Wzgórze Gajowe

Wzgórze Gajowe od strony zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Wysokość	155,4 m n.p.m.
Wybitność	31,5 m
Położenie na mapie Wrocławia Wzgórze Gajowe
Położenie na mapie Polski Wzgórze Gajowe
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wzgórze Gajowe
51°04′20″N 17°03′01″E/51,072222 17,050278
Multimedia w Wikimedia Commons

Wzgórze Gajowe – sztucznie usypane wzgórze położone na osiedlu Gaj we Wrocławiu^[1] o wysokości 155,4 m n.p.m.^[2][3], popularnie zwane przez okolicznych mieszkańców „Wysypem”. Określenie to związane jest z genezą powstania wzgórza, która wiąże się głównie z odgruzowywaniem miasta po zniszczeniach wojennych^[4]. Wysokość względna Wzgórza Gajowego wynosi 31,5 m^[3]. Najwyższy punkt tego wzniesienia znajduje się w południowo-wschodnim narożniku wzgórza. Jest to drugi pod względem wysokości punkt terenowy we Wrocławiu (wyższe jest Wzgórze Maślickie)^[5][3]. Powierzchnia zajęta przez usypisko wynosi 8 ha^[6].

To tu między innymi wywożony był gruz ze zniszczonych w czasie II Wojny Światowej budowli i budynków we Wrocławiu. Zasadnicze usypisko powstało w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. W latach 70 były tu także składowane odpady komunalne z południowych osiedli Wrocławia^[7]. Wzgórze zostało podwyższone w 2005 roku, gdyż zwożono tu ziemię z części Wzgórza Andersa podczas przygotowywania terenu pod budowę wrocławskiego aquaparku.

Przed II wojną światową w miejscu obecnego usypiska znajdowała się fabryka nawozów "Silesia"^[7][8]. W 1933 roku istniał tu krótko jeden z pierwszych w III Rzeszy obóz koncentracyjny - KZ Dürrgoy^[7][9][10].

Po zakończeniu aktywnego wywozu gruzu i ukształtowaniu stoków z ziemi, na wzgórzu i w jego otoczeniu wykształciło się środowisko przyrodnicze obejmujące^[9]:

• płaski obszar wzniesienia gdzie dominuje roślinność typowa dla suchych, ubogich terenów,
• stoki i podnóże gdzie dominuje roślinność ruderalna.

Zinwentaryzowano tu wiele gatunków zwierząt^[4][9][7], wśród których szczególnie cennych jest pięć gatunków chrząszczy^[11]:

- Melanophthalma maura - pierwszy stwierdzony przypadek tego gatunku w Polsce,

- Bruchus brachialis - drugie stanowisko w Polsce,

- Bruchus martinezi - stanowisko to jest potwierdzeniem występowania tego chrząszcza w Polsce,

- Bruchus affinis - pierwsze stwierdzone stanowisko na Dolnym Śląsku od XIX wieku,

- Spermophagus calystegiae - jedyne miejsce występowania na Dolnym Śląsku.

Stwierdzono także występowanie niespotykanego do tej pory w Polsce pająka Zodarion rubidum^[11]. Ponadto spotykane są tu: murawka darniowiec, hurtnica pospolita, ślinik luzytański i ślimak winniczek.

• 
  Wzgórze Gajowe od strony południowo-wschodniej (widok z ulicy Buforowej)
• 
  Wzgórze Gajowe widziane od ulicy Bardzkiej
• 
  Panorama Sudetów ze wzgórza
• 
  Ślinik luzytański - bardzo pospolity na Wzgórzu Gajowym
• 
  Widok ze wzgórza w kierunku południowo-zachodnim
• 
  Widok ze Wzgórza Gajowego w kierunku osiedla Gaj

Długie lata braku zagospodarowania Wzgórza Gajowego pozwoliły na wykształcenie się wyżej opisanego środowiska przyrodniczego. Istniała koncepcja zagospodarowania na potrzeby rekreacji i sportu, w szczególności wybudowania stoku narciarskiego^[12], która jednak nie została zrealizowana. Alternatywna koncepcja powstała pod wpływem badań środowiska przyrodniczego wzgórza i postuluje zachowanie go jako użytku ekologicznego^[9].

Ogólnodostępność, brak zagospodarowania i znaczna dominacja Wzgórza Gajowego ponad otaczający teren przyczyniły się do popularności tego miejsca wśród mieszkańców południowej części Wrocławia jako miejsca spotkań i wypoczynku. Wzgórze to służy jako miejsce do jazdy rowerem górskim, spacerów, biegów, urządzania ognisk, grilli i biwakowania (stąd częste zajęcia ogniem suchych traw i pozostałości śmieci^[13]), a także jako doskonały punkt widokowy na Wrocław i Sudety co czyni je dogodnym miejscem do wykonywania dalekich obserwacji. Ze Wzgórza Gajowego przy odpowiednich warunkach atmosferycznych można dostrzec wrocławski Stary Ratusz, Halę Stulecia, Sky Tower, kominy wrocławskiej elektrociepłowni, elektrociepłownię Czechnica w Siechnicach, wysokie budynki w Oławie i elektrownię wiatrową w Gaju Oławskim. Częstym jest również widok na Wzgórza Strzelińskie, Masyw Ślęży, Góry Sowie^[14], Góry Bardzkie i Góry Kamienne. Nieco rzadziej obserwować można Karkonosze^[15], Góry Kaczawskie, Góry Opawskie, Jesioniki i Masyw Śnieżnika^[16][17] w Sudetach Wschodnich.

W 2015 roku w głosowaniu w ramach Wrocławskiego budżetu obywatelskiego mieszkańcy zdecydowali się na realizację projektu zagospodarowania terenu u podnóża Wzgórza Gajowego^[18]. Za projektem głosowało 2921 osób^[19], co pozwoliło na realizację przedsięwzięcia. Prace polegające na uprzątnięcia terenu, wyznaczenia alejek, posadzeniu drzew i postawieniu ławek zakończyły się w grudniu 2016 r.^[20], w kolejnym etapie postawiono urządzenia siłowni terenowej, natomiast w dalszym ciągu nie zrealizowano budowy placu zabaw (stan na grudzień 2017 r.).

• 
  Tablica informacyjna przed wejściem do parku u podnóża Wzgórza Gajowego
• 
  Wejście do parku u podnóża Wzgórza Gajowego
• 
  Park u podnóża Wzgórza Gajowego (stan na lipiec 2017 r.)
• 
  Park u podnóża Wzgórza Gajowego, plac siłowni terenowej (stan na lipiec 2017 r.)
• 
  Park poniżej Wzgórza Gajowego (stan na grudzień 2017 r.)
• 
  Siłownia terenowa w parku poniżej Wzgórza Gajowego (stan na grudzień 2017 r.)

• Wzgórza we Wrocławiu
• Zieleń miejska we Wrocławiu

• Wzgórze Gajowe w portalu Wratislaviae Amici