Zespół Nijmegen

Zespół Nijmegen (ang. Nijmegen breakage syndrome, NBS) – choroba genetyczna, spowodowana mutacją w genie NBS1 znajdującym się w locus 8q21, najczęstsza mutacja, tzw. mutacja słowiańska (657del5)^[1], dziedziczona autosomalnie recesywnie. Nazwa pochodzi od holenderskiego miasta Nijmegen, gdzie opisano go po raz pierwszy, wśród potomków czeskich protestantów przybyłych tam podczas wojny trzydziestoletniej^[2].

Produktem białkowym kodowanym przez gen NBS1 jest nibryna. To białko bierze udział w reperacji uszkodzeń na dsDNA.

Zaburzenie naprawy DNA usposabia do spontanicznych złamań chromosomów i zmiany ich struktury. Dochodzi do tego zazwyczaj w chromosomach 7 i 14 pary, występowania takich nowotworów jak: chłoniak, glejak, rdzeniak, mięśniakomięsak opornych na radioterapię. Nowotwory te prowadzą do przedwczesnej śmierci.

Choroba objawia się zwykle opóźnieniem w rozwoju wewnątrzmacicznym, a następnie niskorosłością. Cechami charakterystycznymi w fenotypie są mikrocefalia, pochyłe czoło, mikrognacja, zadarty w górę nos, dysmorficzne małżowiny uszne, wodonercze, niedrożny odbyt oraz pierwotna niedoczynność jajników. Na skórze występują plamy café au lait oraz postępujące z wiekiem bielactwo.

Skłonność do zapalenia wyrostka sutkowatego, ucha środkowego, układu oddechowego, przewodu pokarmowego i układu moczowego.

Rozwój psychiczny przebiega zasadniczo w normie, jednak z wiekiem występuje regresja rozwoju umysłowego. Śmiertelność z powodu nowotworów, głównie chłoniaków typu B lub T jest najwyższa spośród wszystkich chorób związanych z nadmierną łamliwością chromosomów^[1].

Większość dzieci umiera w 1. dekadzie życia z powodu nowotworów^[1].

U 90% chorych stwierdza się dysgammaglobulinemię z brakiem lub bardzo obniżonym stężeniem IgG i IgA, obserwuje się również obniżone stężenie limfocytów CD4. W badaniach kariotypu stwierdza się liczne złamania chromosomów.

Potwierdzeniem rozpoznania jest znalezienie mutacji w genie NBS1.^[3]

Zespół Nijmegen jest przeciwwskazaniem do wszelkich badań i zabiegów z użyciem promieniowania rentgenowskiego, gdyż ekspozycja na najmniejsze nawet dawki promieniowania rentgenowskiego nasila gwałtownie łamliwość chromosomów. Więcej niż połowa dzieci z tym zespołem ma niedobór immunoglobulin i wymaga stałych przetoczeń preparatów gamma-globulin^[1].

• Niedokrwistość o podłożu autoimmunohemolitycznym
• Trombocytopenia
• dysgammaglobulinemia
• zmniejszenie liczby limfocytów T
• zmniejszenie liczby limfocytów B
• zmniejszenie liczby limfocytów CD4+
• zmniejszenie liczby limfocytów CD4+/CD8+
• względny wzrost liczby komórek NK

Ten rzadki zespół najczęściej dotyczy osób pochodzenia zachodniosłowiańskiego, a najwięcej osób chorych jest w Polsce. Do kwietnia 2005 zidentyfikowano 89 przypadków w Polsce, 37 w Czechach i na Słowacji, 21 w Niemczech i 14 na Ukrainie. W Ameryce Północnej rozpoznano NBS u około 35-40 osób. Pojedyncze przypadki odnotowano również we Włoszech, Francji, Wielkiej Brytanii, Holandii, Hiszpanii, Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Serbii i Czarnogórze, Turcji, Rosji, Maroko, Argentynie, Chile i Nowej Zelandii)^[4].

• NIJMEGEN BREAKAGE SYNDROME w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)