Czy wiesz…

Z nowych i ostatnio rozbudowanych artykułów w Wikipedii:

…ile ważą dzwony w wiedeńskim kościele pijarów? (na zdjęciu)

…gdzie Rosjanie testują swoje samoloty?

…co Amerykanie rozumieją pod pojęciem tony?

…w jakich okolicznościach pierwsza kobieta na stanowisku Ministra Spraw Zagranicznych Libii utraciła stanowisko?

…który polski sędzia, niegdyś ekstraklasowy, przeniesiony został o grupę sędziowską niżej – do grupy Top-Amator B?

…że HMS General Craufurd został użyty do transportu brytyjskich ciężkich dział przeznaczonych dla baterii nadbrzeżnych we Francji?

Wydarzenia

Inwazja Rosji na Ukrainę • wojna Izraela z Hamasem • XIX Konkurs Chopinowski

László Krasznahorkai

• Pokojową Nagrodę Nobla otrzymała María Corina Machado za „niestrudzoną pracę na rzecz praw demokratycznych narodu wenezuelskiego i za jej walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji” (10 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał László Krasznahorkai (na zdjęciu) za „fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki” (9 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymali Susumu Kitagawa, Richard Robson i Omar M. Yaghi za rozwój szkieletów metalo-organicznych (8 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymali John Clarke, Michel Devoret i John M. Martinis za odkrycie makroskopowego tunelowania kwantowo-mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym (7 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymali Mary Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej (6 października)

Zmarli: Diane Keaton • John Lodge • Mirosław Chojecki • Adam Strzembosz • John Gurdon • Munyoro Nyamau • Muhammad Tahir Ajala • Ivan Klíma • Patricia Routledge

Rocznice

14 października: imieniny obchodzą m.in.: Paraskewa, Bernard i Kalikst
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

Burgtheater

Leonard Bernstein

Zbiór Mandelbrota

• 1905 – założono hiszpański klub piłkarski Sevilla FC
• 1940 – urodził się brytyjski muzyk Cliff Richard, popularny artysta muzyki pop w Wielkiej Brytanii w latach 60. i 70., były wokalista zespołu The Shadows
• 1955 – zmarł polski historyk Zygmunt Wojciechowski, założyciel i dyrektor Instytutu Zachodniego, który obecnie nosi jego imię; tegoż dnia w Wiedniu otwarto odbudowany po wojnie Burgtheater (na fotografii)
• 1985 – zmarł radziecki pianista Emil Gilels, interpretator współczesnej muzyki rosyjskiej
• 1990 – zmarł amerykański kompozytor i dyrygent Leonard Bernstein (na fotografii), twórca muzyki do broadwayowskiego musicalu West Side Story
• 2010 – zmarł francuski matematyk Benoît Mandelbrot, znany głównie z podania opisu zbioru nazwanego jego imieniem, twórca słowa „fraktal” (animacja zbioru Mandelbrota)
  
  13 października • Kalendarium dzień po dniu • 15 października

Artykuł na medal

SMS Prinz Adalbert – niemiecki krążownik pancerny z przełomu XIX i XX wieku, jedna z dwóch zbudowanych jednostek typu Prinz Adalbert. Okręt miał wyporność pełną 9875 ton i osiągał prędkość 20 węzłów, zaś jego główne uzbrojenie stanowiły cztery działa kalibru 21 cm umieszczone w dwóch wieżach oraz 10 dział kalibru 15 cm. Krążownik został zwodowany w czerwcu 1901 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Kilonii, a w styczniu 1904 roku wcielono go do służby w Kaiserliche Marine. Jego patronem był książę Prus Adalbert von Preußen. Jednostka służyła w Heimatflotte oraz w Hochseeflotte, biorąc udział w I wojnie światowej. Okręt został zatopiony 23 października 1915 roku w pobliżu Libawy, storpedowany przez brytyjski okręt podwodny HMS E8. Trafienie wywołało eksplozję komory amunicyjnej i natychmiastowe zatonięcie jednostki, na której zginęło 32 oficerów oraz 640 podoficerów i marynarzy. Czytaj więcej…

Dobry artykuł

Nosorożec czarny – gatunek ssaka kopytnego z rodziny nosorożcowatych. Drugi pod względem wielkości jej przedstawiciel, osiąga do 380 cm długości i do 170 cm wysokości, masa do 1300 kg, bez istotnego dymorfizmu płciowego. Na nosie nosi 2 rogi, z których większy osiąga do 130 cm, służy do obrony i walk. Rozmnaża się powoli, ciąża trwa 15–16 miesięcy. Poza rozrodem prowadzi samotne życie. Zasiedla różnorodne siedliska afrykańskie. Konsumuje około 200 gatunków roślin. Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu swego dzieła Systema Naturae, nadając mu nazwę Rhinoceros bicornis. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN nosorożec czarny od 1996 roku klasyfikowany jest jako krytycznie zagrożony wyginięciem. Czytaj więcej…