Czy wiesz…

Z nowych i ostatnio rozbudowanych artykułów w Wikipedii:

…jak odebrano Szał uniesień (przedstawiony obok) tuż po zaprezentowaniu dzieła publiczności?

…że Metallica koncertowała na Antarktydzie?

…kim była jedyna kobieta wiceprezydent w historii Afganistanu?

…skąd czerpał inspiracje skrajnie prawicowy indyjski polityk M.S. Golwalkar?

…które rośliny spotkać można w Ameryce od wybrzeża aż po szczyty gór oraz zarówno na pustyniach, jak i w tundrze?

Wydarzenia

Inwazja Rosji na Ukrainę • wojna Izraela z Hamasem • XIX Konkurs Chopinowski

Chen Ning Yang

• Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano za „wyjaśnienie wzrostu gospodarczego napędzanego innowacjami”. Otrzymali ją: Philippe Aghion i Peter Howitt za „teorię zrównoważonego wzrostu poprzez twórczą destrukcję” oraz Joel Mokyr za „zidentyfikowanie warunków wstępnych dla zrównoważonego wzrostu poprzez postęp technologiczny” (13 października)
• Pokojową Nagrodę Nobla otrzymała María Corina Machado za „niestrudzoną pracę na rzecz praw demokratycznych narodu wenezuelskiego i za jej walkę o sprawiedliwe i pokojowe przejście od dyktatury do demokracji” (10 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury otrzymał László Krasznahorkai za „fascynującą i wizjonerską twórczość, która w obliczu apokaliptycznego terroru potwierdza siłę sztuki” (9 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymali Susumu Kitagawa, Richard Robson i Omar M. Yaghi za rozwój szkieletów metalo-organicznych (8 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymali John Clarke, Michel Devoret i John M. Martinis za odkrycie makroskopowego tunelowania kwantowo-mechanicznego i kwantyzacji energii w obwodzie elektrycznym (7 października)
• Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymali Mary Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej (6 października)

Zmarli: Abd ar-Ra’uf al-Kasm • Andrzej Kołakowski • Sam Rivers • Chen Ning Yang (na zdjęciu) • Tomiichi Murayama • Ace Frehley • Raila Odinga • Jim Bolger • Aleksandr Ditiatin • Diane Keaton • John Lodge • Mirosław Chojecki • Adam Strzembosz

Rocznice

21 października: imieniny obchodzą m.in.: Celina, Jakub i Urszula
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

Kolumna Nelsona

Nikita Michałkow

• 1125 – zmarł czeski dziejopisarz Kosmas, autor łacińskiej Kroniki Czechów opisującej dzieje narodu i państwa czeskiego
• 1790 – urodził się francuski poeta i polityk Alphonse de Lamartine, tradycyjnie uważany za pierwszego twórcę francuskiego romantyzmu, autor zbioru lirycznych wierszy Medytacje poetyckie (Méditations poétiques), wierszy o tematyce filozoficzno-religijnej zawartych w zbiorze Harmonie poetyckie i religijne (Harmonies poétiques et religieuses), prac historycznych, wspomnień z podróży
• 1805 – brytyjska flota pod dowództwem admirała Nelsona (który zginął postrzelony w końcowej fazie bitwy) w bitwie morskiej u przylądka Trafalgar rozgromiła sprzymierzone siły francusko-hiszpańskie (na ilustracji Kolumna Nelsona na londynskim Trafalgar Square)
• 1930 – zmarł polski dramatopisarz okresu Młodej Polski Włodzimierz Perzyński, autor sztuk Lekkomyślna siostra, Aszantka, Szczęście Frania, Uśmiech losu
• 1935 – urodziła się polska aktorka Jadwiga Barańska, odtwórczyni m.in. roli Barbary Niechcicowej w filmie Noce i dnie
• 1945 – urodził się rosyjski reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy Nikita Michałkow (na zdjęciu), twórca m.in. filmów Oczy czarne, Spaleni słońcem, Cyrulik syberyjski
• 1980 – zmarł austriacki pediatra Hans Asperger, który jako pierwszy opisał zaburzenie później nazwane jego nazwiskiem
  
  20 października • Kalendarium dzień po dniu • 22 października

Artykuł na medal

SMS Prinz Adalbert – niemiecki krążownik pancerny z przełomu XIX i XX wieku, jedna z dwóch zbudowanych jednostek typu Prinz Adalbert. Okręt miał wyporność pełną 9875 ton i osiągał prędkość 20 węzłów, zaś jego główne uzbrojenie stanowiły cztery działa kalibru 21 cm umieszczone w dwóch wieżach oraz 10 dział kalibru 15 cm. Krążownik został zwodowany w czerwcu 1901 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Kilonii, a w styczniu 1904 roku wcielono go do służby w Kaiserliche Marine. Jego patronem był książę Prus Adalbert von Preußen. Jednostka służyła w Heimatflotte oraz w Hochseeflotte, biorąc udział w I wojnie światowej. Okręt został zatopiony 23 października 1915 roku w pobliżu Libawy, storpedowany przez brytyjski okręt podwodny HMS E8. Trafienie wywołało eksplozję komory amunicyjnej i natychmiastowe zatonięcie jednostki, na której zginęło 32 oficerów oraz 640 podoficerów i marynarzy. Czytaj więcej…

Dobry artykuł

Nosorożec czarny – gatunek ssaka kopytnego z rodziny nosorożcowatych. Drugi pod względem wielkości jej przedstawiciel, osiąga do 380 cm długości i do 170 cm wysokości, masa do 1300 kg, bez istotnego dymorfizmu płciowego. Na nosie nosi 2 rogi, z których większy osiąga do 130 cm, służy do obrony i walk. Rozmnaża się powoli, ciąża trwa 15–16 miesięcy. Poza rozrodem prowadzi samotne życie. Zasiedla różnorodne siedliska afrykańskie. Konsumuje około 200 gatunków roślin. Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu swego dzieła Systema Naturae, nadając mu nazwę Rhinoceros bicornis. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN nosorożec czarny od 1996 roku klasyfikowany jest jako krytycznie zagrożony wyginięciem. Czytaj więcej…