Fiat 508
Polski Fiat 508

Polski Fiat 508 III Junak
Inne nazwy	Fiat 508 Balilla Polski Fiat 508 NSU-Fiat 1000 Simca-Fiat 6CV Walter Junior
Producent	Fiat PZInż Simca NSU Walter
Zaprezentowany	Mediolan 1932
Okres produkcji	1932–1939
Miejsce produkcji	Lingotto Warszawa Neckarsulm Suresnes Praga
Poprzednik	Fiat 509
Następca	Fiat 1100 Balilla
Dane techniczne
Segment	C
Typy nadwozia	Berlina Torpedo Spider Convertible
Silniki	995 cm3 20 KM 1089 cm3 32 KM
Skrzynia biegów	Wersja I: 3 + wsteczny Wersja III: 4 + wsteczny
Napęd	tylny
Długość	I: 3672mm III: 3515mm
Szerokość	I: 1330mm III: 1400mm
Wysokość	I: 1855mm III: 1510mm
Rozstaw osi	III: 2300mm
Masa własna	760 kg
Zbiornik paliwa	31,5 l
Liczba miejsc	4
Dane dodatkowe
Konkurencja	Škoda Popular Opel Kadett
Multimedia w Wikimedia Commons

Fiat 508 zwany też Balilla – nieduży samochód osobowy, produkowany we Włoszech przez firmę FIAT^[1] od roku 1932. Był również, od 1935 roku, produkowany na licencji w Polsce w Państwowych Zakładach Inżynierii pod nazwą Polski Fiat 508.

Zaprezentowany na salonie samochodowym w Mediolanie 12 kwietnia 1932 r.^[2] Fiat 508 był małym, dwudrzwiowym autem, z nadwoziami typu Berlina, Torpedo i Spider (convertible). W momencie prezentacji już nie był nowoczesny, ale w założeniach miał być przede wszystkim tani. Wyposażony był w silnik o pojemności 995 cm³ i mocy 20 KM i trzybiegową skrzynię biegów. Rok później pojawiły się wersje 508S, czyli Sport, wyposażona w silnik o mocy 30 KM^[1] oraz 508M, czyli Militare (wersja wojskowa). Następnie pokazano wersje: berlinetta aerodinamica, camioncino i furgoncino.

W 1934 roku przeprowadzono pierwsze zmiany. Zwiększono moc silnika z 20 do 24 KM i zastosowano czterobiegową przekładnię. Zwiększył się też rozstaw osi i dodano do oferty wersję czterodrzwiową.

W 1937 roku pokazano nowy model 508C, oficjalnie nazwany 1100 Balilla. Zastosowano w nim silnik o pojemności 1089 cm³ i mocy 32 KM. W tym samym roku pokazano też wersję 508L, czyli Lunga (długi). Model 508C produkowano, głównie w wersjach wojskowych, do 1945 roku.

Na mocy umowy licencyjnej, podpisanej 21 września 1931 roku z włoską firmą FIAT, rozpoczęto montaż, a później produkcję małego samochodu osobowego Fiata 508 Balilla w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie^[2]. Było to najbardziej popularne auto osobowe na polskich drogach w latach trzydziestych. Do dnia dzisiejszego przetrwało niewiele egzemplarzy, zwykle w muzeach i kolekcjach prywatnych.

W Polsce montowano początkowo z części pierwszą wersję Fiata, oznaczaną 508 I, w której stosowano silnik o pojemności 1 litra osiągający moc 20 KM i trzybiegową skrzynię przekładniową. Stopniowo wprowadzano do montażu udział przemysłu krajowego, obrabiając w PZInż włoskie odkuwki i odlewy, a następnie stosując także polskie elementy^[2]. Docelowym modelem produkcyjnym miał być zmodernizowany Fiat 508, wprowadzony we Włoszech w 1934 roku, z nowocześniejszym nadwoziem i silnikiem o mocy 24 KM przy 3600 obr./min i 4-biegową skrzynią biegów (włoskie oznaczenie 4 marce)^[2]. Ponadto, zastosowano w nim w Polsce dalsze zmiany konstrukcyjne, wzmacniając m.in. ramę, oś przednią, tylny most, zmieniając charakterystykę zawieszenia, czy stosując inne koła z ażurowymi tarczami i oponami o większym przekroju^[2]. Wszystkie zmiany miały na celu dostosowanie samochodu do polskich dróg a w zasadzie ich braku (większość dróg krajowych była nieutwardzona). W latach 1934–1935 montowano w Polsce przejściową wersję 508 II.

 Osobny artykuł: Polski Fiat 508 Łazik.

W czerwcu 1935 roku uruchomiono w PZInż produkcję seryjną samochodu, w docelowej wersji 508 III, która 12 lutego 1936 otrzymała nazwę Junak^[2]. Posiadał on nowocześniejsze nadwozie o konstrukcji stalowej, bez drewnianego stelażu, lecz z tapicerską wstawką w dachu. Linie jego nadwozia uległy zaokrągleniu, wprowadzono zowalizowaną i pochyloną atrapę chłodnicy, wyoblono z tyłu bagażnik (dostępny od wewnątrz) i przeniesiono koła zapasowe z błotników na tylną ścianę^[2]. Jednocześnie wprowadzono do produkcji jego uterenowioną wersję wojskową 508 III/W Łazik i wersję pick-up. Pod koniec 1938 roku ponad 95% części produkowano w kraju – importowano gaźniki, łańcuchy rozrządu i łożyska toczne^[2]. Fiat 508 III Junak osiągał prędkość maksymalną 100 km/h i spalał 8 l/100 km, zaś 508 III furgon 85 km/h i 10-12 l/100km.

Przy ul. Terespolskiej 34/36, w Fabryce Samochodów Osobowych i Półciężarowych Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie wyprodukowano w latach 1935 – 1939 ogółem około: 3500 sztuk 508 III Junak, 1000 podwozi do skarosowania (np. poza fabryką), 2500 wersji pochodnych: łazik, furgon, "pick-up", oraz 508/518. Cena 508 III Junak w 1936 roku to 5400 zł, a w 1939 roku 4950 zł.^[3]

• Silnik: czterocylindrowy, czterosuwowy z zapłonem iskrowym, chłodzony cieczą.
• Pojemność skokowa: 995 cm³
• Moc maksymalna 24 KM przy 3600 obr./min.
• Sprzęgło: cierne, jednotarczowe, sterowane nożnie
• Skrzynia biegów: o czterech przełożeniach z biegiem wstecznym, biegi 3 i 4 synchronizowane, dźwignia sterowania umieszczona w podłodze.
• Hamulce: zasadniczy – hydrauliczny, bębnowy, na wszystkie cztery koła, sterowany nożnie, pomocniczy – mechaniczny, na wał napędowy, sterowany dźwignią umieszczoną obok fotela kierowcy.
• Zawieszenie przednie: oś sztywna, wzdłużne resory piórowe, amortyzatory hydrauliczne, ramieniowe.
• Zawieszenie tylne: sztywny most napędowy, wzdłużne resory piórowe, amortyzatory hydrauliczne, ramieniowe.
• Nadwozie: oparte na ramie nośnej, typu sedan, zamknięte, czteromiejscowe, dwudrzwiowe, metalowe na szkielecie drewnianym.
• Masa własna: 760 kg
• Prędkość maksymalna: 95 km/h
• Zużycie paliwa: 8 l/100 km
• Zużycie oleju: 150 gramów / 100 km^[3]

• Jan Tarczyński, Samochód Polski Fiat Łazik 508 III W, seria TBiU Technika, Broń i Umundurowanie nr 4 (2/2011), ZP Grupa, 2011, ISBN 978-83-633240-2-5

• Strona poświęcona Polskiemu Fiatowi 508
• Opis Polskiego Fiata 508 w serwisie "Polska Motoryzacja 1918 – 1945"
• Ocalić od zapomnienia – Polski Fiat 508. polskie-auta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Reklama Polskiego Fiata 508 – nagranie audio