Vincas Grigaliūnas-Glovackis

Vincas Grigaliūnas-Glovackis

generał
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1885 Jezno
Data i miejsce śmierci	16 maja 1964 Tunja
Przebieg służby
Lata służby	1907–1934
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Litewskie Siły Zbrojne
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, litewskie wojny o niepodległość
Późniejsza praca	adwokat
Odznaczenia
[a]
Multimedia w Wikimedia Commons

Vincas Grigaliūnas-Glovackis, Vincas Glovackis^[b] (ur. 9^?/21 sierpnia 1885 w Jeźnie, zm. 16 maja 1964 w Tunja) – litewski oficer, jeden z twórców litewskiego wojska w 1918 roku, generał.

Vincas urodził się 9 sierpnia^?/21 sierpnia 1885 roku. Jeszcze jako dziecko przygotowywał dzieci szlacheckie do pierwszej klasy gimnazjum. Następnie pracował jako asystent nauczyciela w szkole ludowej w Birsztanach oraz jako asystent pisarza gminnego w Jeźnie^[1]. W 1902 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Grodnie, pobierał również prywatne korepetycje, dzięki którym już w 1904 roku mógł zdawać egzaminy po czwartej klasie gimnazjum. Przystąpił do nich w trybie eksternistycznym w Szkole Realnej w Białymstoku^[2]. W tym samym roku rozpoczął edukację w Wileńskiej Szkole Junkrów Piechoty. Ukończył ją w 1907 roku jako portupej-junker^[c] z awansem do stopnia podporucznika i został skierowany do 7 Turkiestańskiego Batalionu Strzelców^[3].

Po przybyciu we wrześniu 1907 roku do Samarkandy, gdzie mieścił się sztab oddziału, został przydzielony do 5 kompanii stacjonującej w Dżyzaku^[4]. W 1910 roku przeprowadzono reformę turkiestańskich oddziałów piechoty^[d], a Glovackis został przeniesiony do stacjonującego w Czardżuju pod Bucharą 6 Turkiestańskiego Pułku Strzelców^[5]. W 1912 roku zdał eksternistyczny egzamin maturalny w samarkandzkim gimnazjum^[6]. Po wybuchu I wojny światowej razem z 1 Turkiestańskim Korpusem Armijnym został skierowany na rosyjski front zachodni. Brał udział w działaniach wojennych na terenie Prus Wschodnich i Polski, m.in. pod Augustowem, podczas których był trzykrotnie ranny^[7][6]. Po wyleczeniu, w styczniu 1916 roku uznany za częściowo zdolnego do dalszej służby, bez możliwości udziału w bezpośrednich działaniach wojennych, w związku z czym został skierowany do pracy w sztabie 4 armii. Pod koniec 1916 roku wraz z nią został przeniesiony na front rumuński, gdzie pozostawał do grudnia 1917 roku, piastując różne stanowiska w sztabach kolejno 4, 7 i 8 armii^[8][7][6]. W grudniu 1917 roku, po wybuchu rewolucji bolszewickiej, Glovackis odszedł z wojska i rozpoczął pracę w Litewskim Komitecie Wysiedleńczym w Połtawie^[e][7][6].

29 października 1918 roku przybył do Wilna, gdzie 1 listopada po tajnej naradzie Komisji Obrony zlecono mu utworzenie 1 Pułku Piechoty^[9]. Zgodnie z dokumentami do Litewskich Sił Zbrojnych jako ochotnik wstąpił 10 listopada^{[7][10][6][11]}. Był jego dowódcą i formował go w pełnej konspiracji przed Niemcami, aż do 23 listopada, kiedy to wydano oficjalny rozkaz utworzenia pułku i powołania pułkownika Jonaas Galvydisa-Bykauskasa na jego dowódcę^[9]. 7 grudnia został przeniesiony do nowo utworzonego 2 Pułku Piechoty, powierzając mu kierowanie sprawami gospodarczymi, zaś 24 grudnia powołano go na dowódcę pułku^{[7][10][6][11]}. 4 marca został zwolniony ze służby, jednak 4 maja przywrócono go na stanowisko dowódcy 2 pułku piechoty^[f]. Razem ze swoim pułkiem od maja do października 1919 roku walczył przeciwko bolszewikom, biorąc udział w operacji wyzwolenia Poniewieża(inne języki), wyzwalając Abele i Rakiszki oraz walcząc na Łotwie. Następnie od października do grudnia uczestniczył w działaniach przeciwko białogwardyjskim wojskom Bermondta^[12][13][11].

18 marca 1920 roku został mianowany oficerem do spraw specjalnych przy naczelnym dowódcy sił zbrojnych^[12][14][11]. 3 lipca zmienił nazwisko na Grigaliūnas-Glovackis^[10]. 23 sierpnia został dowódcą 2 Dywizji Piechoty. Był przeciwny planowanej przez wiceministra obrony narodowej i dowódcy wojsk lądowych plk. ltn. Kazysa Ladigę operacji sejneńsko-augustowskiej^[15]. Mimo to został odwołany ze stanowiska dowódcy dywizji 23 września po przegranej bitwie pod Sejnami i przeniesiony na stanowisko oficera do spraw specjalnych przy ministrze obrony narodowej. W okresie pomiędzy 23 stycznia 1924 a 30 października 1925 pełnił obowiązki tymczasowego szefa wydziału mobilizacji przy Sztabie Generalnym Sił Zbrojnych, po czym powrócił na poprzednie stanowisko w ministerstwie obrony narodowej^[16][14][11]. 13 sierpnia 1926 roku został przymusowo przeniesiony do rezerwy, a w listopadzie aresztowany za publikowanie radykalnie prawicowej gazety Tautos valia(inne języki). Tuż po wojskowym zamachu stanu w grudniu 1926 roku został zwolniony z aresztu i już 24 grudnia ponownie wcielony do wojska na poprzednie stanowisko^[14]. 10 lutego 1927 roku został awansowany na stopień generała porucznika^[12][13].

W 1930 roku ukończył dwa kierunki prowadzone na Wydziale Prawa Uniwersytetu Witolda Wielkiego: prawo – 24 czerwca i ekonomię – 13 września^[17]. 18 stycznia 1934 roku został awansowany do stopnia generała i przeniesiony do rezerwy. Po opuszczeniu wojska pracował jako adwokat. Po zajęciu Litwy przez Związek Radziecki ukrywał się na terenie Białorusi pracując w kołchozie. Po ataku Niemiec na ZSRR wrócił do Kowna. W 1944 roku wraz z rodziną przeniósł się na terytorium Niemiec, następnie do Belgii, by ostatecznie w 1949 roku wyemigrować do Kolumbii. Współpracował z takimi wydawnictwami jak Karys, Kardas, czy Mūsų žinynas^[12][18][19].

Vincas Grigaliūnas-Glovackis zmarł w wieku 78 lat 16 maja 1964 roku w mieście Tunja w Kolumbii^[12].

Vincas Grigaliūnas-Glovackis był żonaty z Wandą Helidurą z d. Rusecką (lit. Vanda Heliudora Ruseckaitė). Miał z nią dwie córki Birutę i Pajautę oraz syna Giedymina^[g].

• podporucznik (подпоручики) – 2 sierpnia 1907 (ze starszeństwem z dniem 24 marca 1906)^[3]
• porucznik (поручик) – 1912^[6]
• sztabskapitan (штабс-капитан) – 20 września 1914^[6]
• kapitan (капитан) – 10 stycznia 1917^[11]
• pułkownik (pulkininkas) – 18 października 1919^[11]
• generał porucznik (generolas leitenantas) – 10 lutego 1927^[11]
• generał (generolas) – 18 stycznia 1934^[11]

• Złota Broń Świętego Jerzego^[a] (Cesarstwo Rosyjskie, 1915)^[20][21],
• Order Świętego Włodzimierza IV klasy z mieczami i kokardą (Cesarstwo Rosyjskie, 1915)^[20][18],
• Order Świętej Anny IV klasy z napisem „Za Męstwo” (За храбрость) (Cesarstwo Rosyjskie, 16 czerwca^?/29 czerwca 1915)^[22][18],
• Order Świętego Stanisława III klasy z mieczami i kokardą (Cesarstwo Rosyjskie, 28 czerwca^?/11 lipca 1915)^[23][18],
• Order Świętej Anny III klasy z mieczami i kokardą (Cesarstwo Rosyjskie, 12 lipca^?/25 lipca 1916)^[24][18],
• Order Świętej Anny II klasy (Cesarstwo Rosyjskie)^[18],
• Order Świętego Stanisława II klasy (Cesarstwo Rosyjskie)^[18],

• Order Krzyża Pogoni V klasy^[h] (Litwa, 1919)^[18][10],
• Order Wielkiego Księcia Giedymina II klasy (Litwa, 7 marca 1928)^[18][25],
• Medal Niepodległości Litwy (Litwa, 15 maja 1928)^[18][25],
• Order Krzyża Pogoni IV klasy^[i] (Litwa, 23 listopada 1928)^[18][25],
• Medal Ochotników Założycieli Wojska Litewskiego (Litwa, 28 stycznia 1929)^[18][25],
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1930)^[18][26]

• Vincas Grigaliūnas-Glovackis: Generolo atsiminimai. Gintautas Jakštys (red.). Cz. I: Carų imperijoje. Vilnius: Generolo Jono Žemaičio Lietuvos karo akademija, 2017, seria: Lietuvos kariuomenės istorija. ISBN 978-609-8074-67-3. [dostęp 2021-11-27]. (lit.).
• Vincas Grigaliūnas-Glovackis: Generolo atsiminimai. Gintautas Surgailis (red.). Cz. II-III: II dalis. Lietuvoje; III dalis. Demokratijos sūkuriuose. Vilnius: Generolo Jono Žemaičio Lietuvos karo akademija, 2017, seria: Lietuvos kariuomenės istorija. ISBN 978-609-8074-69-7. [dostęp 2021-11-27]. (lit.).
• Gintautas Jakštys, Gintautas Surgailis: Atsakingųjų redaktorių žodis. W: Vincas Grigaliūnas-Glovackis: Generolo atsiminimai. Gintautas Jakštys (red.). Cz. I: Carų imperijoje. Vilnius: Generolo Jono Žemaičio Lietuvos karo akademija, 2017, s. 7–9, seria: Lietuvos kariuomenės istorija. ISBN 978-609-8074-67-3. [dostęp 2021-11-27]. (lit.).
• Gintautas Surgailis: Pirmasis pėstininkų Didžiojo Lietuvos Kunigaikščio Gedimino pulkas. Vilnius: Vytauto Didžiojo karo muziejus, 2011. ISBN 978-609-412-011-4. (lit.).
• Valdas Rakutis, Jonas Vaičenonis: Lietuvos didžiojo kunigaikščio Algirdo mechanizuotojo pėstininkų bataliono istorija. Vilnius: Generolo Jono Žemaičio Lietuvos karo akademija, 2012. ISBN 978-609-8074-00-0. (lit.).
• Andriejus Stoliarovas, Marius Pečiulis. Šv. Jurgio kardas „Už drąsą”. „Vytauto Didžiojo karo muziejaus almanachas”. 2013 metais, s. 5–15, 2014. Kaunas: Vytauto Didžiojo karo muziejus. ISSN 2029-3259. [dostęp 2021-11-27]. (lit.). 
• Kazimieras Tamašauskas: Vincas Grigaliūnas-Glovackis. [w:] Visuotinė lietuvių enciklopedija [on-line]. [dostęp 2021-11-08]. (lit.).