Kompania graniczna KOP „Mejszagoła”

Kompania graniczna KOP „Mejszagoła” (wcześniej „Plekiszki”, „Gudulino”) – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe^[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym^[3]. W Miejszogole rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 4 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej^[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej^[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Miejszogoła” służbę graniczną pełniły pododdziały 4 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej^[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[7].

Na podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926, w trzecim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 21 batalion graniczny ^[8], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W październiku 1929 3 kompania graniczna batalionu KOP „Niemenczyn” stacjonowała w Plekiszkach, a w lipcu 1934 w Gudulinie^[9] . W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 11 podoficerów, 6 nadterminowych i 91 żołnierzy służby zasadniczej^[c]. Z dniem 9 września 1938 dowódca KOP zarządzeniem L.5232/tj.og.org/38 przeniósł dowództwo 3 kompanii granicznej z Gudolina do Mejszagoły^[d].

 Osobny artykuł: kompanie graniczne Korpusu Ochrony Pogranicza.

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[11].

3 kompania graniczna „Gudulin” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 43 kilometrów 25 metrów^[12].

Sąsiednie kompanie graniczne:

• 2 kompania graniczna KOP „Rykonty” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Szrubiszki” – 1929^[13], 1932^[14], 1934^[15] i w 1938^[16]

Strażnice kompanii w latach 1929 – 1934^[13][14][15]

• strażnica KOP „Białozyryszki”
• strażnica KOP „Grabiały”
• Strażnica KOP „Kiernówek”
• strażnica KOP „Drawcze”
• strażnica KOP „Bortkuszki”
• strażnica KOP „Podbłędzie”

Strażnice kompanii w latach 1938 – 1939^[16][17]

• strażnica KOP „Białozyryszki”^[e]
• Strażnica KOP „Kiernówek”^[f]
• strażnica KOP „Drawcze”^[g]
• strażnica KOP „Bortkuszki”^[h]
• strażnica KOP „Podbłędzie”^[i]

• kpt. Daniel Krośnicki (był 31 X 1929)^[9] 
• kpt. Adam Paweł Gruda (był 30 IV 1930 − 13 IV 1934 → adiutant batalionu)^[9] 
• kpt. Antoni Józef Michalewski (23 IV 1934 − 11 VII 1934 → odszedł do 8 pp Leg)^[9] 
• kpt. Kazimierz III Wiśniewski (11 VIII 1934−)^[9] 
• kpt. Olgierd Wojdatt^[j] (– 1939)

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Niemenczyn” w latach 1927–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/68.)