| |||
Państwa | |||
---|---|---|---|
Stolica | |||
Ważniejsze miejscowości | |||
Położenie na mapie |
Mazowsze (łac. Mazovia) – kraina historyczna w centralnej oraz północno-wschodniej Polsce, położona w środkowym biegu Wisły oraz dorzeczu jej dopływów.
Historyczną stolicą Mazowsza jest Płock, a Mazowsza południowego Czersk. Za panowania Władysława Hermana Płock był również stolicą Polski oraz najstarszym miastem tego regionu (prawa miejskie w 1237 roku).
Utrzymująca się przez kilka wieków niezależność polityczna Mazowsza zadecydowała o jego odrębności regionalnej w kulturze i prawie[1].
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa krainy pierwotnie brzmiała Mazow (por. łac. Mazovia) i stanowiła albo nazwę dzierżawczą od nazwy osobowej Maz (por. Mazury), oznaczającej człowieka mieszkającego w błotach (‘umazanego’), albo nazwę topograficzną, oznaczającą ‘błotnisty kraj’. Pojawiała się także forma Mazosze (od słowa Mazoch, którym nazywano mieszkańców Mazowsza), natomiast Mazowsze jest rezultatem kontaminacji tych dwóch form[2]. Według Mikołaja Rudnickiego:
Od nazwy grodu Mazow[a] urobiono przymiotnik *Maz-ow-ьsk-, a dopiero odeń z sufiksem -ьje, powstała nazwa *Mazow-ьsk-ьje. W danym razie połączenie -sk- dało -ch-, por. łaskotać: łachotać, łachotki: łaskotki, łechtać: łesktać, tedy zamiast rezultatu Mazowszcze powstało Mazowsze z uprzedniego *Maz-ov-ьch-ьje (Mazouse XIII w.), przymiotnik brzmi normalnie mazowieski od tematu Maz-ov-ьch, tzn. jego praformą jest maz-ov-ьch-ьsk-, które dało -mazowieszski, z czego mazowieski... Mazowsze tedy nie jest «dziwacznym złożeniem», jak się wyraża Brückner, ale formacją, w której sufiks -ьsk- wystąpił jako -ьch- Zapewne taką samą formacją jest Kotowsze = *Kotov-ьch-ьje. Powody tego rozszczepienia sk na -ch-:-sk- dotąd nie są znane[3].
Historyk Marcin Kromer[4] oraz Alessandro Guagnini[5] uważali, że nazwa Mazowsze pochodzi od imienia Miecława (Maslausza albo Mazosza), cześnika Mieszko II Lamberta, który przejął władzę po ucieczce władcy na Węgry.
Niektórzy językoznawcy upatrywali w nazwie Mazowsza związek z wyrazem serbskim mezewo, oznaczającym po węgiersku równinę[6].
Terytorium
[edytuj | edytuj kod]Granice
[edytuj | edytuj kod]Granica północna Mazowsza po jej ustaleniu między książętami mazowieckimi a zakonem krzyżackim przetrwała z niewielkimi tylko zmianami aż do czasów po II wojnie światowej jako granica północna dawnego województwa warszawskiego. Granica ta biegła od rzeki Orzyc do Grajewa i rzeki Ełk[7]. Pierwotnie w skład Mazowsza na północnym wschodzie wchodziły także ziemia chełmińska, ziemia michałowska, ziemia lubawska, ziemia dobrzyńska i Kujawy.
Granica wschodnia była najmniej stabilna i nad Narwią, Bugiem i dolnym Nurcem jej przebieg często ulegał zmianie, ponieważ rzadkie osadnictwo wśród bagien i lasów ułatwiało uzyskanie kontroli nad wschodnim pograniczem Jaćwingom, Litwinom i Rusi. Mazowszanie także podejmowali ekspansję na wschód i wysoce prawdopodobne jest, że mazowieckie osadnictwo we wczesnym średniowieczu docierało za Drohiczyn i Brześć, które to grody zostały utracone przez Mazowsze w pierwszych dziesięcioleciach lub tuż przed połową XI wieku[8][9].
Od południa Mazowsze graniczyło z ziemią sandomierską i granica przebiegała m.in. od okolicy Stoczka i Żelechowa do Wyśmierzyc nad Pilicą. Od południowego wschodu Mazowsze miało kontakt z ziemią łęczycko-sieradzką.
Współczesny podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Współcześnie większa część Mazowsza wchodzi w skład województwa mazowieckiego. Pozostałe części krainy znajdują się na obszarze województwa łódzkiego (powiat rawski, skierniewicki, łowicki i częściowo kutnowski) i podlaskiego (powiat kolnieński, grajewski, łomżyński, zambrowski i częściowo wysokomazowiecki). Niewielkie fragmenty regionu leżą także w granicach województwa warmińsko-mazurskiego (powiat działdowski, nidzicki i szczycieński), kujawsko-pomorskiego (powiat rypiński) i lubelskiego (powiat łukowski).
Podział terytorialny
[edytuj | edytuj kod]W lustracjach królewszczyzn z XVI wieku w skład Mazowsza wchodziły ówczesne trzy województwa: mazowieckie, płockie i rawskie, które dzieliły się na 33 powiaty. Ówczesny podział prezentuje poniższe zestawienie tabelaryczne (pisownia oryginalna)[10].
Województwo | Powiat | Uwagi |
---|---|---|
Województwo płockie | płocki | ziemia płocka |
bielski | ||
płoński | ||
raciąski | ||
sieprski | ||
szreński | ziemia zawkrzeńska | |
mławski | ||
niedzborski | ||
Województwo rawskie | sochaczewski | ziemia sochaczewska |
rawski | ziemia rawska | |
gostyniński | ziemia gostynińska | |
Województwo mazowieckie | czerski | ziemia czerska |
grojecki | ||
warecki | ||
warszawski | ziemia warszawska | |
wyszogrodzki | ziemia wyszogrodzka | |
zakroczymski | ziemia zakroczymska | |
nowomiejski | ||
ciechanowski | ziemia ciechanowska | |
przasnyski | ||
sochociński | ||
wizki | ziemia wiska | |
wąsoski | ||
łomżyński | ziemia łomżyńska | |
kolneński | ||
zambrowski | ||
ostrołęcki | ||
różański | ziemia różańska | |
makowski | ||
nurski | ziemia nurska | |
ostrowski | ||
kamieniecki | ||
liwski | ziemia liwska |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osadnictwo
[edytuj | edytuj kod]W X wieku najgęściej zasiedlonym obszarem Mazowsza były ziemie położone między Wkrą i Orzycem (tzw. „Stare Mazowsze”) z centralnym grodem w Płocku. Osadnictwo koncentrowało się także w okolicach Czerska, Wizny i nad dopływami Narwi. Charakterystyczną cechą Mazowsza zaobserwowaną w źródłach archeologicznych jest obrządek pogrzebowy w postaci grobów z kamiennymi obudowami, który to zwyczaj sięgał na wschód aż po Podlasie, gdzie zaobserwowano pozostałości „mazowieckiej” fali osiedleńczej (grody w Zbuczu, Klukowiczach i Zajączkach)[11] i nawet za Brześć[12].
W państwie Piastów
[edytuj | edytuj kod]Ziemie mazowieckie zostały przyłączone do państwa wielkopolskich Polan przypuszczalnie pomiędzy latami 960–991[13], ponieważ z relacji ibn Jakuba i „Dagome iudex” wynika, że państwo Mieszka I stykało się z ziemiami pruskimi i ruskimi. Być może pierwszym ośrodkiem władzy Piastów na Mazowszu był Włocławek, ponieważ w połowie X wieku wzniesiono tam nowy gród w miejscu spalonej osady, a później był wymieniany jako jeden z najważniejszych ośrodków w państwie. Po 979 roku Piastowie wybudowali gród w Płońsku[14]. Na północnym Mazowszu z inicjatywą budowlaną Piastów wiąże się grody w Płocku, Raciążu, Szreńsku, Ciechanowie, Grudusku, Grzebsku, Nasielsku[15]. Na przełomie IX i X wieku zaczyna się budowa grodów (Mokrzk, Słupno, Sypniewo, Święck) obejmując także ziemię chełmińską. Grody były także budowane przez następne dziesięciolecia X wieku (Wola Szydłowska, Warszawa-Stare Bródno, Stara Łomża, Grodzisk nad Orzem). Na wschodzie powstały wiązane z osadnictwem mazowieckim grody w Zbuczu, Klukowiczach i Zajączkach[11].
W czasie bezkrólewia i zamętu spowodowanego reakcją pogańską Miecław (namiestnik Mazowsza jeszcze z nadania króla Mieszka II) próbował w latach 1037–1047, opierając się terytorialnie na Mazowszu, stworzyć konkurencyjny wobec Piastów ośrodek władzy państwowej. Próby te zostały zdławione w 1047 roku przez Kazimierza Odnowiciela przy pomocy posiłków Jarosława Mądrego, który w zamian za pomoc objął część ziem położonych nad Bugiem. Po wygranym konflikcie Piastowie przystąpili do wzmożonego zwalczania pogańskich ośrodków i kultów, niszczenia nowo powstałych pogańskich świątyń i posągów oraz rozbudowy administracji kościelnej i odbudowy zniszczonych lub porzuconych kościołów. Po odbudowie państwa piastowskiego nastąpiła dalsza rozbudowa sieci grodowej. W XI wieku powstał na północnej granicy gród w Chełmnie, a na wschodniej Grodzisk nad Liwcem. W XI wieku opanowano także ziemie na północ od Bugu, o czym świadczy nadanie klasztorowi z Mogilna dochodów z przepraw pod Makowem i w Wiźnie. Oparciem Piastów w tym rejonie stał się rozbudowany gród w Święcku, będący głównym ośrodkiem administracyjnym na tym wschodnim obszarze Mazowsza[12].
W początkach polskiej państwowości Mazowsze pozostawało przez długi czas na uboczu i dlatego pod wieloma względami zachowało swoją kulturę, wyróżniającą się od ziem starej Polski (Śląsk, Małopolska, Wielkopolska)[16].
Po wygnaniu z Polski króla Bolesława II Szczodrego w 1079 roku, na Mazowszu do roku 1102 władzę sprawował jego brat książę Władysław I Herman, który być może sprawował już wcześniej w tej dzielnicy rządy namiestnika[17]. Po jego śmierci kontrolę nad dzielnicą objął książę Bolesław III Krzywousty.
Wczesna organizacja kościelna
[edytuj | edytuj kod]W okresie wczesnopiastowskim na terenie Mazowsza nie utworzono osobnej diecezji, wcielając północne Mazowsze do archidiecezji gnieźnieńskiej, a południowe do diecezji poznańskiej. Dopiero w roku 1075 założono biskupstwo mazowieckie ze stolicą w Płocku (najstarsze miasto Mazowsza, prawa miejskie – 1237), obejmujące ziemie podlegające wcześniej archidiecezji gnieźnieńskiej. Południowe ziemie Mazowsza, w wyniku reorganizacji struktury kościelnej w 1124 roku, pozostawiono przy biskupstwie poznańskim, tworząc archidiakonat czerski, od 1406 archidiakonat warszawski.
Księstwa mazowieckie
[edytuj | edytuj kod]Na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego Mazowsze w 1138 przypadło Bolesławowi Kędzierzawemu. Stanowiło ono wtedy terytorium, które połączono w jedną dzielnicę z Kujawami i ziemią łęczycko-sieradzką, które jednak odłączono od Mazowsza w 1234 r. Po Bolesławie Kędzierzawym władzę w dzielnicy sprawował Leszek mazowiecki, po którego bezpotomnej śmierci w 1186 roku władzę objął książę krakowski Kazimierz Sprawiedliwy. Na początku XIII w. Mazowsze objął Konrad I mazowiecki, brat Leszka Białego z którym początkowo rządził w dzielnicy. Podczas jego rządów Mazowsze zostało najechane przez Prusów w latach 1219, 1220, 1222, co spowodowało wyprawy odwetowe Konrada, Henryka Brodatego i Leszka Białego oraz stworzenie systemu stróży granicznych od północy. Do walki z Prusami powołani zostali także bracia dobrzyńscy. Niedługo później na rzecz zakonu krzyżackiego odpadła od Mazowsza ziemia chełmińska, którą w 1228 roku nadał im w dzierżawę Konrad mazowiecki. Po krótkich zawirowaniach po śmierci Konrada mazowieckiego większość Mazowsza znalazła się w 1248 roku pod rządami księcia Siemowita I. Po jego śmierci nastąpił pierwszy podział Mazowsza. Dawne księstwo Siemowita podzielili w 1275 roku jego synowie Bolesław II mazowiecki i Konrad II czerski.
Książę Bolesław II mazowiecki w roku 1294 na krótko zjednoczył Mazowsze, jednak po jego śmierci w 1313 roku księstwo zostało ponownie podzielone na dzielnice. Siemowit II otrzymał środkową część ze stolicą w Rawie Mazowieckiej. Trojden I otrzymał ziemię czerską, a Wacław część z Płockiem.
W tym okresie utrwalił się podział Mazowsza na trzy regiony:
- księstwo czerskie ze stolicą w Czersku i później Warszawie – utworzone w 1247 na rzecz księcia Siemowita I
- księstwo płockie ze stolicą w Płocku obejmujące ziemię płocką, ziemię gostynińską, ziemię wyszogrodzką i ziemię zawkrzańską.
- księstwo rawskie ze stolicą w Rawie Mazowieckiej, obejmujące Sochaczew, Zakroczym, Gostynin, Łomżę, Ciechanów i Wiznę
W 1325 roku mazowieccy książęta Siemowit II i Trojden I w liście do papieża określili wschodnią granicę swojego władania jako sięgającą 2 mile od Grodna (Oppidi quod dictur Grodno... a terrarum nostrorum ad duas lencas posit)[18].
W roku 1351 książęta Siemowit III i Kazimierz I warszawski złożyli hołd lenny królowi Kazimierzowi Wielkiemu. Po śmierci księcia Kazimierza w 1355 r. taki hołd z całego Mazowsza złożył królowi polskiemu Siemowit III w zamian za co otrzymał z powrotem Płock i Zapilicze.
W 1370 r., po śmierci króla Kazimierza Wielkiego, książę Siemowit III na krótko zjednoczył księstwa mazowieckie, przyłączając na mocy układów należące wcześniej do króla Kazimierza: Płock, Wiznę, Wyszogród i Zakroczym. Po śmierci Siemowita III w 1381 r. Mazowsze zostało podzielone pomiędzy Siemowita IV i Janusza I Starszego, który znacznie rozwinął gospodarczo swoją dzielnicę, zakładając na prawie chełmińskim 24 miasta i przenosząc stolicę swojego księstwa z Czerska do Warszawy. Krótkotrwale opanował także, należące dawniej do Mazowsza, ziemie w rejonie Drohiczyna, Mielnika i Bielska (1382-1383, 1390-1429).
Powrót do Królestwa Polskiego
[edytuj | edytuj kod]W miarę wymierania książąt poszczególne ziemie powracały do Korony: rawska i gostynińska w 1462 r. po śmierci Władysława II i Siemowita IV oraz sochaczewska w 1476 r. (z tych trzech utworzono województwo rawskie), płocka w 1495 r. po śmierci księcia Janusza II, warszawsko-czerska w 1526 r. 10 września 1526 sejm mazowiecki złożył przysięgę na wierność królowi polskiemu, oficjalnie potwierdzając inkorporację Mazowsza do Korony.
24 grudnia 1529 sejm walny w Piotrkowie ogłosił inkorporację Mazowsza do Królestwa Polskiego. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, zachowano podział na trzy regiony; województwo rawskie, województwo płockie i województwo mazowieckie. Województwo rawskie składało się z trzech ziem: rawskiej, sochaczewskiej i gostynińskiej. Województwo płockie dzieliło się na 8 powiatów: płocki, bielski, raciąski, sierpecki, płoński, szreński, niedzborski i mławski. Trzy ostatnie, jako że leżały między Wkrą, Łydynią a Prusami, nosiły miano ziemi zawkrzeńskiej. Województwo mazowieckie składało się z ziem: czerskiej, warszawskiej, wiskiej, wyszogrodzkiej, zakroczymskiej, ciechanowskiej, łomżyńskiej, różańskiej, liwskiej i nurskiej. Do 1540 roku Mazowsze utrzymało własny sejm (później przekształcony w sejmik generalny), a do 1577 roku utrzymało odrębne prawo (w 1540 opublikowane jako tzw. Zwód Goryńskiego). Prawo zwyczajowe różniące się od polskiego skodyfikowano w statucie Prażmowskiego z 1522 i Goryńskiego z 1540 r. W 1576 r. odstąpiono od prawa lokalnego i przyjęto prawo polskie potwierdzone przez Batorego w 1577 r. z zachowaniem niektórych „mazowieckich eksceptów”.
Zamki królewskie, w których urzędowali (także sezonowo) władcy po inkorporacji, znajdowały się w Warszawie, Płocku, Czersku.
W XVI w. była to najgęściej zaludniona kraina na ziemiach polskich, z której pochodził główny żywioł zasiedlający Mazury, Warmię, Podlasie, Litwę i Ruś[19].
Okres zaborów
[edytuj | edytuj kod]W drugim i trzecim rozbiorze większa część Mazowsza przypadła przejściowo Prusom, a mniejsza, między Wisłą i Bugiem – Austrii. W roku 1807 Napoleon Bonaparte utworzył Księstwo Warszawskie, w którym znalazło się całe Mazowsze. Lecz wojny napoleońskie zakończyły się klęską Francji. Zwycięskie mocarstwa na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. zdecydowały, że 2/3 Księstwa przypadły Rosji – w konsekwencji całe Mazowsze znalazło się w Królestwie Kongresowym pod panowaniem Rosji (zabór rosyjski). Wtedy utworzono ponownie województwo mazowieckie, ale w znacznie zmniejszonych granicach; w 1837 zamieniono je na gubernię mazowiecką, a tę w 1844 r. na gubernię warszawską[20].
II Rzeczpospolita
[edytuj | edytuj kod]W latach 1919–1939 większa część Mazowsza znalazła się w województwie warszawskim, mniejsze części w województwie białostockim (Łomża), a także lubelskim i łódzkim.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]Podczas okupacji hitlerowskich Niemiec od 1939 roku Mazowsze zostało podzielone: część centralna, południowa i częściowo zachodnia (m.in. Warszawa, Grójec, Garwolin, Ostrów Mazowiecka, Łowicz, Skierniewice) były częścią Generalnego Gubernatorstwa (GG), natomiast znaczna część zachodnia, północno-zachodnia, północna i częściowo północno-wschodnia (m.in. Płock, Płońsk, Gostynin, Ostrołęka, Mława, Ciechanów, Przasnysz) zostały przyłączone bezpośrednio do III Rzeszy i włączone w skład prowincji Prusy Wschodnie. Część Mazowsza przyłączona do GG była miejscem zsyłki Polaków wysiedlonych z Pomorza i Wielkopolski w imię polityki lebensraumu, natomiast Polacy z części Mazowsza włączonej bezpośrednio do Rzeszy również podlegali wysiedlaniu w wyniku polityki lebensraumu, nierzadko zostawali wysiedleni do części Mazowsza w GG.
Najbardziej wysunięta na wschód część Mazowsza (m.in. Łomża, Zambrów, Kolno, Grajewo) w latach 1939–1941 znajdowała się pod okupacją sowiecką będąc częścią obwodu białostockiego. Dopiero w 1941 roku ta część Mazowsza została zajęta przez Niemców i w okresie okupacji niemieckiej była częścią Bezirk Bialystok (Okręgu Białostockiego).
Warunki naturalne
[edytuj | edytuj kod]Kraina leżąca w rejonie środkowego dorzecza Wisły, do 1526 r. nie tworzyła integralnej (bezpośredniej) części z Królestwem Polskim od czasów rozbicia dzielnicowego Polski, czyli od XII wieku. Gleby marne i kamieniste, morenowe osady i słaby system odwadniania hamowały rozwój rolnictwa, pozostawiając rozległe tereny wrzosowisk oraz pokryte zaroślami ugory. Mazowsze pozbawione jest ważnych dla gospodarki bogactw naturalnych[21].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]-
Historyczny zespół miasta Warszawy
-
Osada fabryczna w Żyrardowie
Zamki książąt mazowieckich
[edytuj | edytuj kod]-
Ruiny zamku w Sochaczewie
Pałace
[edytuj | edytuj kod]-
Pałac w Sannikach
Obiekty sakralne
[edytuj | edytuj kod]Miasta
[edytuj | edytuj kod]Prócz Warszawy dzielnica mazowiecka większych miast nie posiadała. Była ludna, uboga, zdominowana przez liczną drobną szlachtę, żyjącą prawie jak chłopstwo, jak w żadnej innej dzielnicy Polski. Inaczej przebiegał również model lokacji miast na Mazowszu. Pierwsze miasto tej dzielnicy to Płock. Został lokowany na prawie książęcym w 1237 roku. W 1257 Pułtusk i 1298 Łowicz były miastami kościelnymi. Warszawa lokowana w 1300 była również założona na prawie książęcym. W XV wieku lokowano na Mazowszu największą liczbę miast. W sumie na 156 przywilejów lokacyjnych nadanych na Mazowszu do 1791 roku, 36% opierało się na prawie książęcym lub królewskim, 15% na prawie kościelnym, a 49% pochodziło z nadań szlacheckich. Do najbogatszych miast średniowiecznego Mazowsza wraz z zamkami należały Ciechanów, Czersk, Gostynin, Warszawa, Liw, Łomża, Płock, Rawa, Sochaczew i Wyszogród.
Do największych miast Mazowsza (powyżej 20 tys. mieszkańców) należą:
Lp. | Miasto | Populacja | Powierzchnia | Województwo | Województwo w czasach I RP |
---|---|---|---|---|---|
1. | Warszawa | 1 863 056 | 517,20 km² | mazowieckie | mazowieckie |
2. | Płock | 117 573 | 88,04 km² | mazowieckie | płockie |
3. | Pruszków | 65 333 | 19,20 km² | mazowieckie | mazowieckie |
4. | Łomża | 60 264 | 33 km² | podlaskie | mazowieckie |
5. | Legionowo | 52 995 | 13,50 km² | mazowieckie | mazowieckie |
6. | Piaseczno | 51 979 | 16,20 km² | mazowieckie | mazowieckie |
7. | Ostrołęka | 48 995 | 33,50 km² | mazowieckie | mazowieckie |
8. | Skierniewice | 45 933 | 35 km² | łódzkie | rawskie |
9. | Otwock | 44 333 | 47,30 km² | mazowieckie | mazowieckie |
10. | Ząbki | 44 325 | 11,13 km² | mazowieckie | mazowieckie |
11. | Marki | 43 164 | 26 km² | mazowieckie | mazowieckie |
12. | Ciechanów | 42 239 | 32,78 km² | mazowieckie | mazowieckie |
13. | Wołomin | 42 150 | 17,24 km² | mazowieckie | mazowieckie |
14. | Mińsk Mazowiecki | 40 297 | 13,18 km² | mazowieckie | mazowieckie |
15. | Żyrardów | 39 992 | 14,35 km² | mazowieckie | rawskie |
16. | Sochaczew | 35 455 | 26,19 km² | mazowieckie | rawskie |
17. | Grodzisk Mazowiecki | 32 818 | 13,19 km² | mazowieckie | rawskie |
18. | Mława | 31 047 | 34,80 km² | mazowieckie | płockie |
19. | Nowy Dwór Mazowiecki | 28 564 | 28,21 km² | mazowieckie | mazowieckie |
20. | Łowicz | 27 896 | 23,42 km² | łódzkie | rawskie |
21. | Wyszków | 26 841 | 20,80 km² | mazowieckie | mazowieckie |
22. | Kobyłka | 24 414 | 19,64 km² | mazowieckie | mazowieckie |
23. | Piastów | 23 140 | 5,76 km² | mazowieckie | mazowieckie |
24. | Ostrów Mazowiecka | 22 399 | 22,09 km² | mazowieckie | mazowieckie |
25. | Grajewo | 21 900 | 18,93 km² | podlaskie | mazowieckie |
26. | Płońsk | 21 817 | 11,60 km² | mazowieckie | płockie |
27. | Sulejówek | 21 253 | 19,30 km² | mazowieckie | mazowieckie |
28. | Zambrów | 21 166 | 19 km² | podlaskie | mazowieckie |
29. | Józefów | 21 000 | 24 km² | mazowieckie | mazowieckie |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Województwo mazowieckie (I RP)
- Mazowszanie
- Dialekt mazowiecki
- Miecław
- Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mazowsze w dawnym powiecie lipnowskim, zapis Mazufe cum lacu z 1229 r.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Problem regionalizacji dla potrzeb turystyki na przykładzie Mazowsza. Studia nad turystyką. Prace geograficzne i regionalne. s. 100. [dostęp 2017-02-11].
- ↑ Stefan Hrabec: Jeszcze raz o nazwie Mazowsze., Onomastica nr 7, r. IV, z. 2, Wrocław 1958.
- ↑ Mikołaj Rudnicki: Prasłowiańszczyzna–Lechia–Polska. t. II, Poznań 1961, s. 240.
- ↑ „Tegoż czasu Maslaus, albo Mazosz, który był a króla Mieczysława podczaszym, człowiek możny i śmiały, dzierżawy w płockim województwie...”, [w:] Marcin Kromer: Kronika polska. wyd. 1882; Samuel Linde: Słownik języka polskiego. M-O, s. 49.
- ↑ „Długosz zaś, Kromer, Miechowita i Gwagnin nadają początek nazwiska Mazowsza od Maslawa podczaszego królewskiego i rządcy „, [w:] Jędrzej Moraczewski: Starożytności polskie. wyd. 1982, op. cit. Guagnini.:Kronika Sarmaciej europejskiej. Kraków. 1611.
- ↑ Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, rozdz. Plemiona lechickie i ich ziemie.
- ↑ E. Kowalczyk, Systemy obronne wałów podłużnych we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich, Wrocław 1987, s. 148–154.
- ↑ J. Tyszkiewicz, Mazowsze północno-wschodnie we wczesnym średniowieczu. Historia pogranicza nad górną Narwią do połowy XIII w., Warszawa 1974, s. 134 i nast.
- ↑ Henryk Samsonowicz (red.), Dzieje Mazowsza, tom I. Pułtusk 2006, s. 112.
- ↑ Adolf Pawiński: Mazowsze. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1895, s. 1–5, seria: Źródła dziejowe: Polska XVI wieku. [dostęp 2009-06-23].
- ↑ a b Krasnodębski D.: Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN na terenie woj. białostockiego (podlaskiego) w latach 1990–2005., [w:] H. Karwowska, A. Andrzejewski, Stan badań archeologicznych na pograniczu Polsko-Białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne. Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok 2006, s. 66, 74, ISBN 83-87026-70-0.
- ↑ a b Dulnicz Marek: Mazowsze w wieku, [w:] Ziemie Polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków 2000, s. 200–213.
- ↑ Szczur Stanisław: Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 34.
- ↑ Odkrycia archeologiczne w Płońsku. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Sławomir Wadyl, Pomorze Wschodnie w X wieku. Uwagi na marginesie pracy Błażeja Śliwińskiego, Początki Gdańska: Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk 2009, s. 298.
- ↑ Jan Stanisław Bystroń: Etnografia Polski. Poznań: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1947, s. 24.
- ↑ Jerzy Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999, s. 114–115.
- ↑ Codex diplomaticus Prussicus, wyd. J. Voigt, tom 3, Konigsberg 1848, nr 134, s. 182.
- ↑ „Mazowsze zasługuje na uwagę ze względu uzdolnień kolonizacyjnych ludności, które to plemię zapędzały na Ruś Czerwoną, w ziemię bialską, więc w sadyby dawnych Jadźwingów, na Podole. Wszędzie jednakże swoje plemienne cechy, a chociażby nazwę Mazurzy. Do dziś dnia (Tatomir Geografija Galicji 1876. s. 59) między Rabą a lewym brzegiem Sanu ludność miejscowa nosi nazwę Mazurów, z których część pod nazwą Grębowiaków (Lisowiaków al. Borowców) siedzi między Wisłą, dolnym Sanem po Mielec, i Leżajsk. Mamy zaś ślady, że w 1373 w Sanockiem nad Sanem, z daru księcia Władysława Opolczyka, a wówczas pana Rusi (lwowskiej) otrzymał wieś Jabłonicę Przybysław syn Fala z ziemi łęczyckiej (AGZ t. VII, s. 15–16)...”, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI. III. Etnografia i stosunki społeczne. s. 191.
- ↑ Mazowsze. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2019-03-28].
- ↑ Norman Davies. Boże Igrzysko. Historia Polski, Kraków 2002, s. 51.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. PWN, 1973. [dostęp 2023-01-16].
- Mazowsze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 188 .
- szlachta mazowiecka. [dostęp 2007-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-07)].