Ten artykuł dotyczy XII bsap Wojska Polskiego II RP. Zobacz też: inne bataliony saperów noszące numer „12”.

XII batalion saperów (XII bsap) – pododdział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

XII batalion został utworzony w Dęblinie na początku września 1919 dla 12 Dywizji Piechoty^[1] z połączenia pododdziałów inżynieryjnych z 3 i 6 dywizji strzelców Błękitnej Armii gen Hallera przy czym 3/5 kompania saperów zostaje przemianowana na 4 kompanie XII batalionu saperów. Dowództwo poszczególnych kompanii objęli oficerowie - Polacy. Dowództwo batalionu od majora Despujols objął porucznik Jakub Witkowski. W dniu 20 grudnia 1919 batalionem odchodzi pod Płoskirow, a nocy z 23 na 24 grudnia batalion, jako załoga pociągu pancernego, wkracza na stację Płoskirow, celem ochrony obiektów komunikacyjnych, broniąc w ciągu trzech dni dworca i miasta przed napadami i grabieżą band bolszewickich. W dniu 14 stycznia 1920 XII batalion saperów przystępuje do fortyfikacji odcinka Wierzchniki — Płoskirow — Szumowce — Hołochwasty, oraz naprawy zniszczonych mostów drogowych i kolejowych na południe od Płoskirowa. Po ukończeniu tych prac batalion buduje linię umocnioną na odcinku Nowokonstantynow — Pieczyska — Antenowka, długości około 50 kilometrów. 3 i 4 kompanie saperów pracują na odcinku Nowokonstantynow — Latyczow. Z dniem 25 lutego XII batalion saperów zostaje przydzielony do dyspozycji 5 dywizji piechoty. Kompanie saperów w tym czasie biorą udział w Maikach jako piechota, uzyskując za działania swoje pochwałę dowódcy 5 dywizji piechoty, generała Jędrzejewskiego, w rozkazie Nr. 5320. Po walkach w składzie 5 dywizji piechoty XII batalion saperów przystępuje do budowy linii obronnej nad rzeką Wołk (dopływ rzeki Bohu), którą to pracę prowadzi do czasu ofensywy kijowskiej, z małymi przerwami, spowodowanymi koniecznością wzięcia udziału w walkach. W drugiej połowie marca 1920 nastąpiła nowa reorganizacja XII batalionu saperów. Wówczas kompanie 3 i 4 zostały wydzielone i przemianowane na 1 i 2 XX batalionu saperów. Po tej reorganizacji 1 kompania XX batalionu saperów odeszła do składu 20 dywizji piechoty, zaś 2 jako chwilowo niekompletna pozostała pod rozkazami XII batalionu saperów. Dowództwo tej kompanii objął podporucznik Gawlik. Kompania została przydzielona taktycznie i gospodarczo do 40 pułku piechoty^[2].

W 1921 batalion został włączony w skład 6 pułku saperów w Przemyślu. W 1929, w następstwie reorganizacji wojsk saperskich, batalion został rozformowany.

• kpt Roman Bolesław Ciborowski
• mjr Jakub Pawłowicz – 1921^[3]
• kpt. Edward Marian Peristy – (p.o. 1923-1924^[4][5])
• mjr Stefan Zagórski – 1928^[6]

• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• por. Aleksander Gawdia "Zarys historii wojennej formacji polskich 1918-1920" - 8 Pułku Saperów
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2025-02-27].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.