Ten artykuł od 2012-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Samostrzel

wieś
Pałac, elewacja południowa
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	nakielski
Gmina	Sadki
Liczba ludności (III 2011)	607[2]
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-110[3]
Tablice rejestracyjne	CNA
SIMC	0094892
Położenie na mapie gminy Sadki Samostrzel
Położenie na mapie Polski Samostrzel
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Samostrzel
Położenie na mapie powiatu nakielskiego Samostrzel
53°08′30″N 17°26′24″E/53,141667 17,440000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Samostrzel – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Sadki.

Samostrzel znajduje się w odległości 2,7 km od Sadek (siedziba gminy). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 607 mieszkańców^[2]. Jest piątą co do wielkości miejscowością gminy Sadki.

Wieś Samostrzel należała do dóbr rycerskich. W roku 1429 jej właścicielem był Grzymisław, który przez historyków uznawany jest za protoplastę rodu Samostrzelskich. Ostatnim z rodu Samostrzelskich był Paweł, fundator drewnianego kościoła w Sadkach, zmarły prawdopodobnie w 1587 roku. Wymarcie rodu Samostrzelskich spowodowało, iż wieś wraz z przynależnymi do niej osadami była kolejno we władaniu rodziny Orzelskich, następnie Grudzińskich i Opalińskich. Najprawdopodobniej w drodze mariażu Samostrzel stał się własnością rodziny Łąckich, a w roku 1698 cały klucz samostrzelski z wsiami: Mrozowo, Kraczki, Żelazno kupił Piotr z Bnina Bniński. W tej rodzinie majątek pozostawał do II wojny światowej.

Zewnętrznym miernikiem świetności rodu Bnińskich miał się stać pałac, który traktowano jako rodowe gniazdo. Budowę pałacu rozpoczął Piotr Bniński, a kontynuował jego syn Wojciech. Pałac powstał na pewno przed rokiem 1749, a jego architektem, podobnie jak kościoła w Sadkach, był Merkier ze Szczecinka. Budowla samostrzelska wzbudzała zachwyt w XIX wieku. Pisano o pałacu w 1864 roku: Pałac w Samostrzelu jest obszerną o dwóch skrzydłach budową, która wzniesiona przed 150 przeszło laty, powiększoną i ozdobioną została w 1825 roku. Wspaniałe komnaty, urządzone z przepychem, obok prostoty i wdzięku, zdobią dość znakomite zabytki sztuki, mianowicie kilka obrazów wybornego pędzla, wspaniały księgozbiór. Opisywana budowla wzniesiona była w stylu barokowym, wokół pałacu zaś założono park krajobrazowy na wzór angielski. Późnoklasycystyczną postać, utrzymującą się w zarysie do dziś, otrzymał pałac około roku 1880. Przebudowę przeprowadził Ignacy Bniński. Wraz z modernizacją pałacu stworzono ogród włoski, który zdobiły egzotyczne rośliny oraz wykonane przez miejscowych rzeźbiarzy posągi muz.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego w pałacu samostrzelskim przebywali m.in.: Józef Piłsudski (w roku 1921), prezydent Ignacy Mościcki, generał Edward Rydz-Śmigły, Jan Kiepura. W czasach II wojny światowej pałac przejęli Niemcy. Ulokowano w nim organizację młodzieżową Jugendheim. Następnie, po pierwszych klęskach na froncie wschodnim w 1943 roku, pałac przeznaczono na szpital wojenny.

Po zakończeniu wojny w latach 1947-1982 pałac stał się siedzibą szkoły rolniczej. Następnie został przejęty przez Ministerstwo Kultury z zamiarem zorganizowania tu domu pracy twórczej, jednakże nie podjęto w tym celu żadnych działań. Na początku XXI wieku planowano tu uruchomienie hotelu dla oficerów NATO z Bydgoszczy, jednakże i ten zamysł nie został zrealizowany. W chwili obecnej ten zabytek niszczeje, a jego właścicielem jest Agencja Mienia Wojskowego, która bezskutecznie usiłowała go sprzedać za nie mniej niż 8 mln zł, pomimo że o zwrot zespołu pałacowego zabiegają spadkobiercy Marii Bnińskiej.

Według rejestru zabytków NID^[4] na listę zabytków wpisany jest zespół pałacowy, nr rej.: A/884/1-2 z 21.07.1970:

• pałac, XVIII w., 1825 r., około roku 1880
• park, przełom XVIII/XIX w.

Budynki zespołu pałacowo-parkowego zajmują powierzchnię 5540 m² (z czego: pałac 4200 m², reszta przypada na browar, stajnię, garaż i barak biurowy), natomiast powierzchnia całego zespołu z parkiem wynosi 25,95 ha.

Pomnikiem przyrody jest aleja drzew Sadki - Samostrzel.

• Samostrzel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 256 .