Język tuwiński

Ten artykuł od 2022-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

тыва дыл
tyva dyl

Obszar	Rosja, Mongolia, Chiny
Liczba mówiących	297 tys.
Pismo/alfabet	cyrylica (do 1943: łacina)
Klasyfikacja genetyczna
Języki ałtajskie (?) Języki turkijskie Języki południowosyberyjskie Język tuwiński
Status oficjalny
język urzędowy	Tuwa (Rosja)
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-2	tyv
ISO 639-3	tyv
IETF	tyv
Glottolog	tuvi1240
Ethnologue	tyv
WALS	tuv
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku tuwińskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tuwiński (тыва дыл, tyva dyl)^[1] – język z grupy południowosyberyjskiej języków tureckich. Posługują się nim Tuwińcy zamieszkujący rosyjską Tuwę i nieliczna diaspora tuwińska w Chinach i Mongolii.

Według Ethnologue (wyd. 22, 2019) posługuje się nim 297 tys. ludzi^[1].

W użyciu są też języki rosyjski, mongolski i mandaryński^[1].

Zawiera wiele zapożyczeń z mongolskiego i rosyjskiego.

Wpływy języka mongolskiego pojawiły się już w XIII w.^[2]

W języku tuwińskim wyróżnia się cztery główne dialekty:

• centralny – będący podstawą języka literackiego
• zachodni – wykazujący wpływ innych języków ałtajskich
• północno-wschodni – najbardziej odmienny ze wszystkich dialektów tuwińskich. Charakteryzuje się zanikiem nazalizacji i ogromną liczbą słów związanych z polowaniem (niewystępujących w innych dialektach)
• południowo-wschodni – wykazujący silne wpływy języka mongolskiego

Tuwiński jest językiem aglutynacyjnym. Występuje w nim 6 przypadków: dopełniacz, biernik, celownik, ablatyw, miejscownik i allatyw. W zdaniu występuje szyk SOV. Występują dwa typy harmonii samogłoskowej. W języku tuwińskim występuje lekka nazalizacja.

Samogłoski w języku tuwińskim mogą być długie lub krótkie. Tuwiński posiada również podział na dwa tony, co zbliża go do języków tonalnych.

Do lat 30. XX w. język tuwiński nie posiadał własnego pisma, na potrzeby urzędów stosowano język mongolski pisany alfabetem staromongolskim.

W październiku 1925 IV kongres Tuwińskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej (TPLR) podjął uchwałę o potrzebie stworzenia narodowego alfabetu tuwińskiego. Wprawdzie na kongresie nie doszło do zgody w kwestii wyboru alfabetu mongolskiego lub cyrylicy, skierowano jednak rozwiązanie tej kwestii do Akademii Nauk ZSRR. Międzynarodówka Komunistyczna (Komintern), do której należała TPLR, zwróciła się do kongresu z rekomendacją wprowadzenia cyrylicy.

W 1927 w Moskwie sporządzono i wydano pierwszą książkę w języku tuwińskim – «Тыва уругларныҥ эҥ ӧрэныр тептэри баштап ужукэ» (Abecadło dla dzieci tuwińskich). Zastosowano alfabet oparty na cyrylicy:

А Б В Г Д Е Ё Ж Ӝ З И Й К Л М Н Ҥ О Ӧ П Р С Т У Ӱ Х Ч Ш Ы Э

а б в г д е ё ж ӝ з и й к л м н ҥ о ӧ п р с т у ӱ х ч ш ы э

W połowie 1930 do zapisu języka tuwińskiego zaadaptowano alfabet łaciński, autorami nowego alfabetu tuwińskiego byli radzieccy naukowcy Nikołaj Poppe, Jewgienij Poliwanow i Aleksandr Palmbach.

A B C D E F G Ƣ I J K L M N Ꞑ O Ɵ P R S Ş T U V X Y Z Ƶ Ь

a в c d e f g ƣ i j k l m n ꞑ o ө p r s ş t u v x y z ƶ ь

We wrześniu 1943 jako oficjalny alfabet wprowadzono lekko zmodyfikowaną cyrylicę rosyjską, do której dodano 3 litery (ң, ө, ү):

А Б В Г Д Е Ё Ж З И Й К Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я

а б в г д е ё ж з и й к л м н ң о ө п р с т у ү ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я