Fregaty rakietowe typu Talwar

Fregaty projektu 1135.6

INS „Talwar”
Kraj budowy	Rosja
Użytkownicy	Indyjska Marynarka Wojenna
Stocznia	Bałtijskij Zawod(inne języki) (Petersburg) Jantar (Królewiec)
Wejście do służby	2003-2013
Zbudowane okręty	6
Okręty w służbie	6
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 3620 t pełna: 4035 t
Długość	124,8 m
Szerokość	15,2 m
Zanurzenie	4,2 m
Napęd	COGAG: 4 turbiny gazowe o łącznej mocy 57 000 KM, 2 śruby
Prędkość	32 węzły
Zasięg	4850 Mm (14 węzłów)
Załoga	190-220
Uzbrojenie	• 1 armata uniw. 100 mm • 2 zestawy CIWS Kortik (2 działka 30 mm i 8 wpk plot. 9M311) • 1 wpk plot. 9M38M1 (24 pociski) • 8 wpk plot. 9K38 Igła-1E • 8 wpk pokr. Club-N lub BrahMos (8 pocisków) • 1×XII wrbg RBU-6000, • 4 wyrzutnie torped 533 mm (2×II)
Wyposażenie lotnicze	1 śmigłowiec: Ka-28 lub HAL Dhruv
Multimedia w Wikimedia Commons

Fregaty typu Talwar (projektu 1135.6) – typ fregat rakietowych Indyjskiej Marynarki Wojennej z początku XXI wieku, zbudowanych w Rosji.

W latach 90 XX wieku Indyjska Marynarka Wojenna odczuła potrzebę budowy nowoczesnych wielozadaniowych fregat, głównie z powodu konieczności wycofania fregat typu Leander (Nilgiri). Zdecydowano się zlecić zaprojektowanie, a także budowę okrętów Rosji z uwagi na mniejsze doświadczenie indyjskiego przemysłu i niewydolność stoczni, powodująca, że budowa okrętów indyjskich projektów trwała długo i skutkowała powstawaniem jednostek mało nowoczesnych^[1]. Przy tym, budowane w Indiach okręty i tak posiadały importowane wyposażenie i uzbrojenie^[1]. Stocznie rosyjskie wówczas cierpiały na brak zamówień po rozpadzie ZSRR. Kontrakt wart 931 milionów USD (według innych informacji, miliard) na trzy wielozadaniowe okręty podpisano z rosyjską centralą Roswoorużenije 17 listopada 1997 roku^[1]. Ich skonstruowanie zlecono Północnemu Biuru Projektowo-Konstrukcyjnemu (SPKB) z Petersburga^[2]. Projekt okrętów wywodził się z radzieckich fregat projektu 11351 (w kodzie NATO: Krivak III) z lat 80, dysponujących hangarem i lądowiskiem dla śmigłowca^[2]. Otrzymał on rosyjski numer projektu 11356^[2] (zapisywany w literaturze także jako 1135.6^[3]). Nowy projekt wprowadził jednak daleko idące zmiany, w tym ukształtowanie kadłuba i nadbudówek zgodnie z wymogami trudnowykrywalności (stealth), powodujące całkowitą zmianę sylwetki okrętów^[2]. Były to pierwsze okręty indyjskie, na jakich zastosowano technologię stealth^[2]. We wstępnej fazie projektowania brała udział francuska firma konsultingowa DCN International, co pociągnęło podobieństwo wizualne do francuskich okrętów nowej generacji, zapoczątkowanych przez fregaty typu La Fayette^[4]. Jednocześnie przemysł indyjski w 1997 roku otrzymał zlecenie na podobne większe fregaty projektu 17^[5], których budowa trwała do 2011.

Stępki pod budowę pierwszej trójki położono w latach 1999–2000, a wodowano w latach 2000–2001^[5]. Wybudowano je w stoczni Bałtijskij Zawod(inne języki) (Stoczni Bałtyckiej) w Petersburgu (numery stoczniowe 301–303)^[5]. Budowa przebiegała sprawnie, lecz na etapie prób morskich, od listopada 2001 roku pojawiły się duże opóźnienia z powodu problemów z działaniem siłowni i integracją uzbrojenia z systemami dowodzenia^[5]. Przekazanie okrętów na skutek tego uległo opóźnieniu w stosunku do harmonogramu. W lipcu 2006 podpisano aneks na kolejne trzy okręty o wartości 1,6 mld USD, te zbudowała stocznia Jantar w Królewcu. Okręty drugiej transzy uzbrojono w rodzime pociski BrahMos zamiast Club. Ich przekazanie, planowane na 2011-2012, opóźniło się o średnio rok^[6].

Typ Talwar posłużył jako baza dla serii nowych okrętów projektu 11356M (typu Admirał Grigorowicz) dla rosyjskiej WMF RF ze stoczni Jantar; sześć fregat dla Floty Czarnomorskiej miało powstać w latach 2010–2020, ale do 2017 roku ukończono trzy^[7]. W 2015 roku Indie wyraziły zainteresowanie uruchomieniem lokalnej produkcji zmodernizowanego projektu 11356^[8]. Od 2016 roku Indie negocjowały odkupienie dwóch powstających od 2013 roku fregat projektu 11356, przy których prace przerwano w 2015 roku z powodu braku ukraińskich turbin gazowych^[9]. W planach jest budowa dalszych dwóch okrętów na licencji^[10].

Fregaty mają architekturę klasyczną, podobnie jak fregaty projektu 1135, ale z ukształtowaniem zewnętrznych powierzchni burt i ścian nadbudówek w sposób podporządkowany zmniejszeniu skutecznej powierzchni odbicia (elementy technologii stealth)^[12]. Pokład dziobowy jest przedłużony aż do hangaru, a na rufie jego przedłużenie stanowi lądowisko śmigłowca^[13]. Na dziobie umieszczono działo, a dalej znajduje się wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych i niskie dolne piętro nadbudówki z pionową wyrzutnią rakiet^[13]. Nadbudówka dziobowa została przesunięta do tyłu i umieszczona na śródokręciu, nieco przed środkiem długości okrętu, a jej płaskie pochylone ściany boczne stanowią przedłużenie górnej części burt (stanowi ona nadbudowę)^[13]. Na dachu nadbudówki dziobowej umieszczony jest kratownicowy maszt główny z antenami radarów^[13]. Na końcu śródokręcia znajduje się kanciasty komin z pochylonymi ścianami, łączący się z bryłą hangaru, a rufę zajmuje lądowisko śmigłowca^[13].

Kadłub jest konstrukcji stalowej, z mieszanym układem wiązań^[5]. Kadłub dzieli się grodziami poprzecznymi na 13 głównych przedziałów wodoszczelnych, na 80% długości jest dno podwójne^[2]. Linie teoretyczne kadłuba zachowano zasadniczo z okrętów projektu 1135, wywodzących się z lat 60^[14]. W stosunku do projektu 1135 zmieniono podwodzie, stosując stępkę równoległą do linii wodnej zamiast opadającej w kierunku dziobu, przy tym nadal w wystającym w dół zgrubieniu dziobowym mieści się sonar^[15]. Na śródokręciu zamontowano nieskładane stabilizatory płetwowe, ponadto okręty posiadają klasyczne stępki przechyłowe^[2] Dzielność morska pochodnych rosyjskich okrętów proj. 11356M uważana jest za bardzo dobrą^[16].

W stosunku do projektu 1135 wymiary powiększono nieznacznie (długość o ponad metr), ale w większym stopniu wzrosła wyporność^[4]. Długość całkowita wynosi 124,8 m, na linii wodnej 115 m; szerokość maksymalna wynosi 15,2 m, a na linii wodnej 14,2 m^[2]. Zanurzenie wynosi 4,2 m^[2], a razem ze zgrubieniem dziobowym 5,8 m (wartość dla rosyjskich okrętów)^[17]. Wyporność standardowa wynosi 3620ts, a pełna 4035 ton^[2].

Główny system uzbrojenia ofensywnego stanowi ośmiokomorowa wyrzutnia pionowa umieszczona w części dziobowej na podwyższonej pokładówce, dla ośmiu pocisków manewrujących rodziny Club-N^[18]. Stosowane są pociski przeciwokrętowe 3M54E1 o zasięgu 300 km, masie głowicy bojowej 400 kg i prędkości lotu do 240 m/s^[19].

Drugim systemem uzbrojenia rakietowego jest pojedyncza jednoprowadnicowa wyrzutnia 3S90 dla pocisków przeciwlotniczych średniego zasięgu 9M38M1 systemu Sztil-1^[20]. Zapas pocisków wynosi 24 sztuki^[20]. Pociski te mogą zwalczać cele powietrzne, w tym rakiety, w odległości od 3,5 do 25 km (w przypadku zwalczania rakiet zasięg spada do 12 km)^[19]. Pociski są naprowadzane półaktywnie radarowo^[21]. Pociski kierowane są czterema radarami MR-90 Oriech umieszczonymi parami na dachu nadbudówki dziobowej i platformie między nadbudówką a kominem^[22].

Uzbrojenie przeciwlotnicze uzupełniają dwa zestawy obrony bezpośredniej Kasztan (Kortik), ustawione po bokach na dachu hangaru na rufie, z których każdy obejmuje moduł 3M87E z dwoma armatami rotacyjnymi kalibru 30 mm i osiem wyrzutni pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 9M311-1E^[19]. Pociski mają zasięg do 8 km przeciw samolotom lub śmigłowcom i 1,5 km przeciw rakietom, a działka odpowiednio 1,5 km i 0,5 km^[19]. Pułap pocisków wynosi od 5 do 4000 m^[19]. Zapas pocisków wynosi 64 sztuki^[19]. Uzbrojenie rakietowe uzupełnia osiem wyrzutni przenośnych pocisków krótkiego zasięgu 9K38 Igła-1E, o zasięgu do 5000 m i pułapie do 3500 m^[17][19].

Uzbrojenie artyleryjskie składa się z armaty uniwersalnej kalibru 100 mm A-190, umieszczonej na dziobie, w wieży o zmniejszonej skutecznej powierzchni odbicia^[17][3]. Długość lufy wynosi L/59 (59 kalibrów), maksymalna donośność 22 km do celów nawodnych i 12 km do celów powietrznych^[17]. Praktyczna szybkostrzelność wynosi do ok. 80 strz./min^[17]. Całkowity zapas amunicji wynosi 480 pocisków, w tym 180 w barbecie wieży do natychmiastowego użycia^[17][2]. Działo strzela pociskami o masie 16 kg^[3].

Broń podwodną stanowią przede wszystkim dwie dwururowe obrotowe wyrzutnie torpedowe DTA 53-11356 kalibru 533 mm^[19]. Służą one przede wszystkim do odpalania ciężkich kierowanych torped przeciwpodwodnych SET-65E, o zasięgu do 15 km^[19]. Wyrzutnie umieszczone są na pokładzie na obu burtach i strzelają przez wycięcia w ścianach nadbudowy^[23]. Ich uzupełnienie stanowi pojedyncza dwunastoprowadnicowa wyrzutnia rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 kalibru 213 mm, umieszczona na pokładówce dziobowej^[19]. Fregaty posiadają zapas 48 bomb RGB-60 o zasięgu 5700 m i masie głowicy 23,5 kg oraz 48 samonaprowadzających się akustycznie bomb 90R^[19]. Okręty są wyposażone w system kierowania bronią podwodną Purga-11356^[19].

Możliwości zwalczania okrętów podwodnych zwiększa śmigłowiec pokładowy Ka-28, ze stałym hangarem i lądowiskiem na rufie^[23]. Może na nich bazować także śmigłowiec wczesnego ostrzegania Ka-31 lub lekki śmigłowiec HAL Dhruv^[23]. Na lądowisku zastosowano kanadyjski system kotwiczenia śmigłowca Beartrap^[23].

Okręty mają siłownię kombinowaną z turbin gazowych marszowych i mocy szczytowej pracujących w układzie COGAG^[a]. Zespół napędowy nosi oznaczenie M.7N 1E i jest produkcji ukraińskiej firmy Zoria/Maszprojekt^[2]. Dwie turbiny marszowe DS71 mają moc nominalną 9000 KM (6620 kW)^[2]. Dwie turbiny mocy szczytowej DT59 mają moc nominalną po 19 500 KM (14 342 kW)^[20]. Turbiny są nawrotne, typowo dla rozwiązań rosyjskich^[20]. Ze stanu zimnego napęd może być uruchomiony w 120-180 s, a do mocy maksymalnej rozpędza się z biegu jałowego w 300 s^[20]. Turbiny wyposażone są w przekładnie redukcyjne, a każda z turbin marszowych za pomocą przekładni łączącej R1063 może napędzać obie śruby^[20]. Ujemną cechą takiego rozwiązania jest skomplikowana konstrukcja przekładni, wywołującej wibracje^[4]. Dwie śruby są pięciołopatowe, małoszumne, o stałym skoku, produkcji własnej Bałtijskiego Zawodu^[2]. Okręty mają jeden podwieszany ster płytowy^[2].

Napęd zapewnia osiąganie prędkości maksymalnej 30 węzłów^[20]. Zasięg pływania z prędkością ekonomiczną 14 węzłów wynosi 4850 mil morskich, a przy prędkości 30 węzłów wynosi 1600 mil morskich^[b][20].

• Pokrewne okręty
  • Fregaty rakietowe projektu 1135 (ZSRR)
  • Fregaty rakietowe projektu 11356M (Rosja)
• Porównywalne okręty
  • Fregaty rakietowe typu La Fayette – francuskie fregaty stealth
  • Fregaty rakietowe typu F-22P Zulfiquar – pakistańskie fregaty z tego samego okresu
  • Fregaty rakietowe typu 054 – chińskie fregaty stealth z tego samego okresu

• MateuszM. Ossowski MateuszM., Typ Talwar (FFG) [online], okretywojenne.mil.pl, 13 sierpnia 2009 [dostęp 2012-07-30] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-05]  (pol.).
• Adam *Śmigielski, Indyjskie fregaty typu Talwar, „Morza, Statki i Okręty”, 40, VIII, Magnum-X, czerwiec 2003, nr 3/2003, ISSN 1426-529X .
• Sławomir Lipiecki, Spod bandery św. Andrzeja. Czarnomorskie fregaty projektu 11356M, „Nowa Technika Wojskowa”, Magnum-X, czerwiec 2018, 6/2018, ISSN 1230-1655 .
• Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002. ISBN 0-7106-2432-8. (ang.).