| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
24 stycznia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Itolem (okolice miejscowości Skaczok) | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
wygrana Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Itolem – walki oddziałów polskiej 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego z sowiecką 8 Dywizją Strzelców toczone w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Latem 1919 Wojsko Polskie realizowało szeroko zakrojoną operację zaczepną, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny[2][3][4][5].
Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego gen. Stanisława Szeptyckiego działań zaczepnych, aż do linii rzeki Berezyny. W czasie walk o Bobrujsk, kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny[6][7].
Front w tym obszarze ustabilizował się na okres kilku miesięcy, a przyczółek stał się doskonałą bazą dla wypadów organizowanych na tyły wojsk sowieckich. Wypady na pozycje polskie organizowali też Sowieci[6].
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 14 Dywizja Piechoty | gen. Daniel Konarzewski | |
| ⇒ 55 pułk piechoty | ppłk Gustaw Paszkiewicz | 14 Dywizja Piechoty |
| → I/55 pułku piechoty | ||
| → II/55 pułku piechoty | ||
| → III/55 pułku piechoty | ||
| ⇒ 15 pułk ułanów | ppłk Władysław Anders | |
| → 3/15 pułku ułanów | ||
| → pluton artylerii konnej | ||
| ⇒ bateria górska | ||
 Armia Czerwona
| ||
| ⇒ 8 Dywizja Strzelców | Władimir Smirnow[8] | 16 Armia |
| → 23 Brygada Strzelców | 8 Dywizja Strzelców | |
| — 69 pułk strzelców | ||
Walki pod Itolem
[edytuj | edytuj kod]Po zdobyciu Bobrujska i utworzeniu obszernego przedmościa na wschodnim brzegu Berezyny, oddziały polskie dokonały z jego rejonu szeregu wypadów na tyły przeciwnika. Jednym z większych był wypad na Itol, przeprowadzony przez 55 Poznański pułk piechoty[9]. W skład oddziału wypadowego weszły: I batalion 55 pułku piechoty, cztery kompanie z II i II batalionu 55 pp, pluton dział górskich i 3 szwadron 15 pułku ułanów, z plutonem artylerii konnej[10][11].
Nocą z 23 na 24 stycznia oddział wypadowy przekroczył rubież styczności wojsk, wyparł Sowietów z Kostrzycy i Rudni, a koło Kapłanówek zdobył sowiecki samochód pancerny, 3 karabiny maszynowe i 1 samochód ciężarowy[9]. Pod Starosielem polski I batalion, wspierany przez pluton artylerii konnej, odrzucił sowiecki oddział rajdowy na furmankach – batalion 69 pułku strzelców[12][13][14].
Po zreorganizowaniu sił, I i II batalion nacierał dalej przez Choczewicze. Po przekroczeniu szosy mohylowskiej, III batalion zajął Itol i ruszył na Berezówkę. Tam wzięto do niewoli dowódcę i sztab brygady z 8 Dywizji Strzelców. W Berezówce III batalion zdobył jeszcze jedno działo z jaszczami i pociskami[10]. Działania na Itol ubezpieczał od północy batalion 58 pułku piechoty, uderzając ze Świsłoczy na Niestatę, a od południa pododdziały 57 pułku piechoty, realizując wypad nad Ołę[12].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Wypad na Itol i inne wypady organizowane w owym czasie spowodowały, że Sowieci utracił wszelką inicjatywę. Na odcinku wielkopolskiej dywizji panował zatem spokój, przerywany tylko poszczególnymi akcjami ofensywnymi, które przewagę dywizji nadal utrzymywały. W czasie działań na Itol największe straty zadał ciężki mróz. Odnotowano około 180 odmrożeń[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 415.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 165.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 18.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 24.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 25.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 60.
- ↑ 8-я Минская Краснознаменная стрелковая дивизия им. Ф.Э.Дзержинского [online].
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 156.
- ↑ a b Jasionek 1928 ↓, s. 12.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 68.
- ↑ a b c 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 69.
- ↑ Czarnecki 1929 ↓, s. 26.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 440.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
- Stefan Jasionek: Zarys historji wojennej 55-go poznańskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.
