UT-2
УТ-2

Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Arseniewskie Zakłady Lotnicze „Progress”
Konstruktor	Jakowlew
Typ	samolot szkolno-treningowy
Konstrukcja	dolnopłat o konstrukcji drewnianej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	2 (uczeń, instruktor)
Historia
Data oblotu	11 lipca 1935
Lata produkcji	1937–1947
Dane techniczne
Napęd	patrz tabela
Moc	patrz tabela
Wymiary
Rozpiętość	patrz tabela
Długość	patrz tabela
Wysokość	patrz tabela
Powierzchnia nośna	patrz tabela
Masa
Własna	patrz tabela
Startowa	patrz tabela
Zapas paliwa	200 l
Osiągi
Prędkość maks.	patrz tabela
Prędkość przelotowa	patrz tabela
Prędkość minimalna	patrz tabela
Prędkość wznoszenia	patrz tabela
Pułap	patrz tabela
Zasięg	patrz tabela
Długotrwałość lotu	patrz tabela
Rozbieg	patrz tabela
Dobieg	patrz tabela
Dane operacyjne
Użytkownicy
ZSRR, Polska, Węgry
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

UT-2 (do 1940 AIR-10) – radziecki samolot szkolno-treningowy z lat trzydziestych i okresu II wojny światowej.

W połowie lat trzydziestych skonstruowano szereg samolotów szkolnych, wśród tych konstrukcji znalazły się również konstrukcje opracowane przez Aleksandra Jakowlewa.

W połowie lat trzydziestych opierając się na swoich wcześniejszych konstrukcjach Aleksander Jakowlew biorąc pod uwagę oceny swojego wcześniejszego samolotu AIR-9 opracował nowy samolot przeznaczony do szkolenia i treningu pilotów. Samolot ten otrzymał oznaczenie AIR-10 a jego prototyp został oblatany 11 lipca 1935 roku. Samolot ten już we wrześniu 1935 roku wziął udział w rajdzie samolotów szkolnych i sportowych na trasie 4 500 km, a który miał wyłonić samolot mający stać się podstawowym samolotem szkolnym. Samolot AIR-10 zajął w tym rajdzie pierwsze miejsce, skierowano go więc do dalszych prób, trwały one do 1936 roku.

W czasie tych prób potwierdzono przydatność tego samolotu do szkolenia podstawowego pilotów zarówno cywilnych jak i wojskowych. W czasie tych prób zastosowano również w nim pływaki. Ostatecznie na początku 1937 roku opracowano ostateczną wersję samolotu i we wrześniu 1937 roku wprowadzono go do produkcji seryjnej pod oznaczeniem UT-2 (skrót od nazwy ros. учебно-тренировочный двухместный – pol. szkolno-treningowy dwumiejscowy) początkowo był on produkowany z silnikiem M-11E, a później stosowano również inne wersje tego silnika (M-11M i M-11K).

Po wprowadzeniu samolotu do szkolenia w szkołach lotniczych i aeroklubach stwierdzono, że ma on tendencję do wchodzenia w korkociąg płaski. Poinformowano o tym konstruktora, który podjął dalsze prace w celu poprawienia konstrukcji. W 1941 roku opracowano zmodyfikowaną wersję samolotu oznaczoną jako UT-2M i natychmiast wprowadzono ją do produkcji seryjnej.

Produkcja samolotu UT-2 trwała do 1947 roku. Łącznie wyprodukowano 7243 samoloty obu wersji (nie licząc egzemplarzy prototypowych).

Wersje samolotu UT-2:

• AIR-10 – prototyp samolotu szkolnego
• AIR-11 – prototyp trzymiejscowego samolotu turystycznego wyposażonego w silnik Gipsy Major o mocy 120 KM (88 kW), zbudowany w 1936 roku
• AIR-12 – prototyp dwumiejscowego samolotu przeznaczonego do treningu pilotów mających wykonywać dalekie przeloty
• UT-2 – wersja produkowana seryjnie
• AIR-16 – prototyp, czteromiejscowy samolot wyposażony w silnik Renault o mocy 220 KM (161 kW)
• AIR-20 – wersja samolotu AIR-10 wyposażona w silnik Renault Bengali o mocy 140 KM (103 kW)
• UT-2M – zmodyfikowana wersja samolotu UT-2, produkowana seryjnie od 1940 roku
• UT-2 SEN – prototyp w którym zastosowano podwozie na poduszce powietrznej
• UT-2MW – ulepszona wersja samolotu UT-2M z zakrytymi kabinami, opracowana w 1942 roku
• UT-2L – ulepszona wersja samolotu UT-2MW, opracowana w 1943 roku, która stała się podstawą do opracowania samolotu Jak-18

Oprócz wymienionych wersji prowadzono również prace nad zastosowaniem tego samolotu do działań bojowych. Opracowano m.in. samolot oznaczony jako UT-2MB – lekki bombowiec mogący zabrać 200 kg bomb oraz samolot szturmowy – wyposażony w jeden lub dwa karabiny maszynowe SzKAS i pociski rakietowe RS. Żadna z tych wersji nie wyszła poza fazę projektu.

Samoloty UT-2 od rozpoczęcia produkcji seryjnej zostały wprowadzone do wojskowych szkół lotniczych oraz aeroklubów OSOAWICHIM, gdzie zaczęto nimi zastępować użytkowane tam dwupłatowe samoloty U-2. Stały się podstawowym sprzętem szkolno-treningowym i użytkowane były do lat pięćdziesiątych, gdy zaczęto je zastępować samolotami Jak-18

Samoloty UT-2M od 1944 roku znalazły się na wyposażeniu lotnictwa polskiego i na tych samolotach szkolono polskich pilotów w ZSRR, a później stały się one podstawowym samolotem do szkolenia pilotów w polskich szkołach lotniczych w Zamościu, Dęblinie i Radomiu. Znajdowały się również na wyposażeniu poszczególnych pułków lotniczych. Łącznie w lotnictwie polskim było około 140 samolotów tego typu. Były użytkowane do 1952 roku, gdy zaczęto wprowadzać do użycia polski samolot szkolny LWD Junak.

Samolot UT-2 to dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji drewnianej.

Kadłub drewniany, szkielet kratownicowy o przekroju prostokątnym. Z przodu kadłuba znajdowało się łoże silnika a następnie za przegrodą ogniową zbiornik oleju i paliwa. W dalszej części odkryta kabina w systemie tandem, wyposażona w podwójny układ sterowania. Dla ułatwienia wysiadania burty obok kabin były uchylne. Kadłub w przedniej części kryty był blachą, w dalszej części górna część pokryta sklejką, reszta płótnem.

Płaty dwudźwigarowe, drewniane, trójdzielne; środkowa część stanowiła całość z kadłubem. Płat wyposażony był w lotki metalowe. Skrzydła były kryte sklejką. Wewnątrz płata znajdowały się dwa zbiorniki paliwa.

Podwozie klasyczne, dwukołowe stałe, mocowane do środkowej części płatów.

Napęd stanowił jeden silnik gwiazdowy, umieszczony w przedniej części kadłuba, ze śmigłem dwułopatowym drewnianym.

• „Kurs wyszkolenia lotniczego szkół lotniczych Wojska Polskiego : samolot UT-2”. Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1945

• Zdjęcia i rysunki samolotu UT-2