król Niemiec | |
Okres |
od 27 października 1575 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Cesarz rzymski | |
Okres |
od 12 października 1576 |
Poprzednik | |
Następca | |
król Węgier i Chorwacji | |
Okres |
od 1572 |
Poprzednik | |
Następca | |
król Czech | |
Okres |
od 1575 |
Poprzednik | |
Następca | |
arcyksiążę Austrii | |
Okres |
od 12 października 1576 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia |
18 lipca 1552 |
Data i miejsce śmierci |
20 stycznia 1612 |
Miejsce spoczynku | |
Ojciec | |
Matka | |
Odznaczenia | |
Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) – cesarz rzymski, król Czech w latach 1576–1611, król Węgier i Chorwacji (jako Rudolf I) oraz arcyksiążę Austrii (jako Rudolf V) w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów.
Syn cesarza, króla Czech i Węgier – Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg (córki cesarza i króla Hiszpanii – Karola V Habsburga oraz Izabeli Aviz).
Od 1563 do 1571 roku przebywał na dworze swojego wuja, Filipa II, króla Hiszpanii. Maksymilian II już w 1572 przeprowadził wybór Rudolfa na króla Węgier, a w 1575 roku na króla Czech. 27 października 1575 roku w Ratyzbonie został vivente imperatore (za życia cesarza, czyli swojego ojca) wybrany na króla Niemiec, co gwarantowało mu dziedziczenie tytułu cesarskiego.
Panowanie
[edytuj | edytuj kod]W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał płacenia Imperium Osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriacko-turecką. Początkowo odnosił sukcesy, z czasem stracił kontrolę nad sytuacją. Polityką kontrreformacyjną wywołał na Węgrzech dwa powstania: w 1601 i 1604 roku. Wskutek tego drugiego buntu utracił Siedmiogród, opanowany w czasie walk z Turkami.
Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu w Szwecji). Opozycja szlachecka w Polsce udaremniła jednak te plany.
Mimo że Rudolf II nie był entuzjastą Kościoła katolickiego, sprzeciwiał się reformacji. Cesarz niechętnym okiem patrzył na jej postępy w Rzeszy i na samowolę książąt niemieckich. Gdy w 1607 roku w Donauwörth doszło do zamieszek na tle religijnym (luteranie napadli katolików), Rudolf ogłosił banicję miasta. Książę Bawarii Maksymilian I, zobowiązany do egzekucji wyroku, opanował miasto i z pomocą jezuitów, drogą represji, pozbył się protestantów. W reakcji na to niemieccy książęta protestanccy zawiązali Unię Ewangelicką, sojusz obronny przeciw katolikom. W 1609 roku zmarł bezdzietnie władca księstw Jülich, Kleve i Bergu w Nadrenii. Rudolf, wbrew prawom dziedziczenia jego krewnych (elektora Brandenburgii i palatyna Neuburga), postanowił przekazać je swojemu sprzymierzeńcowi, elektorowi Saksonii. Konflikt przeciągnął się i zakończył dopiero po śmierci cesarza, który tymi działaniami spowodował eskalację napięcia religijnego w Niemczech.
W latach 1608–1609, obawiając się utraty władzy, wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe protestantom w Czechach i na Śląsku (tzw. List majestatyczny). Przyznawały one wolność kultu religijnego i budowania zborów, a także prawo do wyboru rzeczników społeczności protestanckiej, zwanych defensorami. Nie przestrzegał ich w praktyce, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej.
Pasje i obłęd
[edytuj | edytuj kod]Rudolf II nigdy nie zawarł małżeństwa i nie doczekał się legalnego następcy, co spowodowane było lękiem przed wypełnieniem się przepowiedni astrologicznej, zgodnie z którą stracić miał tron na rzecz swego prawowitego spadkobiercy (co zresztą rzeczywiście nastąpiło, wobec braku potomstwa jego następcą był bowiem brat Maciej, który doprowadził ostatecznie do usunięcia Rudolfa z tronu).
Cesarz posiadał mimo to liczne potomstwo z nieprawego łoża. Jednym z jego nieślubnych synów był markiz Julius d’Austria, znany jako niezrównoważony psychicznie morderca.
Rudolf wykazywał pogłębiające się z wiekiem zaburzenia psychiczne spowodowane najprawdopodobniej postępującą, wrodzoną kiłą. Dręczyły go częste stany lękowe oraz obsesje na tle religijnym, w akcie szału dopuścił się nieudanej próby morderstwa, po której usiłował popełnić samobójstwo. Ulegał bardzo silnym wpływom filozofii hermetycznej oraz innych prądów okultystycznych i kabalistycznych. Jego praski dwór stał się oazą dla rozmaitej maści czarowników, alchemików, astrologów i rabinów-kabalistów, w których wiedzę i zdolności cesarz pokładał bezgraniczną ufność.
Rudolfa cechowała bardzo chwiejna postawa wobec Kościoła. W okresach szczególnego nasilenia objawów choroby ostentacyjnie odrzucał wiarę katolicką - deklarując postawę zbliżoną do satanizmu - oddawał się praktykowaniu wiedzy tajemnej. Widok duchownych, których na podstawie przepowiedni posądzał o spiskowanie przeciw niemu i nastawanie na jego życie, budził w nim wówczas paniczny lęk.
Cesarz, oddany swoim zainteresowaniom, mało interesował się sprawami państwa, wsławił się jednak jako protektor kultury i nauki. Na jego dworze działali astronomowie Tycho Brahe i Jan Kepler. Rudolf kolekcjonował też dzieła sztuki. Z czasem stawał się coraz bardziej bierny wobec wydarzeń politycznych i tracił kontrolę nad sytuacją, zwłaszcza na froncie tureckim. W kwietniu 1606 roku członkowie rodziny Habsburgów zadecydowali o przekazaniu władzy na Węgrzech bratu Rudolfa, Maciejowi. W 1608 roku Maciej, mając poparcie stanów austriackich, wymógł na Rudolfie przejęcie władzy także w Austrii i na Morawach oraz pozwolenie na koronację królewską na Węgrzech (traktat w Lieben, 25 czerwca 1608). W 1611 roku Maciej koronował się na króla Czech, a Rudolf, pozbawiony wpływu na politykę, pozostał jedynie formalnie cesarzem rzymskim.
Od 1583 roku rezydował w Pradze i został pochowany w Katedrze św. Wita.
Pełna tytulatura
[edytuj | edytuj kod]Rudolf, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon etc. etc.
Genealogia
[edytuj | edytuj kod]Prapradziadkowie |
król Polski |
Gaston II de Foix-Candale |
cesarz rzymski |
król Hiszpanii i Aragonii |
Ferdynand Aviz | |||
Pradziadkowie |
król Czech i Węgier |
król Kastylii i Leónu |
Maria Aragońska | |||||
Dziadkowie |
Anna Jagiellonka |
cesarz rzymski | ||||||
Rodzice |
cesarz rzymski | |||||||
Rudolf Habsburg (1552-1612), cesarz rzymski |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Dauxois, Cesarz alchemików. Rudolf II Habsburg, Kraków 1997
- W. Felczak, Historia Węgier, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983.
- J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6
- Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, Józef Dobosz, Maciej Serwański, Ilona Czamańska, wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
- H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.
- Z. Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wieku, PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-12920-4
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Rudolf II Habsburg – dokumenty w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000399045251
- VIAF: 15562150, 14909824
- ULAN: 500122378
- LCCN: n81004066
- GND: 118603701
- NDL: 00621407
- LIBRIS: 1zcfg5sk251fsp3
- BnF: 13168504p
- SUDOC: 027646440
- SBN: MUSV056026
- NKC: jn20000701541
- BNE: XX1033254
- NTA: 071412255, 309548810
- BIBSYS: 90361258
- CiNii: DA11663123
- PLWABN: 9810597372705606
- NUKAT: n97059038
- J9U: 987007267355005171
- CANTIC: a10836603
- CONOR: 105837923
- LIH: LNB:k9+;=BU
- RISM: people/68440