Kandalanu

Kandalanu – król Babilonii w latach 647-627 p.n.e. W ramach imperium asyryjskiego, w którego skład wchodziła Babilonia w tym okresie, sprawował władzę namiestniczą z nadania króla asyryjskiego Aszurbanipala.

Akadyjskie imię Kandalānu znaczy dosłownie „Mający kształt/wyglądający jak kandalu (rodzaj przyboru kuchennego)”^[1]. Na podstawie tego imienia niektórzy uczeni przypuszczają, iż ciało tego władcy mogło być w pewien sposób zdeformowane^[2]. W Kanonie Ptolemeusza jego imię występuje w formie Kineladanos^[3].

Długość panowania Kandalanu zachowała się w Uruckiej liście królów, według której rządzić miał on Babilonią przez 21 lat^[4][5]. Potwierdzają to dokumenty ekonomiczne datowane jego imieniem, z których najpóźniejsze pochodzą z 21. roku jego panowania^[6]. Uczeni rządy Kandalanu umieszczają w latach 647-627 p.n.e.^[7][8][9]

Po stłumieniu w Babilonii rebelii swego brata Szamasz-szuma-ukina (667-648 p.n.e.) król asyryjski Aszurbanipal osadził na tronie Babilonu nowego władcę - Kandalanu. Wydaje się, iż zwierzchność nad Babilonią przekazywana była nowemu królowi stopniowo. Z analizy tekstów wynika bowiem, iż podczas gdy w niektórych miastach Babilonii datowano już dokumenty jego imieniem, to w innych w tym samym czasie wciąż datowano je jeszcze imieniem Aszurbanipala. I tak na przykład w 647 roku p.n.e. dokumenty datowano już imieniem Kandalanu w Uruk (miesiąc ulūlu, sierpień-wrzesień) i Babilonie (miesiąc țebētu, grudzień-styczeń), podczas gdy w innych miastach datowane one były wciąż imieniem Aszurbanipala: w Borsippie (miesiąc kislīmu, listopad-grudzień, 647 rok p.n.e.) i Dilbat (miesiąc nisannu, marzec-kwiecień, 646 rok p.n.e.)^[8]. Obecnie znanych jest około 100 tekstów ekonomicznych datowanych imieniem Kandalanu, pochodzących głównie z Babilonu i Uruk, z kilkoma tabliczkami znanymi też z Borsippy, Dilbat i Sippar^[8]. Nosi on w nich tytuł „króla” lub „króla Babilonu”^[10]. Spod władzy Kandalanu wyłączone było najprawdopodobniej Nippur, gdyż pochodzące stąd dokumenty z lat 651-631 p.n.e. datowane są wyłącznie imieniem Aszurbanipala^[8][11]. Nie wiadomo czy pod kontrolą Kandalanu znajdowało się Ur, gdyż w mieście tym nie odkryto żadnych dokumentów pochodzących z lat 647-627 p.n.e.^[8][12]

O Kandalanu jako osobie wiadomo jest bardzo niewiele, gdyż imię jego wymieniane jest jedynie w listach królów, kronikach i formułach datujących dokumenty ekonomiczne z okresu jego panowania^[8]. Nic nie wiadomo o jego pochodzeniu, nie wiadomo też jaki przebieg miały jego rządy^[8]. Brak wzmianek o panowaniu Kandalanu oraz to, że miał on umrzeć w tym samym roku co Aszurbanipal, skłoniły niektórych uczonych do postawienia tezy, że Kandalānu było babilońskim imieniem tronowym Aszurbanipala^[8][13]. Hipoteza ta wydaje się jednak obecnie mało prawdopodobna, jako że inne domniemane przypadki królów asyryjskich noszących babilońskie imiona tronowe (Tiglat-Pilesera III jako Pulu i Salmanasara V jako Ululaju) okazały się być nieprawdziwe^[8]. Brak też powodu dla którego w pewnych miastach Babilonii ten sam władca miałby występować w dokumentach pod jednym imieniem, podczas gdy w pozostałych pod innym^[8]. Trudno też wyobrazić sobie władcę asyryjskiego używającego imienia, które mogłoby wskazywać na jakąś jego fizyczną ułomność^[13].

Okres panowania Kandalanu wyznacza okres relatywnego spokoju w dziejach Babilonii^[8]. Rozpoczęta jeszcze przed objęciem przez Kandalanu tronu babilońskiego antyasyryjska rebelia Nabu-bel-szumati, która objęła południowo-wschodnią część Babilonii, stłumiona została najprawdopodobniej przez Aszurbanipala w pierwszych latach rządów Kandalanu^[8].

Kandalanu zmarł w 627 roku p.n.e., najprawdopodobniej w okresie pomiędzy miesiącami ajaru (kwiecień-maj) a arahsamna (październik-listopad)^[8]. Znane są dwa dokumenty z lat 627 i 626 p.n.e. z formułą datującą „po Kandalanu”, co może wskazywać, że następca Kandalanu nie został przez Asyryjczyków wyznaczony, najprawdopodobniej na skutek trwającej wówczas w Asyrii wewnętrznej walki o władzę^[8]. Wydaje się, iż każdy z głównych pretendentów do tronu Asyrii kontrolował jakąś część Babilonii, o czym świadczą teksty z babilońskich miast datowane imionami Aszur-etil-ilani, Sin-szumu-liszira i Sin-szar-iszkuna^[8]. Od początku 626 roku p.n.e. coraz większą władzę w Babilonii zdobywać zaczął Nabopolassar (625-605 p.n.e.), któremu udało się zrzucić asyryjskie jarzmo, obwołać królem Babilonii i wraz z Medami doprowadzić do zniszczenia Asyrii.

• Brinkman J.A., hasło Kandalānu, w: Reallexikon der Assyriologie, tom V (Ia... - Kizzuwatna), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1976-1980, s. 368-369.
• Frame G., Babylonia 669-627 B.C.: a political history, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te İstanbul, 1992.
• Grayson A.K., hasło Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.