Sarajewo

Sarajevo

Panorama Sarajewa, Ratusz w Sarajewie, Baščaršija, Ferhadija džamija, Katedra Serca Jezusowego, Sobór Narodzenia Matki Bożej
Herb Flaga
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Część składowa	Federacja Bośni i Hercegowiny
Kanton	sarajewski
Burmistrz	Benjamina Karić
Powierzchnia	141,5 km²
Wysokość	500–900 m n.p.m.
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość	275 524 2199 os./km²
Nr kierunkowy	(+387) 33
Kod pocztowy	71000
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Sarajewo
43°51′N 18°22′E/43,850000 18,366667
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Sarajewo (serb.-chorw. Sarajevo, Сарајево IPA: [sǎrajɛʋɔ], tur. Saraybosna) – stolica Bośni i Hercegowiny zamieszkana przez 275 tys. osób (2013)^[1]. Sarajewo sąsiaduje od wschodu z Sarajewem Wschodnim (ok. 60 tys. mieszkańców), formalną stolicą Republiki Serbskiej.

Założone w 1462 r. przez Turków Osmańskich. W 1914 r. miejsce zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Odbyły się tu Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984. Silnie zniszczone w rezultacie działań wojennych 1992-1995. Najszybciej rozwijające się miasto w Bośni i Hercegowinie^[2].

Sarajewo leży w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny. Zajmuje powierzchnię 142 km². Przepływa przez nie rzeka Miljacka. W pobliżu dzielnicy Ilidża znajduje się malownicze źródło rzeki Bośnia (Vrelo Bosne). Miasto położone jest na wysokości 500 m n.p.m., w kotlinie pomiędzy pięcioma górami pasma Alp Dynarskich: Bjelašnica (2067 m), Igman (1502 m), Jahorina (1913 m), Trebević (1627 m), Treskavica (2088 m). Duża część miasta położona jest na stromych stokach, co wpływa na zabudowę i układ ulic. W okolicznych górach (Bjelašnica, Igman, Jahorina) czynne są ośrodki narciarskie.

Okolice dzisiejszego Sarajewa zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. W Butmirze, obecnie przedmieściu Sarajewa, w latach 1893–1896 odsłonięto ślady osad z okresu neolitycznego sprzed ok. 4500 lat. Tereny te były również zamieszkane w czasach rzymskich (rzymska osada na terenie dzielnicy Ilidża).

W średniowieczu w miejscu dzisiejszego Sarajewa istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo założone zostało w 1462 r. i znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni Isa-beg Isakovicia. W okresie panowania tureckiego Sarajewo było centrum administracyjno-politycznym Bośni osmańskiej. W 1697 r., po spaleniu miasta przez wojska austriackie, stolicę przeniesiono do Travnika.

W 1878 r. Bośnia została zajęta przez Austro-Węgry. Pod rządami austriackimi Sarajewo zmodernizowano i znacznie rozbudowano.

28 czerwca 1914 r. w Sarajewie serbski nacjonalista, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Wydarzenie to było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej.

 Osobny artykuł: Zamach w Sarajewie.

Jesienią 1918 r. mjr Artur Ganczarski (legionista) utworzył w Sarajewie Legion Polski w sile 600 żołnierzy i 63 oficerów, który przyprowadził do Polski, do Krakowa w dniu 25 listopada 1918 r. Legion ten traktuje się jako część składową Armii Hallera.

Po I wojnie światowej, w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców miasto było stolicą prowincji – Drińskiej banowiny.

Po II wojnie światowej Sarajewo zostało stolicą republiki Bośni i Hercegowiny. Rozwinęło się w ważne centrum handlowo-przemysłowe. Szczyt rozkwitu przypadł na lata osiemdziesiąte. W 1984 r. w Sarajewie odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie.

Podczas wojny w Bośni, po rozpadzie Jugosławii, miasto było oblegane przez Bośniackich Serbów. Oblężenie rozpoczęło się 6 kwietnia 1992 r. i trwało do końca października 1995. Podczas oblężenia miasto było cały czas ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie. Zginęło ponad 10 500 osób, praktycznie wszystkie budynki zostały zniszczone lub uszkodzone. O walkach i związanych z nimi tragicznych dla mieszkańców skutkach opowiadają m.in. film dokumentalny Miss Sarajevo (1995), dramat wojenny Aleja snajperów (1997) i dramat społeczny Grbavica (2005). Powstały także piosenki „Miss Sarajevo”, opowiadająca o tragedii w tym mieście, autorstwa U2 i Luciano Pavarottiego oraz „Bosnia” zespołu The Cranberries. W latach 90. także w polskiej muzyce można było odnaleźć akcenty związane z sytuacją Sarajewa: punkowy zespół „Łysina Lenina” nagrał piosenkę o wspomnianych wydarzeniach pt. „Sarajewo”, a także zespół Balkan Electrique, piosenkę pt. „Sarajevo (Dimitrica II)”.

Od zakończenia wojny i zawarcia w listopadzie 1995 r. układu z Dayton, Sarajewo jest odbudowywane, głównie przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Ślady wojny są jednak cały czas wyraźne, a tereny położone bezpośrednio wokół miasta są wciąż zaminowane.

Ponad 80% populacji Sarajewa stanowią Boszniacy, pozostałe 20% to głównie Serbowie oraz Chorwaci^[3].

W mieście znajduje się kilkanaście meczetów, trzy kościoły katolickie, trzy cerkwie oraz trzy synagogi z których tylko jedna jest aktywna^[4].

W 1537 roku powstała w Sarajewie Biblioteka Gazi Husrev-bega, która obecnie należy do Uniwersytetu w Sarajewie^[5]. Gdy Bośnię i Hercegowinę przejęli Austriacy w 1888 roku otwarto Muzeum Narodowe, a w 1890 roku katolickie seminarium. W 1892 roku otwarto prawosławne seminarium. W 1940 roku w Sarajewie otwarto Wydział Rolniczo-Leśny, a następnie w 1944 roku Wydział Lekarski, który wznowił działalność po zakończeniu II wojny światowej. W 1946 roku otwarto Wydział Prawa i Wyższą Szkołę Pedagogiczną oraz Instytut Biologii. W 1948 roku wznowił działalność Wydziału Rolniczo–Leśny, a w 1949 roku otwarto Wydział Techniki (Tehnički fakultet). W 1949 roku Zgromadzenie Ludowej Republiki Bośni i Hercegowiny uchwaliło ustawę o Uniwersytecie. Rozpoczął on działalność 2 grudnia 1949 roku. W 1950 roku powstały wydziały Filozoficzny oraz Weterynarii. Obecnie (2022) w skład Uniwersytetu wchodzi 19 wydziałów^[6], 3 akademie (Sztuk Pięknych^[7], Akademija scenskih umjetnosti (Teatralna)^[8] i Muzyczna^[9]), 4 kolegia w Sarajewie i 2 wydziały w Zenicy^[6]. Studentom Uniwersytetu służy Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka Bośni i Hercegowiny^[10].

W odpowiedzi na postanowienia układu z Dayton, który miasto Sarajewo przydzielił Federacji Bośni i Hercegowiny, podsarajewskie miejscowości znajdujące się na terenie Republiki Serbskiej zostały połączone w jeden rozległy organizm administracyjny pod nazwą Sarajewo Wschodnie (pierwotnie Sarajewo Serbskie). Niezależnie od wewnętrznego podziału Sarajewa Wschodniego na 6 gmin (opštine), fragment silniej zurbanizowanej części miasta jest również określany przez Serbów jako „Sarajewo”, i pod tą nazwą pełni funkcję symbolicznej stolicy Republiki Serbskiej^[11].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sarajewem.

• Ratusz w Sarajewie – Zabytkowa siedziba władz miejskich Sarajewa
• kościół św. Antoniego Padewskiego
• Synagoga w Sarajewie
• Most Łaciński – Most na rzece Miljacka
• Brusa Bezistan – Kryty bazar
• Meczet Cesarski – Jedna z pierwszych muzułmańskich świątyń w Bośni i Hercegowinie
• Meczet Ali Paszy
• Sobór Narodzenia Matki Bożej w Sarajewie – Katedra prawosławna należąca do Serbskiego Kościoła Prawosławnego
• Instytut Bośniacki – muzeum, galeria, biblioteka i ośrodek kultury
• Muzeum Dzieciństwa Czasu Wojny^[12].

Miasta partnerskie Sarajewa^[13]:

• Ankara, Turcja (1994)
• Baku, Azerbejdżan (1972)
• Barcelona, Hiszpania (1996)
• Budapeszt, Węgry (1995)
• Bursa, Turcja (1979)
• Calgary, Kanada (1986)
• Collegno, Włochy (1994)
• Coventry, Wielka Brytania (1957)
• Dayton, Stany Zjednoczone (1999)
• Doha, Katar (19.02.2018)
• Ferrara, Włochy (1978)
• Friedrichshafen, Niemcy (1972)
• Innsbruck, Austria (1980)
• Stambuł, Turcja (1997)
• Kuwejt, Kuwejt (1998)
• Madryt, Hiszpania (2007)
• Magdeburg, Niemcy (1972)
• Neapol, Włochy (1976)
• Prato, Włochy (1995)
• Pula, Chorwacja (2012)
• Serre Chevalier, Francja (1995)
• Skopje, Macedonia Północna (14.11.2017)
• Sztokholm, Szwecja (1997)
• Teheran, Iran (31.10.2016)
• Tiencin, Chiny (1981)
• Tilimsan, Algieria (1964)
• Tirana, Albania (1996)
• Trypolis, Libia (1976)
• Wenecja, Włochy (1994)
• Wolfsburg, Niemcy (1985)

• Sarajewo – oficjalna strona internetowa
• Sarajewo – informator miejski