Historia Polski (1492–1572)

Ten artykuł należy dopracować:

→ poprawić błędy językowe lub stylistyczne (pomoc: powszechne błędy językowe),
→ poprawić styl – powinien być encyklopedyczny,
czas, linkowanie przesadzone.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Historia Polski (1492–1572) – Okres w historii Polski, obejmujący czas od śmierci Kazimierza Jagiellończyka do końca panowania dynastii Jagiellonów w linii męskiej w Polsce i na Litwie, po którym nastąpiła pierwsza wolna elekcja. W okresie tym następowało stopniowe zacieśnianie unii między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim oraz rozwój ustroju demokracji szlacheckiej, dla którego istotne było zebranie pierwszego dwuizbowego sejmu walnego podczas Sejmu w Piotrkowie (1493).

Kazimierz Jagiellończyk przed śmiercią wyznaczył swojego syna Aleksandra na wielkiego księcia Litwy. Królem Polski miał zostać jego drugi syn, Jan I Olbracht, który po skutecznych zabiegach o poparcie szlachty został koronowany 23 września 1492 roku.

 Osobny artykuł: Wojna polsko-turecka (1485–1503).

W 1497 roku Olbracht zorganizował wyprawę wojenną, by odzyskać wpływy w Hospodarstwie Mołdawii i osłabić pozycję Turcji w tym regionie. Mołdawia od 1387 roku była lennem Korony, lecz jej hospodar Stefan Wielki lawirował politycznie między Polską, Węgrami i Turcją. Na wojnę wyruszyła armia złożona z pospolitego ruszenia licząca ponad 40 tysięcy żołnierzy. Wyprawa zakończyła się dużymi stratami polskich wojsk w bitwie pod Koźminem. W walkach Mołdawię wsparła Turcja.

W 1499 roku zawarto sojusz z Węgrami i Stefanem Mołdawskim. W następstwie nieudanej wyprawy mołdawskiej zawiązał się cały szereg przymierzy i koalicji państw ościennych przeciwko Polsce i Litwie. W walkach przeciwko wojskom koronnym Wołochów wsparły Turcja i Węgry, rządzone przez Władysława II Jagiellończyka. Wiosną 1498 r. Tatarzy najechali południowo-wschodnie terytoria Wielkiego Księstwa Litewskiego, a Iwan III Srogi, książę moskiewski, próbował opanować Kijów, pokonując armię polsko-litewską w bitwie nad Wiedroszą (1500). Na zachodzie cesarz rzymski Maksymilian I Habsburg przejął część Śląska z Głogowem i zażądał zwrócenia zakonowi krzyżackiemu Prus Królewskich. W związku z tym komtur krzyżacki odmówił złożenia hołdu królowi polskiemu. Wiosną 1501 r. Olbracht zarządził koncentrację wojsk koronnych w Toruniu, ale wkrótce potem zmarł na chorobę zakaźną (zgodnie z popularną teorią, był to prawdopodobnie syfilis). W następstwie śmierci monarchy wyprawa wojenna na Prusy Zakonne nie doszła do skutku.

W 1494 roku doszło do zjazdu rodzinnego Jagiellonów w Lewoczy, na którym miały zapaść ważne decyzje dotyczące przyszłości dynastii. Wzięli w nim udział: Jan I Olbracht, Władysław II Jagiellończyk, prymas Polski, biskup krakowski, Zygmunt I oraz Fryderyk Starszy Hohenzollern, margrabia Brandenburgii. Na zjeździe tym nie podjęto żadnych wiążących decyzji. Władysław II Jagiellończyk podpisał jedynie z Janem Olbrachtem akt, w którym obiecali sobie wzajemną pomoc w wypadku buntu poddanych. W 1498 roku wielkim mistrzem krzyżackim został Fryderyk von Wettyn, który odmówił złożenia hołdu królowi i rozpoczął działania mające na celu odzyskanie ziem utraconych po drugim pokoju toruńskim. Swoje naciski zaczął wtedy wywierać Maksymilian I Habsburg. Na te działania Jan I Olbracht odpowiedział sojuszem z Francją przypieczętowanym małżeństwem Władysława II z francuską księżniczką Anną de Foix-Candale. W 1499 roku zawarto Unię krakowsko-wileńską pomiędzy Polską i Litwą, która dotyczyła dalszej współpracy obu krajów.

Jan I Olbracht zmarł 17 czerwca 1501 roku w Toruniu. Jego zwłoki złożono uroczyście w katedrze wawelskiej. Był bezdzietny, więc tron przejął jego młodszy brat, wielki książę litewski Aleksander I Jagiellończyk (1501–1506).

12 grudnia 1501 roku w katedrze na Wawelu Aleksander I Jagiellończyk został koronowany na króla Polski przez najmłodszego syna Kazimierza Jagiellończyka, swojego brata – arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski, kardynała Fryderyka Jagiellończyka. Koronacja odbyła się w obecności m.in. królowej Elżbiety Rakuszanki. Żona Aleksandra, wielka księżna litewska Helena, nie została koronowana na królową Polski. Sprzeciwiali się temu biskupi, gdyż wyznawała wiarę prawosławną. Aleksander koronę uzyskał dopiero po podpisaniu dwóch aktów ustrojowych, przygotowanych przez możnowładców polskich: o zrzeczeniu się swych praw dziedzicznych do Litwy i zacieśnieniu unii polsko-litewskiej (unia mielnicka) oraz przyznaniu władzy w kraju senatowi na mocy przywileju mielnickiego. Było to równoznaczne z poddaniem króla kontroli możnowładców.

 Osobny artykuł: Wojna litewsko-moskiewska (1500–1503).

28 marca 1503 roku podpisano sześcioletni rozejm, kończący wojnę moskiewską, trwającą od 1500 roku. Na jego mocy 1/3 terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego znalazło się pod okupacją moskiewską.

W 1505 roku kolejny sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw Nihil novi, uzupełnioną przez monarchę zapisem: „Gdybyśmy cokolwiek przeciw wolnościom, przywilejom, swobodom i prawom Królestwa uczynili, uznajemy to ipso facto (łac. tym samym) za nieważne i żadne”. W myśl konstytucji król nie mógł postanowić nic nowego bez zgody izby poselskiej i senatu. Na sejmie zatwierdzono również tzw. „Statut Łaskiego”. Spisany on został przez kanclerza wielkiego koronnego Jana Łaskiego, stąd jego nazwa. Stanowi zbiór przywilejów szlacheckich i kościelnych oraz praw miejskich obowiązujących w Królestwie.

Aleksander Jagiellończyk zmarł bezpotomnie 19 sierpnia 1506 roku w wieku 45 lat. Został pochowany w katedrze wileńskiej. Wielkim księciem litewskim, a następnie królem polskim, został jego młodszy brat Zygmunt I Stary (1506–1548).

W wyniku ostatniej wojny z zakonem krzyżackim (1519-1521) w 1525 roku doszło do podpisania traktatu krakowskiego. Zygmunt Stary zaakceptował przejście majątków i urzędów krzyżackich spod władzy kościelnej pod świecką i przyjął hołd lenny Albrechta Hohenzollerna jako luterańskiego księcia Prus. Traktat zapewnił Polsce prawo aneksji Prus Książęcych w przypadku wygaśnięcia rodu Albrechta po mieczu. W styczniu 1525 roku wybuchł tumult gdański, gdy zrewoltowane pospólstwo i plebs luterański wystąpiły przeciwko biskupowi kujawskiemu Maciejowi Drzewickiemu, podważając prawa polskiego kościoła do jurysdykcji duchownej w Gdańsku. 17 kwietnia 1526 r. Zygmunt Stary na czele 8000 zbrojnych wkroczył do Gdańska, stłumił bunt i kazał ściąć jego przywódców.

 Osobny artykuł: Wojna litewsko-moskiewska (1507–1508).

Zygmunt I Stary postanowił zaatakować Wielkie Księstwo Moskiewskie gdy władzę, po śmierci Iwana III, objął Wasyl III. Król Polski porozumiał się z chanem krymskim Mengli I Girejem, nie uzyskał natomiast poparcia od inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego. Wojnę zakończył wieczysty pokój na zasadzie status quo ante, który został podyktowany zmianą sojuszu chana krymskiego i niezmienną postawą zakonu inflanckiego.

 Osobny artykuł: Wojna litewsko-moskiewska (1512–1522).

W 1512 roku Chanat Krymski, działając w porozumieniu z królem Polski, przeprowadził serię łupieżczych najazdów na południowe tereny Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Wysunięte czambuły dotarły pod Riazań. W drodze powrotnej na Krym Tatarzy, wypełniając postanowienia sojuszu, oddali w Kijowie Polakom i Litwinom 1/3 swoich łupów. Dla Wasyla III stało się to wystarczającym powodem do rozpoczęcia wojny. Rosjanie w początkowej fazie konfliktu podeszli pod Smoleńsk, Połock, Witebsk, Borysław, Orszę, Brasław, Mińsk i Druck. Po utracie Smoleńska w 1514 roku, armia polsko-litewska przypuściła kontrofensywę. 8 września 1514 roku doszło do bitwy pod Orszą. Wojska Wasyla III zostały pokonane, lecz Zygmuntowi nie udało się odbić miasta. W 1515 roku chanem krymskim został Mehmed I Girej. Zygmunt Stary zawarł z nim przymierze, w wyniku czego chan krymski zaatakował Moskwę. W 1518 roku armia moskiewska podjęła nieudaną wyprawę na Połock. Rok później, po sojuszu moskiewsko-tatarskim, armia polsko-litewska została pokonana pod Sokalem. W 1520 roku Korona porozumiała się z Tatarami i obie armie rozpoczęły wyprawę, która dotarła do Moskwy (ucieczka cara). W 1522 roku podpisano pięcioletni rozejm. Granica miała przebiegać zgodnie z postanowieniami z 1508 r., a Smoleńsk miał zostać we władaniu Moskwy.

 Osobny artykuł: Wojna litewsko-moskiewska (1534–1537).

W 1533 roku umarł Wasyl III, a na tron wstąpił 3-letni Iwan IV. Litwa postanowiła to wykorzystać i uderzyć na wroga. Ofensywa litewska wyruszyła, kiedy sytuacja w Moskwie była już opanowana. Armia koronna zaatakowała Siewierszczyznę, jednak bez rezultatu. Moskwa odpowiedziała kontratakiem, docierając aż pod Wilno. W 1534 roku wyruszyła armia zaciężna z Polski, opłacona przez litewskie pieniądze, pod dowództwem Jana Tarnowskiego. Gdy główne siły przeciwnika skoncentrowano w Smoleńsku, Jan Tarnowski postanowił zaatakować Siewierszczyznę. Zdobył ją całą, lecz zaciąg wojsk się zakończył i armia powróciła do kraju. W 1536 Wielkie Księstwo Moskiewskie odbiło wszystkie grody na Siewierszczyźnie prócz Homla. W 1537 podpisano pokój, w wyniku którego Wielkie Księstwo Moskiewskie zatrzymało Siebież, a Wielkie Księstwo Litewskie – Homel.

Bogdan III rościł pretensje do Pokucia, zajętego przez Aleksandra Jagiellończyka w 1502 roku. Za czasów Aleksandra planowano małżeństwo jego siostry Elżbiety z Hospodarem. Do małżeństwa jednak nie doszło z powodu śmierci Aleksandra. Bogdan III w wyniku tego najechał w 1509 roku pogranicze i obległ Kamieniec i Lwów, zdobył też Rohatyn. Postanowił zaatakować Polaków podczas odwrotu przez Dniestr, lecz został pokonany. W 1510 roku podpisano pokój, w wyniku którego anulowano małżeństwo Bogdana i Elżbiety. Sprawą Pokucia miał się zająć sąd rozjemczy Władysława Węgierskiego.

Od 1527 roku hospodarem mołdawskim był Piotr Rareș. Sułtan osmański, Sulejman Wspaniały, pozwolił mu zaatakować Polskę i zająć Pokucie. Piotr porozumiał się w tej sprawie z Wasylem III i w 1530 roku wkroczył do Pokucia. W 1531 roku Korona przeciągnęła Imperium Osmańskie na swoją stronę i pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego, pokonała rywala podczas bitwy pod Obertynem. Bitwa nie przyniosła żadnych korzyści, ponieważ hetman nie mógł wejść na terytorium lennika tureckiego. W 1533 roku Piotr Opaliński podpisał w Stambule pokój obowiązujący do końca życia obu władców. Na jego mocy Korona zrezygnowała z pretensji do Mołdawii i Wołoszczyzny.

Podczas oblężenia Chocimia hetman Tarnowski przyjął propozycję oddania Pokucia Polsce. Korona odzyskała Pokucie, lecz odbyło się to za cenę zwiększenia wpływów tureckich w Mołdawii, ponieważ Piotr Rares został wypędzony.

Sprawa krzyżacka była zarzewiem wielu konfliktów między Zygmuntem a Habsburgami. Albrecht Hohenzollern chcąc uzyskać niezależność od Polski, szukał sprzymierzeńców na arenie międzynarodowej. Sojusznika znalazł w ówczesnym cesarzu Rzeszy, który gotów był go wesprzeć w ewentualnym konflikcie z Polską. Zagrożenie zwiększał dodatkowo fakt, iż Albrecht próbował uzyskać także sojusznika na wschodzie, w Moskwie. Polski władca, chcąc zapobiec powstaniu tak rozbudowanej antypolskiej koalicji, zmuszony był układać się z Habsburgami. W wyniku rokowań obie dynastie zawarły w 1515 roku układ wiedeński, na mocy którego w wypadku wymarcia czesko-węgierskiej linii Jagiellonów, trony te przejąć miała dynastia Habsburgów. Choć nikt nie spodziewał się rychłej realizacji postanowień traktatu, został on wprowadzony w życie już 11 lat później, kiedy w bitwie pod Mochaczem zginął Ludwik Jagiellończyk.

Zygmunt sprawując rządy, korzystał z rady senatorów i kompetentnych ministrów kierujących kancelarią królewską, urzędem podskarbińskim i wielkorządcami krakowskimi. Pomimo, że był niechętny systemowi parlamentarnemu i niezależności politycznej szlachty, zwoływał coroczne sejmy, z reguły uzyskując uchwały podatkowe (pobory) na obronę potoczną. Jednakże próby stworzenia stałego funduszu na obronność z podatków zależnych od dochodów skończyły się niepowodzeniem.

Do sukcesów można zaliczyć częściowe oddłużenie skarbu. Zygmunt I Stary oddzielił rachunkowość dotyczącą podatków publicznych od skarbu królewskiego. Wzmocnił działalność mennicy krakowskiej, zabiegał o uporządkowanie przepisów dotyczących dochodów z eksploatacji żup solnych i kopalni, wydał statut dla Ormian (1519), zasady procesowe (1523), zamierzał ujednolicić prawo w całym kraju (correctura iurium, zwana korekturą Taszyckiego, 1532, odrzucona przez sejm 1540).

Uporządkował gospodarkę celną („nowe cło”), dbał o rozwój miast królewskich, odzyskał dla skarbu liczne kompleksy dóbr koronnej domeny królewskiej, znajdujące się pod zastawem. Króla w działalności finansowej wspierała królowa Bona, która dążyła do powiększenia dóbr królewskich w drodze zakupów i poprawy efektywności gospodarowania.

W 1537 roku, w rokoszu lwowskim wysunięto postulaty egzekwowania praw średniej szlachty, niezadowolonej z działań dworu (tzw. Egzekucja Praw). Żądania szlachty skierowane były przeciw hegemonii elit senatorsko-ministerialnych (co wiązało się z nieprzestrzeganiem zakazów łączenia określonych urzędów świeckich i kościelnych, tzw. incompatibilitas) oraz z pomijaniem przy nominacjach na urzędy ziemskie zasady zamieszkiwania na obszarze jurysdykcji urzędu (tzw. „osiadłości”). Sprzeciwiano się również wydatnej roli królowej w życiu politycznym i jej akcji wykupu w Koronie zastawionych królewszczyzn. Sprzeciw budziły też wychowywanie Zygmunta Augusta na dworze matki (bez zapewnienia mu edukacji politycznej i rycerskiej) oraz zbyt wysokie „nowe cło”. Z powodu braku stanowczej postawy wśród przywódców szlachty, po długotrwałych rokowaniach, rokosz zakończył się kompromisem. Szlachta rozjechała się do domów, nie angażując się w wyprawę wojenną organizowaną przez króla (magnaci twierdzili, że jedynym wynikiem rokoszu miało być wyjedzenie drobiu w okolicy obozu, stąd pogardliwa nazwa „wojna kokosza”).

Osiągnięciem było włączenie Mazowsza do Polski (po wygaśnięciu w 1526 roku męskiej linii książąt czersko-warszawskich), jako województwa mazowieckiego (1529), oraz wprowadzenie do sejmu posłów mazowieckich sejmików ziemskich.

Za namową swojej żony – Bony, uzyskał przyznanie, za swego życia, swemu małoletniemu synowi Zygmuntowi Augustowi tronu wielkoksiążęcego na Litwie (1522), jak i tronu polskiego (1529) (w wyniku elekcji vivente rege). Był to pierwszy i zarazem ostatni tego typu wybór władcy na tron królewski w Polsce. Rozwaga i pokojowe usposobienie Zygmunta Starego sprawiły, że w chwili śmierci cieszył się ogólnym szacunkiem w kraju i za granicą. Okres jego panowania określa się jako złoty wiek w Polsce.

W 1549 roku został podpisany układ przyjaźni z Habsburgami. Zawarto w nim postanowienia o niedziałaniu przeciwko sobie. W 1553 roku Zygmunt August ożenił się z córką Ferdynanda I, Katarzyną. Tego samego roku król Polski podpisał pokój z Turcją.

 Osobny artykuł: Wojna litewsko-moskiewska (1558–1570).

Zygmunt August postanowił przejąć Inflanty, aby wzmocnić Litwę zarówno w stosunku do Korony, jak i Moskwy. Bezpośrednią przyczyną wojny stała się interwencja państwa polsko-litewskiego w spór pomiędzy arcybiskupem ryskim Wilhelmem Hohenzollernem a mistrzem krajowym gałęzi inflanckiej zakonu krzyżackiego Johannem Wilhelmem von Fürstenbergiem. W 1557 litewskie pospolite ruszenie rozbiło obóz pod Pozwolem. Do bitwy jednak nie doszło, ponieważ wielki mistrz Johann Wilhelm von Fürstenberg ukorzył się przed Zygmuntem Augustem i zawarto układ, który przewidywał sojusz polsko-inflancki przeciw Moskwie po zakończeniu rozejmów z nią. W 1558 roku wojska Iwana IV zaatakowały Inflanty zdobywając Narwę i Dorpat. Gdy Zakon Inflancki poprosił o pomoc króla Polski, ten powołał się na wciąż aktualny rozejm z Moskwą. W 1559 armia moskiewska dotarła do Rygi. 28 listopada 1561 roku podpisano pakt wileński, na mocy którego Inflanty oddały się pod zwierzchnictwo króla polskiego, rozwiązano zakon oraz włączono Inflanty do Korony.

 Osobny artykuł: I wojna północna.

W 1562 roku Szwedzi zdobyli Parnawę. Eryk XIV zawarł rozejm z carem, a Dania wypowiedziała wojnę Szwecji. W tym samym roku rozpoczęła się również wojna Litwy i Moskwy. Następnego roku Rosjanie przystąpili do oblężenia Połocka, a Zygmunt August podpisał sojusz z Fryderykiem II w zamian za oddanie Parnawy, która miała być odzyskana od Szwecji. August otrzymał również pomoc od Hohenzollernów, w zamian za uznanie możliwości dziedziczenia lenna pruskiego. Wojna zakończyła się kongresem pokojowym w Szczecinie (1570), kończącym wojnę duńsko-szwedzką. Litwa utraciła na rzecz Rosji: wschodnią część Inflant z kilkoma zamkami (m.in. Marienburg), biskupstwo dorpackie, wschodnią część Estonii, Połock z zamkiem Turowla, część ziemi witebskiej z zamkami Ozierzyszcze i Uświat.

 Osobny artykuł: Unia lubelska.

Ściślejsza współpraca polsko-litewska była już brana pod uwagę od dłuższego czasu, jednak nie wiedziano, jak formalnie ją zacieśnić. Większość Litwinów była za sojuszem obronnym, natomiast w Koronie myślano nawet o inkorporowaniu Litwy, jako województwa (woj. Nowa Polska). W 1568 roku król Polski zwołał sejm koronny w Lublinie, a litewski w Wołyniu. Panowie litewscy mieli się później udać na wspólne obrady do Lublina. Podczas wspólnych obrad wynikły jednak problemy, m.in. Litwini nie godzili się na wspólny sejm i możliwość wykupu ziem przez Polaków. Niezadowoleni Litwini zaczęli opuszczać obrady. Zygmuntowi Augustowi nie spodobał się to i odpowiedział 5 marca dekretem o włączeniu Polesia do Korony. 27 maja włączył woj. wołyńskie i bracławskie, 6 czerwca woj. kijowskie. W wyniku takiego obrotu spraw Litwa nie miała wyjścia i przyjęła kompromisowy charakter unii. 1 lipca 1569 roku nastąpiło zaprzysiężenie unii przez członków sejmu koronnego i litewskiego. W myśl postanowień unii:

• Rzeczpospolita Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego miały mieć jednego władcę wybieranego wspólnie przez oba narody w wolnej elekcji i koronowanego na króla Polski i wielkiego księcia Litwy w Krakowie.
• Powołano wspólny Sejm walny, obradujący w Warszawie, którego izba poselska składała się ze 114 posłów koronnych i 48 litewskich, a w skład Senatu weszło 113 senatorów koronnych i 27 litewskich.
• Oba człony Rzeczypospolitej zobowiązały się prowadzić wspólną politykę obronną i zagraniczną.
• Wprowadzono wspólną monetę.
• Zachowano odrębne urzędy centralne, tytuły i dostojeństwa z identycznym zakresem kompetencji w obu krajach.
• Zachowano odrębne wojsko polskie i litewskie.
• Zachowano odrębne języki urzędowe (na Litwie język ruski).
• Egzekucja królewszczyzn i podważanie nadań królewskich nie miały zastosowania na Litwie.
• Uchwalono unifikację systemów prawnych.
• Zniesiono zakaz nabywania przez Polaków dóbr na Litwie.

Zygmunt II August zmarł w 1572 w Knyszynie, jako ostatni polski monarcha z linii męskiej dynastii jagiellońskiej. Rozpoczął się pierwszy okres bezkrólewia. Kolejnym królem polskim, wybranym przez sejm elekcyjny, był Henryk Walezy(1573–1574).

• Stanisław Grzybowski, Dzieje Polski i Litwy (1506–1648), Wielka Historia Polski, t. 2, Kraków 2000.
• Ludwik Kolankowski, Polityka Jagiellonów, Olsztyn 1991.
• Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 1999.
• Mariusz Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2004.

• p
• d
• e

Historia Polski

Państwo polskie	Polska wczesnopiastowska Polska w okresie rozbicia dzielnicowego Królestwo Polskie Korona Królestwa Polskiego Rzeczpospolita Obojga Narodów Rzeczpospolita Trojga Narodów Polska pod zaborami Księstwo Warszawskie Wolne Miasto Kraków Królestwo Polskie 1815–1917/1918 Królestwo Polskie 1830–1831 Królestwo Polskie 1917–1918 II Rzeczpospolita Polska podczas II wojny światowej Okupacja niemiecka ziem polskich 1939–1945 Generalne Gubernatorstwo Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941 Polska Rzeczpospolita Ludowa III Rzeczpospolita
Kalendarium	Prehistoria ziem polskich do 1138 1138–1320 1320–1386 1386–1492 1492–1572 1572–1697 1697–1763 1764–1795 1795–1831 1831–1914 1914–1918 1918–1939 1939–1945 1945–1989 od 1989
Działami	Nauka Wojsko Język Sztuka Teatr Kinematografia Literatura Filozofia Folklor Edukacja Muzyka Kuchnia Plemiona Chłopi Szlachta Kobiety LGBT
Pozostałe	Naród polski Język polski Władcy Polski Prezydenci Polski Premierzy Polski Ustrój polityczny Polski Historia konstytucji w Polsce