Zygmunt Wolanin

Zygmunt Józef Wolanin

Zenon

major
Data i miejsce urodzenia	30 listopada 1914 Turze Rogi
Data i miejsce śmierci	24 maja 1946 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	od 1918
Siły zbrojne	Narodowe Siły Zbrojne Narodowe Zjednoczenie Wojskowe
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Zygmunt Wolanin ps. Zenon (ur. 30 listopada 1914 w Turzych Rogach, zm. 24 maja 1946 w Warszawie) – major, żołnierz NSZ i NZW.

Urodził się jako syn Stanisława i Eleonory z Goławskich. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Łukowie, tam też rozpoczął naukę w gimnazjum, którą kontynuował w Pińsku^[1]. Po zdaniu matury w 1935 rozpoczął studia na Wydziale Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, zamieszkały w Krasnymstawie. Członek SN.

Komendant placówki w Celinach, następnie komendant II Rejonu NSZ w Łukowie. Po 1944 szef PAS Okręgu Lubelskiego NSZ oraz II Obszaru NZW.

Aresztowany w lipcu 1945 i sądzony w tzw. procesie 23. Proces toczył się w Warszawie, w gmachu Towarzystwa Higienicznego przy ul. Karowej i był pierwszym wielkim procesem pokazowym w Polsce po 1944. 23 oskarżonych oskarżono o spacyfikowanie 6 czerwca 1945 zamieszkanej przez Ukraińców wsi Wierzchowiny na pograniczu powiatów Krasnystaw i Chełm. Zygmunta Wolanina oskarżono o wydanie rozkazu pacyfikacji. Faktycznie oskarżeni (oprócz jednego) nie byli tego dnia w Wierzchowinach.

19 marca 1946 Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie pod przewodnictwem ppłk. A. Janowskiego skazał z 1 Dekr. na karę śmierci siedmiu spośród 23 oskarżonych^[2]. Nr sprawy W.1692/46^[3]. Zygmunt Wolanin został stracony 24 maja 1946. Pozostawił trójkę dzieci^[4].

Według późniejszych ustaleń ciała straconych siedmiu członków lubelskiego PAS NSZ pochowano w pobliżu glinianek, w rejonie obecnej ul. Grójeckiej w Warszawie, w okolicach współczesnego pomnika Obrońców Warszawy we wrześniu 1939.

Postanowieniem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie z dnia 17 września 1993 wyrok skazujący kpt. Zygmunta Wolanina został unieważniony.

Decyzją z kwietnia 1995 prezydent RP odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego^[5] i Krzyżem Partyzanckim^[6].

Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie w Kwaterze „na Łączce”.

• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945-56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991. Brak numerów stron w książce, zob także Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990. Brak numerów stron w książce
• AIPN, Teczki więźniów 1946, Wolanin Zygmunt
• AWL, WSR w Warszawie, 117/91/1718
• Informator o nielegalnych..., według indeksu
• W. Minkiewicz, Mokotów, Wronki, Rawicz..., s. 89
• Niewinnie Straceni..., s. 96
• H. Pająk, Oni..., według indeksu
• Ł. Socha (M. Turlejska), Te pokolenia żałobami czarne..., s. 159–160
• „Wokanda” 1991, nr 31 (listy)
• Żołnierze wyklęci..., według indeksu.