae K. Andersen, 1908[19] P. v. pluton Temminck, 1853 P. v. sumatrensis Ludeking, 1862
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[22]
zagrożony
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rudawka malajska^[23], kalong^[24], pies latający^[24] (Pteropus vampyrus) – gatunek ssaka z podrodziny Pteropodinae w obrębie rodziny rudawkowatych (Pteropodidae). Występuje w południowo–wschodniej Azji w Archipelagu Sundajskim, w Brunei, w Kambodży, na Filipinach, w Tajlandii^[22][20][25].

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Vespertilio vampyrus^[2]. Holotyp pochodził z Jawy, w Indonezji^[20][26].

Pteropus vampyrus należy do grupy gatunkowej vampyrus^[27]. Pteropus intermedius wyodrębniany przez niektóra źródła do rangi gatunku^[28][29] jest uważany za konspecyficzny z P. vampyrus, ale wymaga pełnego przeglądu taksonomicznego^[27]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków^[27][c]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

• Pteropus: gr. πτερόπους pteropous „skrzydłostopy”, od πτερον pteron „skrzydło”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[35].
• vampyrus: fr. vampire „wampir”^[36].
• edulis: łac. edulis „jadalny”^[37].
• lanensis: jezioro Lanao, Mindanao, Filipiny.
• pluton: w mitologii rzymskiej Pluton to władca podziemi (tj. czarny, styksowy)^[38].
• sumatrensis: Sumatra, Indonezja^[39].

Rudawka malajska występuje w południowo-wschodniej Azji zamieszkując w zależności od podgatunku^[27]:

• P. vampyrus vampyrus – Jawa.
• P. vampyrus edulis – Timor, Małe Wyspy Sundajskie.
• P. vampyrus lanensis – Filipiny.
• P. vampyrus natunae – Borneo i Wyspy Natuna.
• P. vampyrus pluton – zachodnie Małe Wyspy Sundajskie.
• P. vampyrus sumatrensis – południowa kontynentalna część południowo-wschodniej Azji i półwysep Tajsko-Malajski, Sumatra, Kepulauan Lingga, Bangka i południowe Wyspy Mentawai (Sipora, Północna Pagai i Południowa Pagai).

Zapis z Shaanxi w Chińskiej Republice Ludowej jest prawdopodobnie obcym osobnikiem^[27].

Długość ciała 225–290 mm, ogona brak, długość ucha 35–45 mm, długość tylnej stopy 52–68 mm, długość przedramienia 175–230 mm^[40]; rozpiętość skrzydeł 1320-1500 mm^[21]; masa ciała 07–1,4 kg^[40]. Grzbiet w kolorze czarnobrązowym i szarobrązowym, brzuch rudy^[21]. Głowa i szyja koloru żółtordzawego^[24]. Duża, solidna czaszka z 34 zębami. Wzór zębowy: ${\displaystyle {\tfrac {2.2.1.1}{2.3.2.3}}}$^[41]. Błona lotna koloru brunatnoczarnego^[24].

Nocny tryb życia, potrzebuje dużych przestrzeni^[25]. Żyje w tropikalnych lasach i nad obszarami bagiennymi w dużych koloniach liczących niekiedy tysiące osobników^[25]. O świcie powraca w miejsce swojego odpoczynku i dzień przesypia wisząc na drzewach^[24]. W poszukiwaniu pokarmu potrafi przelecieć ponad 50 km^[25]. Żeruje w nocy, odżywia się kwiatami, nektarem i owocami np. bananów lub mango^[25]. Odpoczywają wisząc na gałęzi głową w dół, ze skrzydłami owiniętymi wokół ciała^[25]. Długość życia w niewoli wynosi 15-30 lat, natomiast w środowisku naturalnym do 15 lat^[25].

Rozród odbywa się w zależności od miejsca występowania raz w roku^[21]. Samce tworzą haremy liczące do 10 samic^[25]. Ciąża trwa 6 miesięcy, na świat przychodzi najczęściej jedno młode o masie ciała 133 g^[21][25]. W początkowym okresie matka nosi młode ze sobą. Okres laktacji trwa od 2 do 3 miesięcy^[21]. Dojrzałość płciową osiągają po 2 latach życia^[25].

Podobnie jak większość nietoperzy z rodziny Pteropodidae, rudawka malajska pełni w ekosystemie ważną rolę zapylacza^[42]. Jej duże rozmiary sprawiają, że jest często jedynym zapylaczem zdolnym do przenoszenia dużych nasion i ziaren pyłku niektórych roślin, szczególnie na ubogich w faunę wyspach Archipelagu Malajskiego^[43]. Co więcej, podobnie jak inne migrujące nietoperze rudawka zapewnia przepływ genów pomiędzy izolowanymi populacjami różnych gatunków roślin^[44]. Oznacza to, że gatunek ten prawdopodobnie odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu bioróżnorodności na swoim obszarze występowania^[45].

Od 2022 roku rudawka jest klasyfikowana jako gatunek zagrożony przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Spełnia on kryteria tego oznaczenia, ponieważ prawdopodobnie doświadcza znacznego spadku populacji^[22]. Jest to spowodowane dużą liczbą polowań na tego ssaka. Odbywają się one głównie w celach konsumpcyjnych, jak również medycznych. Zwierzęta są także zabijane dla sportu^[46].

• J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 1–332. (łac.).
• É. Geoffroy Saint-Hilaire. Description des roussettes et des céphalotes, deux nouveaux genres de la famille des chauve-souris. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 15, s. 86–108, 1810. (fr.). 
• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
• K.C. Andersen. Twenty new forms of Pteropus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 2 (10), s. 361–370, 1908. (ang.). 
• J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-05-19]. (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).