Operacja Keelhaul była wynikiem porozumień jałtańskich, przewidujących między innymi, że zachodni alianci przekazywać będą władzom Związku Radzieckiego wszystkich jego obywateli[1]:
[...] wydać Związkowi Radzieckiemu wszystkie osoby, także wbrew ich woli, a gdy trzeba – to siłą, które 1 września 1939 roku były obywatelami Związku Radzieckiego lub 22 czerwca 1941 roku były żołnierzami Armii Czerwonej i trafiły do niewoli w mundurach niemieckich lub jako dobrowolni sprzymierzeńcy Niemców.
W czasie operacji trwającej w latach 1945–1947 Sowietom wydano nie tylko wszystkich byłych obywateli – m.in. kolaborantów rosyjskich takich jak Rosyjska Armia Wyzwoleńcza czy Andriej Własow – ale także ukraińskich i innych, mimo ich próśb o azyl na zachodzie. W ramach operacji doprowadzono m.in. do rozbrojenia uformowanych jednostek wojskowych na terenie Włoch i terenów okupowanych w południowej części III Rzeszy (w Austrii)[2].
Wśród przekazanych Sowietom byli m.in. żołnierze ukraińskiej 14 Dywizji Grenadierów SS, XV Kozackiego Korpusu Kawalerii, Kozackiego Stanu, Kaukaskiego Związku Bojowego SS oraz wysokiej rangi oficerowie: Andriej Szkuro, Piotr Krasnow, Timofiej Domanow i Sułtan Girej-Kłycz[2]. Sowietom przekazywano także obywateli carskiej Rosji, którzy wyemigrowali w trakcie rewolucji i nigdy nie byli obywatelami sowieckimi[2].
Wielu zwykłych jeńców czy robotników przymusowych zamknięto w łagrach, gdyż Józef Stalin uważał poddanie się za zdradę, a wszystkich, którzy mieli styczność z „Zachodem”, za prawdopodobnie „skażonych” zachodnimi ideałami.[3][potrzebny przypis]
Operacja była uznana za tajną i utrzymywana także w sekrecie na zachodzie do lat 70. XX wieku, przez co Aleksandr Sołżenicyn nazwał ją „ostatnim sekretem drugiej wojny światowej”.
Nazwa operacji pochodzi od angielskiego keelhaul – przeciąganie pod kilem.
W 1973 w Stanach Zjednoczonych ukazała się książka poświęcona operacji Keelhaul: Operation Keelhaul: The Story of Forced Repatriation from 1944 to the Present, napisana przez Juliusa Epsteina i oparta na badaniach amerykańskich dokumentów archiwalnych. Wcześniej, w 1955 elementy operacji opisał i opublikował w Londynie Józef Mackiewicz[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Janusz Piekałkiewicz: Wojna kawalerii 1939–1945. Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, 2003. ISBN 83-7250-074-6.
- ↑ a b c d Józef Mackiewicz: Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy, „Wiadomości”, Rok 10, Nr 43 (499) z 23.10.1955; reedycja: Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy, retropress.pl [dostęp: 23.09.2016]< oraz powieść Kontra (1957)
- ↑ Aleksander Sołżenicyn , Archipelag GUŁag, t. 1, Warszawa: Nowe Wydawnictwo Polskie, 1990, s. 86-89, ISBN 83-85135-00-6 .