Torpedowce typu Kaiman

Tb 54T, między 1914 a 1917
Kraj budowy	Wielka Brytania  Austro-Węgry
Użytkownicy	K.u.K. Kriegsmarine (24)  Królestwo SHS (4)
Stocznia	Yarrow(inne języki), Poplar (Londyn) STT(inne języki), Triest Danubius, Fiume
Wejście do służby	1905-1910
Wycofanie	1928
Zbudowane okręty	24
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	210 t projektowa 203,3 t pełna[1]
Długość	56,9 m
Szerokość	5,4 m
Zanurzenie	1,4 m
Napęd	2 kotły parowe, 1 maszyna parowa VTE o mocy indykowanej 3000 KM, 1 śruba
Prędkość	26,2 węzłów
Zasięg	1030 Mm przy 16 w, 500 Mm przy 26 w[2]
Załoga	38[1] lub 31[2]
Uzbrojenie	4 działa 47 mm L/33 (4xI) 1 km 8 mm (od 1915) 3 wyrzutnie torped 450 mm
Multimedia w Wikimedia Commons

Torpedowce typu Kaiman – seria austro-węgierskich pełnomorskich torpedowców z początku XX wieku i okresu I wojny światowej, licząca 24 jednostki. Oprócz służby w Cesarsko-Królewskiej Marynarce, cztery z nich służyły w okresie międzywojennym do końca lat 20. w marynarce Królestwa SHS (Jugosławii).

Pod koniec XIX wieku marynarka wojenna Austro-Węgier (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) podążała drogą zamawiania torpedowców w wiodących stoczniach zagranicznych, jak Yarrow(inne języki) i Schichau i budowania na ich wzór jednostek w kraju. Były to jednak niewielkie torpedowce przybrzeżne o wyporności poniżej 100 ton, a tylko sześć najnowszych jednostek zamówionych w ostatnim pięcioleciu XIX wieku przekraczało tę wyporność^[3]. Po kilkuletniej przerwie od zamówienia tych okrętów, w 1904 roku Austro-Węgry zleciły brytyjskiej stoczni Yarrow budowę prototypu większego torpedowca pełnomorskiego, o wyporności projektowej 210 ton^[1]. Stępkę pod budowę jednostki, nazwanej "Kaiman", położono w październiku 1904 roku, okręt wodowano 3 czerwca 1905 i ukończono 14 września tego roku^[2].

Projekt oceniono jako udany i w kolejnych latach zamówiono aż 23 jednostki tego typu w dwóch stoczniach Austro-Węgier według brytyjskich planów. Austriacka stocznia Stabilimento Tecnico Triestino(inne języki) (STT) w Trieście zbudowała 13 okrętów, których stępki położono w latach 1905-1907 i ukończono w latach 1906-1909, a następnie węgierska stocznia Danubius we Fiume zbudowała dalsze 10, których stępki położono w latach 1907-1909 i ukończono w latach 1908-1910^[1][2].

Okręty początkowo nosiły nazwy (głównie zwierząt wodnych, ptaków i stworzeń mitycznych), lecz rozkazem z 19 listopada 1913^[1], od 1 stycznia 1914^[2] odebrano im nazwy, w zamian wprowadzając oznaczenia alfanumeryczne. Okręty otrzymały numery od 50 do 73, z dodatkową literą oznaczającą miejsce budowy: E od England (Anglia), T od Triest i F od Fiume. Okręty nosiły przed numerem skrót SM Tb (Seiner Majestät Torpedoboot − torpedowiec Jego Cesarskiej Mości). Rozkazem z 21 maja 1917 roku z oznaczeń usunięto ostatnią literę, pozostawiając numery^[1].

Okręty typu Kaiman były uważane za bardzo udane^[1]. Służyły aktywnie podczas I wojny światowej; wszystkie przetrwały wojnę. Po wojnie, w ramach podziału floty Austro-Węgier, cztery jednostki przyznano Jugosławii (Tb 54, 60, 61, 69), w której marynarce służyły do lat 1927-1928 pod numerami T9 – T12. Jeden okręt Tb 52 przyznano Włochom, gdzie go złomowano, a pozostałe przyznano Wielkiej Brytanii, która wszystkie przekazała w 1920 roku włoskim stoczniom złomowym^[1].

Charakterystyczną cechą architektury okrętów był typowy dla torpedowców budowy brytyjskiej krótki wypukły pokład dziobowy w formie skorupy żółwia (ang. turtleback), wznoszący się od dziobu do niewielkiej sterówki. Dziobnica była prosta, pionowa. Na śródokręciu okręty miały dwa kominy blisko siebie. Okręty miały jedynie szczątkowy maszt dziobowy przy sterówce oraz maszt rufowy, połączony z bomem do łodzi.

Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły cztery armaty kalibru 47 mm L/33, umieszczone po dwie na każdej z burt: po bokach sterówki oraz za kominami^[4]. W 1915 roku uzbrojenie wzmocniono pojedynczym karabinem maszynowym Schwarzlose 8 mm^[1]. Główną broń stanowiły trzy obrotowe pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm, z czego dwie były umieszczone na obu burtach, na pokładzie, za działkami dziobowymi, a trzecia była zamocowana na pokładzie na rufie w osi podłużnej okrętu^[4]. Jesienią 1918 roku zamierzano zastąpić rufową wyrzutnię przez działo przeciwlotnicze 66 mm L/30^[2].

Okręty posiadały dwa kotły parowe typu Yarrow i jedną pionową czterocylindrową maszyną parową potrójnego rozprężania. Napęd zapewniała jedna śruba, ster był za nią, zawieszony na stewie rufowej i wystający do tyłu za kadłub.

• Conway's All The World's Fighting Ships 1906-1921, RobertR. Gardiner, RandalR. Gray, Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1985, ISBN 978-0-87021-907-8, OCLC 12119866  (ang.). Brak numerów stron w książce
• René Greger. Austro-Hungarian Warships of World War I. Londyn, 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.)