Dniestr w Tyraspolu | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Miasto wydzielone |
Tyraspol | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
55,56[1] km² | ||||
Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
+ 373 533 | ||||
Kod pocztowy |
MD 3300 | ||||
Tablice rejestracyjne |
Т --- -- | ||||
Położenie na mapie Naddniestrza | |||||
Położenie na mapie Mołdawii | |||||
46°51′N 29°38′E/46,850000 29,633333 | |||||
Strona internetowa |
Tyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 128 807 mieszkańcami w 2023 było trzecim co do wielkości miastem Mołdawii (po Kiszyniowie i Bielcach)[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja – twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia[4]. Po rewolucji październikowej należał do marionetkowej Ukrainy radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. Od 1924 w składzie Mołdawskiej Autonomicznej SRR, której stolicą został w 1929 roku. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii. W latach 1941–1944 pod zarządem Rumunii jako część tzw. Transnistrii.
W 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo na świecie Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej.
Osobny artykuł:Rezyduje tu prezydent, jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej oraz banku centralnego (emisyjnego) republiki. W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE – jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego.
Od lat 30. XX w. był siedzibą XIV Armii Radzieckiej – najsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej[potrzebny przypis] armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był generał Aleksandr Lebied´.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie 41%, Ukraińcy 32%, Rumuni (Mołdawianie) 18%, Żydzi 1,4%.
Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie.
W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej. Tyraspol jest jednym z głównych skupisk Polaków w Mołdawii.
Żydzi w Tyraspolu
[edytuj | edytuj kod]- 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
- 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
- 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
- 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
- 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
- 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.
Antysemityzm
[edytuj | edytuj kod]- 14–15 kwietnia 2001 – atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
- 13–30 marca 2004 – zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
- 4 maja 2004 – próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód, gdyż został natychmiast ugaszony przez przypadkowego przechodnia.
Zabytki żydowskie
[edytuj | edytuj kod]Sport
[edytuj | edytuj kod]W Tyraspolu mają siedziby kluby piłkarskie Sheriff Tyraspol (wielokrotny mistrz Mołdawii) i Dinamo-Auto Tyraspol.
Religia
[edytuj | edytuj kod]Od 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego)[5]. Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej[6]. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń[7], z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998–1999[8]. Jedna z cerkwi, kaplica św. Jerzego, stanowi część Pomnika Chwały Wojennej, upamiętniającego poległych w II wojnie światowej, wojnie w Afganistanie oraz wojnie o Naddniestrze[9].
W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej[10].
Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie Tyraspolu[11]:
- Wołgograd, Rosja
- Kaługa, Rosja
- Kursk, Rosja
- Obninsk, Rosja
- Siewierodwińsk, Rosja
- Nowosybirsk, Rosja
- Mikołajów, Ukraina
- Tarnopol, Ukraina
- Chersoń, Ukraina
- Czerkasy, Ukraina
- Bielce, Mołdawia
- Komrat, Mołdawia
- Rejon Leniński (Mińsk), Białoruś
- Suchumi, Gruzja
- Cchinwali, Gruzja
- Eilenburg, Niemcy
- Santarem, Portugalia
- Trondheim, Norwegia
- Aszdod, Izrael
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Most w Tyraspolu
-
Pałac Kultury
-
Teatr miejski
-
Pomnik Lenina przed siedzibą rządu i Rady Najwyższej separatystycznej republiki
-
Siedziba Rady Miasta („Dom Rad”)
-
Pomnik Suworowa
-
Rynek Suworowa
-
Dworzec kolejowy
-
Dniestr zimą
-
Hotel „Aist”
-
Budynek radziecki
-
Trolejbus w Tyraspolu
-
Widok na Dniestr
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Тирасполь [online], e-gorod.ru [dostęp 2023-06-30] .
- ↑ Население Тирасполя 2023 [online], ru.aznations.com [dostęp 2023-06-30] .
- ↑ Города Молдавии [online], aznations.com [dostęp 2023-06-30] .
- ↑ История села [online], www.sukleia.ru [dostęp 2016-12-31] .
- ↑ ИСТОРИЯ. www.diocese-tiras.org. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ История Покровской церкви г. Тирасполь. pokrovka-tiras.narod.ru. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ Благочиния [online], diocese-tiras.org [dostęp 2017-01-03] .
- ↑ О соборе – Кафедральный собор Рождества Христова, г. Тирасполь [online], sobor-tiraspol.com [dostęp 2017-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22] .
- ↑ Столичный Мемориал Воинской Славы был открыт ровно 45 лет назад, „Новости Приднестровья” [dostęp 2017-06-02] (ros.).
- ↑ » Архипастырский визит в Тирасполь и Бендеры Русская Православная Старообрядческая Церковь [online], rpsc.ru [dostęp 2017-01-03] .
- ↑ Наши города-побратимы | Официальный сайт Государственной администрации г.Тирасполя и г.Днестровска [online], www.tirasadmin.org [dostęp 2021-08-21] .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tyraspol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 718 .