Ten artykuł dotyczy 2 Brygady Kawalerii Narodowej (2 Wielkopolskiej). Zobacz też: 2 Brygada Kawalerii Narodowej.

2 Brygada Kawalerii Narodowej (2 Wielkopolska) – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Utworzona 30 listopada 1789 z 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej^[1] brygadiera Pawła Biernackiego, a jej chorągwiom nadano numery od 13 do 24^[2]. Cały czas formalnie należała do Dywizji Wielkopolskiej. Proces rozbudowy i translokacji poszczególnych chorągwi trwał wiele następnych miesięcy^[3].

2 Wielkopolską Brygadą KN pisarz polny koronny Kazimierz Rzewuski w raporcie z 9 VIII 1791 podsumował następująco^[4]:

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1754^[5].

Brygada w 1792 liczyła 1748 „głów” i 1748 koni^[6]. W 1794 roku w marcu liczyła 1254 „głów” i 1181 koni, w maju 1309 „głów” i 1181 koni a we wrześniu 1147 „głów” i 977 koni^[6]. W okresie powstania kościuszkowskiego posiadała na uzbrojeniu 626 karabinów, 1038 pistoletów, 1226 szabel i 678 pik^[7].

 Osobny artykuł: Struktura organizacyjna brygady Kawalerii Narodowej.

• Warta, Kozienice (1792),
• Kościan, Przedbórz (1793),
• Chęciny, Włodzimierz (listopad 1794),
• Kowel^[1].

Brygada brała udział w walkach w czasie wojny w obronie Konstytucji 3 maja m.in. w potyczce pod Dubnikami (5 szwadronów) i bitwie pod Dubienką^[3]. Walczyła też w insurekcji kościuszkowskiej.

Bitwy i potyczki^[1]:

• pod Zieleńcami (17 czerwca 1792),
• Dubniki (8 lipca 1792)
• pod Dubienką (18 lipca 1792)
• pod Szczekocinami (6 czerwca 1794)
• obrona Warszawy, Zbaraż
• pod Racławicami (17/18 sierpnia 1794)

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[8].

Komendanci:^[9]

• Paweł Biernacki (od 14 października 1789)^[1].

• Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
• Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.