Czy wiesz…

Z nowych i ostatnio rozbudowanych artykułów w Wikipedii:

…że Eileen Gray (na zdjęciu) zaprojektowała dwa domy uznane za doskonałe przykłady architektury mieszkaniowej, nie mając dyplomu architekta?

…kto organizuje Międzynarodowy Salon Morskiej Techniki Wojskowej?

…w jakim stylu została wzniesiona kamienica przy ulicy Dworcowej 17 w Katowicach?

…który irlandzki uczony był w swojej karierze prawnikiem, chemikiem, geologiem i meteorologiem?

…za co krytykowano zestaw gier komputerowych Link: The Faces of Evil oraz Zelda: The Wand of Gamelon? (na zdjęciu logo)

Wydarzenia

Inwazja Rosji na Ukrainę • wojna Izraela z Hamasem • XIX Konkurs Chopinowski

Chen Ning Yang

• Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano za „wyjaśnienie wzrostu gospodarczego napędzanego innowacjami”. Otrzymali ją: Philippe Aghion i Peter Howitt za „teorię zrównoważonego wzrostu poprzez twórczą destrukcję” oraz Joel Mokyr za „zidentyfikowanie warunków wstępnych dla zrównoważonego wzrostu poprzez postęp technologiczny” (13 października)
• Pokojową Nagrodę Nobla otrzymała María Corina Machado za „niestrudzoną pracę na rzecz praw demokratycznych narodu wenezuelskiego i za jej walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji” (10 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał László Krasznahorkai za „fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki” (9 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymali Susumu Kitagawa, Richard Robson i Omar M. Yaghi za rozwój szkieletów metalo-organicznych (8 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymali John Clarke, Michel Devoret i John M. Martinis za odkrycie makroskopowego tunelowania kwantowo-mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym (7 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymali Mary Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej (6 października)

Zmarli: Andrzej Kołakowski • Sam Rivers • Chen Ning Yang (na zdjęciu) • Tomiichi Murayama • Ace Frehley • Raila Odinga • Jim Bolger • Aleksandr Ditiatin • Diane Keaton • John Lodge • Mirosław Chojecki • Adam Strzembosz

Rocznice

20 października: imieniny obchodzą m.in.: Irena, Jan Kanty i Witalis
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

Maria Teresa

Arthur Henderson

• 1740 – zgodnie z sankcją pragmatyczną na tronie austriackim zasiadła Maria Teresa (na portrecie); jednak państwa ościenne nie uznały tego aktu, co wywołało wojnę o sukcesję austriacką
• 1850 – urodził się polski malarz realista Alfons Dunin-Borkowski, autor obrazów przedstawiających sceny rodzajowe, batalistyczne i myśliwskie
• 1860 – cesarz Franciszek Józef I wydał Dyplom październikowy reformujący ustrój Cesarstwa Austriackiego
• 1935 – zmarł brytyjski polityk Arthur Henderson (na fotografii), minister w rządach Herberta Henry’ego Asquitha, Davida Lloyd George’a i Ramsaya MacDonalda, przewodniczący Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
• 1950 – urodził się amerykański muzyk rockowy Tom Petty, gitarzysta, wokalista, kompozytor i autor tekstów
• 1995 – zmarł polski dziennikarz Andrzej Woyciechowski, twórca i właściciel Radia Zet
  
  19 października • Kalendarium dzień po dniu • 21 października

Artykuł na medal

Kakapo – gatunek dużego, nielotnego ptaka z rodziny kakapowatych. Rodzima i endemiczna papuga Nowej Zelandii. Jedyny nielotny, a zarazem najcięższy gatunek papugi na świecie. Kakapo posiada plamiste żółto-zielone upierzenie, szlarę wokół oczu, podobne do wibryss pióra, duży szary dziób, krótkie nogi, długie palce u stóp oraz stosunkowo krótkie skrzydła i ogon. Ze względu na specyficzną kombinację różnych cech fenotypowych i zajmowaną niszę ekologiczną jest gatunkiem wyraźnie odmiennym od pozostałych papug. Prowadzi nocny tryb życia, jest roślinożerna, posiada niski wskaźnik podstawowej przemiany materii. Charakterystyczny jest brak opieki nad potomstwem ze strony samca. Ponadto kakapo jest jedyną papugą mającą poligyniczny system rozmnażania, zwany lek. Przypuszczalnie jest także jednym z najdłużej żyjących ptaków. Kakapo to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. W marcu 2014 roku znanych było jedynie 125 żyjących osobników. Czytaj więcej…

Dobry artykuł

Moskwicz 400/401 – radzieckie samochody osobowe produkowane przez Moskiewską Fabrykę Samochodów Małolitrażowych w latach 1946–1956, na bazie niemieckiego Opla Kadetta K38. Wybór Kadetta jako pierwowzoru taniego i popularnego samochodu dla ludności ZSRR został dokonany osobiście przez Józefa Stalina tuż po zakończeniu wojny w Europie, na pokazie samochodów na Kremlu w czerwcu 1945 roku. 400/401 były pierwszymi samochodami marki Moskwicz. W pojeździe montowano silnik dolnozaworowy M-400 o pojemności 1074 cm³ i maksymalnej mocy 23 KM przy 3600 obr./min. Powstało niecałe 250 tysięcy egzemplarzy samochodu, większość w podstawowej wersji czterodrzwiowego sedana; oprócz tego produkowano kabriolet oraz furgon. Czytaj więcej…