Wielopole Skrzyńskie

Wielopole Skrzyńskie
	wieś
	; Rynek z zabytkową kaplicą świętych Floriana i Sebastiana
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	ropczycko-sędziszowski
Gmina	Wielopole Skrzyńskie
Liczba ludności (2020)	2968
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	39-110
Tablice rejestracyjne	RRS
SIMC	0666727
	Położenie na mapie gminy Wielopole Skrzyńskie Wielopole Skrzyńskie
	Położenie na mapie Polski Wielopole Skrzyńskie
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wielopole Skrzyńskie
	Położenie na mapie powiatu ropczycko-sędziszowskiego Wielopole Skrzyńskie
	49°56′46″N 21°36′54″E/49,946111 21,615000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wielopole Skrzyńskie – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie ropczycko-sędziszowskim, w gminie Wielopole Skrzyńskie^[5]^[4], nad potokiem Podliwek i rzeką Wielopolką, dopływem Wisłoki^[6]. Siedziba gminy Wielopole Skrzyńskie.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Wielopole Skrzyńskie^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0666733	Granice Kłonickie	część wsi
0666740	Kłonice	część wsi
0666756	Nowa Wieś	część wsi
0666762	Rzegocin	część wsi
0666779	Rzeki Konickie	część wsi
0666785	Rzeki Rzegockie	część wsi
0666791	Sośnice	część wsi
0666800	Stachorówka	część wsi
0666816	Świeradówki	część wsi
0666822	Wytrząska	część wsi

Historia

Wielopole uzyskało lokację miejską przed 1337 rokiem, utraciło prawa miejskie w 1933 roku^[7].

Historia Wielopola sięga XI w. i czasów króla Bolesława Śmiałego. Przypuszczalnie na Stroszowej Górze powstał we wczesnym średniowieczu gród obronny, a później obok niego rozwinęła się osada.

Prawa miejskie wieś otrzymała ok. 1348, za panowania króla Kazimierza Wielkiego jako Fürstenberg (Książęca Góra) i utraciła po reformie administracyjnej w 23.03.1933. O awansie do grona miast zadecydowało położenie Wielopola na drodze handlowej z Sandomierza przez Ropczyce, doliną Wielopolki, w kierunku przełęczy karpackich na Węgry. Upadek miasta nastąpił w wyniku kolejnych wojen, epidemii, ruchów społecznych (rzeź galicyjska) i pożarów.

W 1523 Katarzyna, Anna i Małgorzata Kamienieckie – córki Jana Kamienieckiego sprzedały miasteczko Wielopole z dwoma folwarkami Góra i Konice kasztelanowi przemyskiemu Andrzejowi Czuryle za 5100 florenów.

Z historią Wielopola Skrzyńskiego związana jest także historia Żydów. Pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w Wielopolu Skrzyńskim odnotowano w 1641. W 1673 mieszkało tu 16 rodzin żydowskich. W 1765 miejscowy kahał skupiał 309 Żydów, zaś w samym mieście było ich 151. W 1870 wielopolska gmina żydowska liczyła 500 osób. Miała synagogę, cmentarz a rabinem był Natan Libschutz. Do 1900 liczebność gminy wzrosła do 715 osób. Rabinem był wówczas Izaak Libschutz, syn Natana. Z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej część z ludności żydowskiej Wielopola uciekła na wschód i znalazła się w sowieckiej strefie okupacyjnej. Już w grudniu 1939 Niemcy przywieźli tu 70 Żydów wysiedlonych z Inowrocławia. W 1941 hitlerowcy spędzili do Wielopola około 150 rodzin żydowskich z okolicznych wsi. Synagoga została całkowicie zniszczona wskutek pożaru w sierpniu 1944.

W 1955, podczas projekcji filmu w kinie objazdowym, spłonęło 58 osób, w tym 38 dzieci (zob. Pożar w kinie w Wielopolu Skrzyńskim).

Zabytki

Kościół NMP Wniebowziętej – usytuowany w zachodnim narożu rynku, konsekrowany w 1683; kościół ma charakter barokowy, murowany, z zabytkowym wystrojem wnętrza oraz murowaną dzwonnicą^[8].
Kapliczka św. Floriana i Sebastiana – usytuowana w rynku; murowana z drewnianymi figurami z początku XIX wieku.
Liczne domy drewniane pochodzące z XIX wieku.
Pozostałości po fortyfikacjach i obwarowaniach miejskich.
Cmentarze znajdujące się wokół Wielopola stanowiące ważny element krajobrazu kulturowego.
Cmentarz żydowski.
Kantorówka (stara plebania) - dom w którym urodził się Tadeusz Kantor.

Sport i rekreacja

Oprócz zabytków Wielopole Skrzyńskie posiada ośrodek rekreacyjno-sportowy z boiskiem do piłki nożnej Miejscowość posiada ponadto tereny o dużych walorach rekreacyjnych i krajobrazowych. Gmina leży bowiem w obszarze malowniczego Pogórza Strzyżowskiego, od południa graniczy też z Czarnorzeckim Parkiem Krajobrazowym.

Kultywowane stare lokalne obyczaje

Emaus (Meus): Obrzęd związany z obchodami Świąt Wielkanocnych, rozpoczynający się o północy w Wielką Sobotę, kiedy to strażacy pełniący straż przy grobie Chrystusa odwiedzają wielopolskie domostwa, bębniąc w zabytkowy bęben, pozostawiony Wielopolanom przez króla Jana III Sobieskiego, oznajmiają zmartwychwstanie Jezusa. W niedzielę wielkanocną uczestnicy zbierają się wokół figury św. Jana i w procesji, przy śpiewie pieśni wielkanocnych i dźwiękach bębna Sobieskiego podążają na cmentarz choleryczny. Upamiętniając tym ofiary epidemii cholery. Na miejscu odśpiewywany jest hymn do św. Rozalii patronki od morowego powietrza i pieśni wielkanocne.

Legenda o bębnie Sobieskiego: W opisach historii bębna nie ma zgodności co do tego czy król Jan III Sobieski podarował Wielopolanom bęben w zamian za gościnę w zamku wielopolskim, wracając spod Wiednia czy tam podążając. Jednakże większość historyków podaje, iż musiało to się wydarzyć w drodze powrotnej króla, jako że bęben jest pochodzenia tureckiego.

Kantoralia: Podkarpackie Konferencje Teatrów Poszukujących o nagrodę im. T.M. Kantora (krzesło kantorowskie). Cykliczna impreza w której biorą udział amatorskie teatry z Polski, Słowacji, Węgier, Ukrainy i Rosji.

Zamek w Wielopolu Skrzyńskim: został wybudowany przed 1580 przez Kacpra Maciejowskiego koniuszego wielkiego koronnego, kasztelana lubelskiego wraz z predium dworskim. Jak wynika z przekazów był to okazały zamek w stylu renesansowym. W historii właścicieli tego zamczyska przewijają się nazwiska takie jak: Zborowscy, Stadniccy, Skrzyńscy, hetman Jabłonowski, Ludwik Dębicki. Tradycja utrzymuje, że w zamku była kaplica arian i że w lochach mieszczą się ich groby. Hrabia Dębicki sprzedał zamek miejscowym Żydom na materiał budowlany. Ci zaś rozebrali go na budulec ok. 1906.

Osoby urodzone we wsi

Marcin Daniec – satyryk;
Edward Dojan-Surówka – pułkownik piechoty Wojska Polskiego;
Tadeusz Kantor – artysta malarz, teatrolog profesor ASP w Krakowie, innowator w sztuce teatru, dramaturg;
Stefania Ordyńska - malarka.

Kościół parafialny.
Kantorówka. Dom urodzin Tadeusza Kantora, obecnie muzeum.
Pomnik Tadeusza Kantora i jego siostry Zosi, na Rynku.
Krzyż pamięci ofiary pożaru kina.
Stary dom.

Zobacz też

Wielopole

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146606
↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 4 [dostęp 2022-01-29]
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 214, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
↑ Parafia na stronie diecezji

Linki zewnętrzne

Wielopole 2(4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 361 .
Strona gminy Wielopole Skrzyńskie
Gminny Ośrodek Kultury
Ludowy klub sportowy
Ochotnicza Straż Pożarna

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146606

[rap-2] Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 4 [dostęp 2022-01-29]

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 214, ISBN 83-239-9607-5 .

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.

[8] Parafia na stronie diecezji

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–37) woj. rzeszowskie (1956–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Dębica Pilzno (← od 1932) Ropczyce Sędziszów (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Sędziszów (→) Wielopole
Gminy miejskie (1920–37 → i ← 1956–75)	Dębica (do 1937) Pilzno (← 1932–37) Ropczyce Sędziszów (Małopolski)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–37 → i 1973–75)	Borek Wielki (do 1937) Czarna ad Tarnów (do 1937) Dębica (do 1937) Iwierzyce (od 1973) Olchowa (do 1937) Ostrów (od 1973) Paszczyna (do 1937) Pilzno (do 1937) Ropczyce Sędziszów (Małopolski) Straszęcin (do 1937) Wielopole Skrzyńskie
Gromady (1956–72)	Borek Wielki (← 1956–72) Brzeziny (← 1956–72) Bystrzyca (← 1956–72) Chechły (← 1956–61) Czarna Sędziszowska (← 1956–72) Glinik (← 1956–61) Gnojnica (← 1956–72) Iwierzyce (← 1956–72) Kamionka (← 1956–61) Lubzina (← 1956–72) Łączki Kucharskie (← 1956–61) Mała (← 1956–61) Nawsie (← 1956–72) Niedźwiada (← 1956–72) Nockowa (← 1956–61) Ocieka (← 1956–72) Okonin (1961–68) Olchowa (← 1956–72) Ostrów (← 1956–72) Ropczyce (1969–72) Wielopole Skrzyńskie (← 1956–72) Witkowice (← 1956–68) Wolica Ługowa (← 1956–72) Zagorzyce (← 1956–72)

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)