Zapornia
| Zapornia | |||||
| Leach, 1816[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – kureczka czarnosterna (Z. bicolor) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj |
Zapornia | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Zapornia minuta T.F. Forster, 1817 (= Rallus parvus Scopoli, 1769) | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Zapornia – rodzaj ptaków z podrodziny łysek (Fulicinae) w obrębie rodziny chruścieli (Rallidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce, Australazji oraz na wyspach na Oceanie Spokojnym (Kosrae, Henderson, Hawaiʻi)[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 17–28 cm, rozpiętość skrzydeł 26–39 cm; masa ciała samic 17–140 g, samców 23–170 g[14].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1816 roku angielski przyrodnik i zoolog William Elford Leach w publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce ssaków i ptaków ze zbiorów Muzeum Brytyjskiego[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) zielonka (Z. parva).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Zapornia: anagram nazwy rodzaju Porzana Vieillot, 1816 (kureczka)[15].
- Phalaridion: zdrobnienie gr. φαλαρις phalaris ‘niezidentyfikowany ptak wodny’, prawdopodobnie łyska, ale być może również kokoszka, od φαλος phalos ‘biały’[16]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus pusillus Pallas, 1776[17].
- Rallites: rodzaj Rallus Linnaeus, 1758 (wodnik); gr. -ιτης -itēs ‘przypominający’[18]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus pusillus Pallas, 1776[17].
- Limnocorax: gr. λιμνη limnē ‘bagno’; κοραξ korax, κορακος korakos ‘kruk’ (tj. kruczoczarny), od κρωζω krōzō ‘krakać’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Gallinula flavirostra Swainson, 1837.
- Limnobaenus: gr. λιμνη limnē ‘bagno, mokradło’; βαινω bainō ‘chodzić, wędrować’[20]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Rallus fuscus Linnaeus, 1766[21].
- Pennula: łac. pennula ‘skrzydełko’, od zdrobnienia penna ‘pióro’[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Pennula millsi Dole, 1879 (= †Rallus sandwichensis J.F. Gmelin, 1789).
- Kittlitzia: kpt. Friedrich Heinrich Freiherr von Kittlitz (1799–1874), armia pruska, podróżnik, artysta, ornitolog[23]. Gatunek typowy: Rallus monasa Kittlitz, 1858.
- Aphanolimnas: gr. αφανης aphanēs ‘ukryty, niewidoczny’, od negatywnego przedrostka α- a-; φαινω phainō ‘pokazywać się’; nowołac. limnas ‘wodnik’, od gr. λιμνας limnas ‘z bagna’, od λιμνη limnē ‘bagno, moczary’[24].
- Porzanula: rodzaj Porzana Vieillot, 1816; łac. przyrostek zdrabniający -ula[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Porzanula palmeri Frohawk, 1892.
- Porzanoidea: rodzaj Porzana Vieillot, 1816; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[26]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gallinula immaculata Swainson, 1838 (= Rallus tabuensis J.F. Gmelin, 1789).
- Schoenocrex: gr. σχοινος skhoinos ‘sitowie, trzcina’; κρεξ krex, κρεκος krekos ‘chruściel’[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Rallus pusillus Pallas, 1776.
- Nesophylax: gr. νησοφυλαξ nēsophulax, νησοφυλακος nēsophulakos ‘strażnik wyspy’, od νησος nēsos ‘wyspa’ (tj. Henderson, Pitcairn); φυλαξ phulax, φυλακος phulakos ‘strażnik, wartownik’, od φυλασσω phulassō ‘pilnować’[28]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Porzana atra North, 1908.
- Palugalla: łac. palus, paludis ‘bagno’; gallus ‘kogucik’[29]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Rallus parvus Scopoli, 1769.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Taksony wyodrębnione z Porzana i Amaurornis[30]. Do rodzaju należą następujące współczesne gatunki[31]:
- Zapornia fusca (Linnaeus, 1766) – kureczka kasztanowata
- Zapornia paykullii (Ljungh, 1813) – kureczka wschodnia
- Zapornia flavirostra (Swainson, 1837) – kureczka czarna
- Zapornia akool (Sykes, 1832) – kureczka brązowa
- Zapornia parva (Scopoli, 1769) – zielonka
- Zapornia pusilla (Pallas, 1776) – karliczka zwyczajna
- Zapornia astrictocarpa (Olson, 1973) – kureczka atlantycka – takson wymarły wkrótce po odkryciu Wyspy Świętej Heleny w 1502 roku[32]
- Zapornia palmeri (Frohawk, 1892) – karliczka hawajska – takson wymarły około 1940 roku[33]
- Zapornia olivieri (G. Grandidier & Berlioz, 1929) – kureczka madagaskarska
- Zapornia bicolor (Walden, 1872) – kureczka czarnosterna
- Zapornia sandwichensis (J.F. Gmelin, 1789) – kureczka hawajska – takson wymarły pod koniec XIX wieku[34]
- Zapornia nigra (J.F. Miller, 1784) – kureczka polinezyjska – takson wymarły najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku[35]
- Zapornia atra (North, 1908) – kureczka smolista
- Zapornia tabuensis (J.F. Gmelin, 1789) – kureczka posępna
- Zapornia monasa (von Kittlitz, 1858) – kureczka mikronezyjska – takson wymarły, znany tylko z dwóch okazów znalezionych w 1827/28 roku[36]
Opisano również gatunki wymarłe w miocenie[37]:
- Zapornia kretzoii Zelenkov, 2017
- Zapornia veterior Zelenkov, 2017
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W.E. Leach: Leach’s Systematic catalogue of the specimens of the indigenous Mammalia and Birds that are preserved in the British Museum. London: Printed by Richard and Arthur Taylor, 1816, s. 34. (ang.).
- ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 173. (niem.).
- ↑ J. Pucheran. Notes sur quelques espèces Madécasses de l’ordre des Échassiers. „Revue Zoologique”. 8, s. 277, 1845. (fr.).
- ↑ W. Peters. Limnocorax, eine unter den Wasserhühnern abzusondernde neue Gattung und die zu ihr gehörigen Arten. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1854, s. 187, 1854. (niem.).
- ↑ C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen: försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1873, s. 130. (łac.).
- ↑ S.B. Dole. List of birds of the Hawaiian Islands. „Hawaiian Almanac and Annual”. 1879, s. 54, 1879. (ang.).
- ↑ G. Hartlaub. Vier seltene Rallen. „Abhandlungen herausgegeben vom Naturwissenschaftlichen Verein zu Bremen”. 12, s. 391, 1893. (niem.).
- ↑ R.B. Sharpe. On Pennula and allies. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 1 (4), s. xx, 1892. (ang.).
- ↑ F.W. Frohawk. Description of a new Species of Rail from Laysan Island (North Pacific). „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth series. 9, s. 247, 1897. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. New generic names for Australian birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 117, 1912–1913. (ang.).
- ↑ A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 197, 1922. (ang.).
- ↑ R.C. Murphy. Birds collected during the Whitney South Sea Expedition. „American Museum Novitates”. 124, s. 5, 1924. (ang.).
- ↑ Н.Н. Балaцкий. Болотный погоныш Palugalla gen. n. (Ralliformes, Aves). „Русский орнитологический журнал. Экспресс-выпуск”. 20 (691), s. 1907, 2011. ISSN 0869-4362. (ros.).
- ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2024, DOI: 10.2173/bow.rallid1.01 [dostęp 2024-02-07] (ang.), Zapornia.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Zapornia [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Phalaridion [dostęp 2024-02-07].
- ↑ a b G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 120. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rallites [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Limnocorax [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Limnobaenus [dostęp 2024-02-07].
- ↑ R.B. Sharpe: Catalogue of the Fulicariæ (Rallidæ and Heliorinithidæ) and Alectorides (Aramidæ, Eurypygidæ, Mesitidæ, Rhinochetidæ, Gruidæ, Psophiidæ, and Otididæ) in the collection of the British Museum. Cz. 23. London: Printed by order of the Trustees, 1894, s. 145, seria: Catalogue of the Birds in the British Museum. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pennula [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Kittlitzia [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Aphanolimnas [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Porzanula [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Porzanoidea [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Schoenocrex [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nesophylax [dostęp 2024-02-07].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Palugalla [dostęp 2024-02-07].
- ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 – chruściele – Rails and Coots (wersja: 2024-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-07].
- ↑ BirdLife International, Zapornia astrictocarpus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Zapornia palmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Zapornia sandwichensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Zapornia nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
- ↑ BirdLife International, Zapornia monasa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-22] (ang.).
- ↑ N. Zelenkow. Revision of non-passeriform birds from Polgárdi (Hungary, Upper Miocene): 3. Neoaves. „Paleontological Journal”. 51 (2), s. 203–213, 2017. DOI: 10.1134/S0031030117020162. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
