James Polk

James Polk między 1845 a 1849
Pełne imię i nazwisko	James Knox Polk
Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1795 Hrabstwo Mecklenburg
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 1849 Nashville
11. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 4 marca 1845 do 4 marca 1849
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Pierwsza dama	Sarah Childress
Wiceprezydent	George Dallas
Poprzednik	John Tyler
Następca	Zachary Taylor
Spiker Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych
Okres	od 7 grudnia 1835 do 3 marca 1839
Poprzednik	John Bell
Następca	Robert Mercer Taliaferro Hunter
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

James Knox Polk (ur. 2 listopada 1795 w hrabstwie Mecklenburg, zm. 15 czerwca 1849 w Nashville) – prawnik, 11. prezydent Stanów Zjednoczonych (1845–1849).

James Knox Polk urodził się 2 listopada 1795 w hrabstwie Mecklenburg, jako syn plantatora, Samuela Polka i jego żony Jane^[1]. W wieku 11 lat, przeprowadził się wraz z rodziną do Tennessee, gdzie postanowił przygotowywać się do kariery politycznej^[1]. W 1818 roku ukończył prawo na University of North Carolina, a następnie odbył praktykę prawniczą w Nashville^[1].

Od 1821 do 1825 zasiadał w różnych legislaturach stanowych Tennessee, gdzie przyczynił się do uchwalenia ustawy zakazującej pojedynków^[1]. W 1824 wygrał wybory do Izby Reprezentantów, w której zasiadał nieprzerwanie do 1839^[1]. Jedną z jego pierwszych inicjatyw ustawodawczych była propozycja zmiany Konstytucji, dotyczącej sposobu wyboru prezydenta i wiceprezydenta^[2]. Zakładała ona wybory bezpośrednie, by nie dopuścić do sytuacji jaka miała miejsce w wyborach prezydenckich w 1824, kiedy to John Quincy Adams został prezydentem, pomimo że przegrał w głosowaniu powszechnym^[2]. Poprawka została jednak odrzucona^[2].

Jako kongresmen wspierał pomysł likwidacji Banku Stanów Zjednoczonych, za czasów prezydentury Jacksona^[2]. Od 7 grudnia 1835 do 3 marca 1839 pełnił rolę spikera Izby Reprezentantów^[2]. Następnie przyjął propozycję zostania gubernatorem Tennessee, dlatego też zrezygnował z roli kongresmena^[2]. Stanowisko gubernatora zajmował od 1839 do 1841 roku^[3].

W wyborach prezydenckich w 1844 roku Partia Demokratyczna planowała nominować Martina Van Burena, jednakże jego sprzeciw wobec aneksji Teksasu wzbudził wątpliwości wśród delegatów^[3]. Za radą Andrew Jacksona, nominację prezydencką uzyskał Polk, natomiast kandydatem na wiceprezydenta został George Dallas^[3]. Po zwycięstwie w wyborach powszechnych, Polk uzyskał 170 głosów w Kolegium Elektorskim, wobec 105 głosów dla kandydata Wigów – Henry’ego Claya^[3].

Kiedy Polk objął fotel prezydenta, w Stanach Zjednoczonych rozwinął się ruch ekspansjonistyczny zwany „Boskim Przeznaczeniem”^[4]. Termin ten został po raz pierwszy użyty 27 grudnia 1845, przez Johna Sullivana, redaktora nowojorskiej gazety codziennej „Morning News”^[4]. Miał on walny wpływ na charakter prezydentury Polka^[4].

Kiedy 29 grudnia 1845 prezydent podpisał akt aneksji Teksasu, Meksyk zerwał stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi^[5]. Pomimo kilku prób nawiązania kontaktu, poseł amerykański był konsekwentnie odprawiany, przez co Polk postanowił wysłać do Teksasu wojska, by umocnić granicę^[6]. Nakazał jednak generałowi Zachary’emu Taylorowi, by nie naruszył terenów meksykańskich i nie traktował Meksyku jak wroga^[6]. Wiosną 1846 oddziały Taylora dotarły pod Rio Grande i wkrótce potem zostały zaatakowane przez wojska meksykańskie^[6]. Latynosi liczyli na poparcie mocarstw europejskich, zwłaszcza Anglii, biorąc pod uwagę spór o Oregon^[7]. 11 maja 1846 prezydent przedstawił w Kongresie akt wypowiedzenia wojny Meksykowi, który został przegłosowany przez Izbę Reprezentantów (głosy – 174:14) i Senat (głosy – 40:2)^[7]. Dwa dni później Polk podpisał akt, który zezwalał na wydatkowanie 10 milionów dolarów na rekrutację 50 tysięcy ochotników^[7]. Początkowo wojska amerykańskie odniosły sukcesy m.in. w bitwie pod Monterrey 21 września 1846^[7]. Szansą na szybkie zakończenie wojny był powrót generała Santa Anny, który początkowo nie sprzeciwiał się amerykańskim planom^[7]. Kiedy jednak objął władzę i zobaczył skalę antyamerykańskich nastrojów w Meksyku, postanowił kontynuować wojnę^[8]. Po zwycięskich bitwach pod Santa Fe i Monterrey, wojska generała Stephena Watta Kearny’ego zajęły Nowy Meksyk i Kalifornię^[8]. Ponieważ James Polk obawiał się rywalizacji politycznej z Zachary’m Taylorem, wysłał generała Winfielda Scotta, by zdobył stolicę Meksyku^[8]. Jego armia wylądowała w Veracruz 9 marca 1847 i zdobyła miasto trzy dni później^[8]. Następnie pokonała wojska Santa Anny w bitwie pod Cerro 17 kwietnia i ruszyła na stolicę^[8]. Tymczasem w amerykańskiej opinii publicznej nasilały się nastroje antywojenne, zwłaszcza w kręgach abolicjonistów i mieszkańców stanów północnych^[9]. Aby skrócić wojnę i jednocześnie nie dopuścić by Meksyk kolejny raz odmówił przyjęcia posła USA, Polk wysłał nieoficjalne Nicholasa Trista na misję dyplomatyczną (15 kwietnia 1847)^[9]. Poseł otrzymał polecenie zaproponowania 30 milionów dolarów za zakup Kalifornii i Nowego Meksyku, a także przejęcie wszelkich zobowiązań Meksyku wobec USA^[9]. Po początkowych nieporozumieniach, Trist nawiązał współpracę z generałem Scottem, wraz z którym usiłował wynegocjować, a następnie wymóc na Meksyku podpisanie traktatu pokojowego^[10]. 24 sierpnia zawarto tymczasowy rozejm i rozpoczęto negocjacje, jednak zakończyły się one niepowodzeniem i Stany Zjednoczone wznowiły wojnę 8 września^[11]. Pięć dni później wojska amerykańskie zajęły twierdzę Chapultepec, a 14 września – stolicę^[11]. Po tych wydarzeniach Trist został odwołany do Waszyngtonu, jednak odwlekał swój wyjazd i wbrew rozkazom, kontynuował negocjacje^[12]. 2 lutego 1848 udało mu się podpisać traktat pokojowy, który przewidywał, że Stany Zjednoczone otrzymają za 15 milionów dolarów: Nowy Meksyk i Kalifornię, a granica będzie przebiegać na rzece Rio Grande^[12]. Prezydent przesłał traktat Senatowi 22 lutego 1848, a ten ratyfikował go 10 marca, stosunkiem głosów 38:14^[13]. Mimo tego, że Stany Zjednoczone uzyskały większe tereny, niż początkowo chciały, na fali zwycięskiej wojny w kraju organizował się silny ruch na rzecz aneksji całego Meksyku^[13].

Na fali Boskiego Przeznaczenia Polk zainteresował się aneksją Oregonu, który obejmował tereny ograniczone 42. i 54. równoleżnikiem, a od wschodu Górami Skalistymi^[14]. Oregon należał wówczas do Anglii, dlatego też jego przyłączenie do Unii, mogło spowodować wojnę angielsko-amerykańską, na którą USA nie mogły sobie pozwolić^[14]. W 1845 ekspansjonistyczny ruch na rzecz aneksji przybrał na sile, ze względu na liczbę Amerykanów mieszkających na tamtym terenie^[15]. Prezydent wysłał swojego sekretarza stanu Jamesa Buchanana, na negocjacje z posłem brytyjskim w Waszyngtonie, Richardem Pakenhamem^[16]. Buchanan wyszedł z propozycją ustanowienia północnej granicy na 49. równoleżniku, lecz została ona natychmiast odrzucona^[16]. Niebawem jednak Londyn sam wystosował taką propozycję, obawiając się otwartej konfrontacji ze Stanami Zjednoczonymi^[16]. Polk otrzymał te propozycje 6 czerwca 1846 roku i postanowił przedstawić je Senatowi do rozpatrzenia^[17]. Stosunkiem głosów 37:12 Senat ratyfikował układ 12 czerwca, natomiast Buchanan i Pakenham podpisali go trzy dni później^[17].

Polk wprowadził także uzupełnienie do doktryny Monroego, które dotyczyło półwyspu Jukatan („uzupełnienie Polka”)^[18]. Wiosną 1848 władze półwyspu zaproponowały sprzedaż terenu Stanom Zjednoczonym, Hiszpanii i Anglii^[18]. Nie chcąc dopuścić do tego, by mocarstwo europejskie zagarnęło ziemie z zachodniej półkuli, Polk zaproponował okupację wojskową Jukatanu^[18]. Wkrótce potem lokalne władze półwyspu wycofały ofertę^[18]. Plany ekspansjonistyczne prezydenta obejmowały także Kubę, która była terenem pożądanym zarówno przez rzeczników „Boskiego Przeznaczenia” z Północy, jak i właścicieli niewolników z Południa (spowodowałoby to wzmocnienie pozycji stanów niewolniczych)^[18]. Prezydent zaoferował Hiszpanii 100 milionów dolarów za zakup wyspy, jednak rząd w Madrycie zdecydowanie odrzucił wszelkie możliwości negocjacji w tej sprawie^[19].

Ze względu na słaby stan zdrowia, Polk zrezygnował ze starań o reelekcję w wyborach w 1848 roku^[18]. Po wyprowadzce z Białego Domu osiadł na swojej posiadłości w stanie Tennessee^[18]. Zmarł na cholerę 15 czerwca 1849 w Nashville, zaledwie nieco ponad trzy miesiące po zakończeniu prezydentury^[18].

W 1824 roku James Polk poślubił wdowę Sarah Childress^[14]. Kiedy został prezydentem jego żona, prócz roli Pierwszej Damy, była także sekretarką Polka^[14]. Para nie miała dzieci^[14].

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• James K. Polk. Biały Dom. [dostęp 2015-04-10]. (ang.).