Bitwa pod Wojłowem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	17–21 maja 1920
Miejsce	pod Wojłowem[a]
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	majowa ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	utrata pozycji nad Berezyną
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Stanisław Kalabiński
Siły
2 DP Leg. 24 pp i 4 pp Leg.
brak współrzędnych

Bitwa pod Wojłowem – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki polskich 24 pułku piechoty i 4 pułku piechoty Legionów w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

W maju 1920, po zajęciu Kijowa i zdobyciu przyczółków mostowych po wschodniej stronie Dniepru, wojska polskie przeszły do obrony. Wódz Naczelny Józef Piłsudski zdawał sobie sprawę z tego, że nie udało mu się rozbić większych sił nieprzyjaciela, a jedynie zmusił je do wycofania się dalej na wschód. Stąd też planował nowe uderzenie, tym razem na północnym odcinku frontu wschodniego^[1]. W tym czasie dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski grupował wojska na wschodnim brzegu Berezyny i także przygotowywał je do ofensywy^[2].

Wojsko Polskie

• 1 Armia gen. Stefana Majewskiego obsadzała odcinek Dryssa–Połock–Uszacz–Lepel. W pierwszym rzucie posiadała 8 Dywizję Piechoty i 1 Dywizję Litewsko-Białoruską, a w odwodzie 3 Dywizję Piechoty Legionów i 1 Brygadę Jazdy.
• 4 Armia gen. Szeptyckiego w składzie 2 Dywizja Piechoty Legionów, 6., 14. i 9. dywizje piechoty broniła linii Berezyny od Lepla po ujście do Dniepru.

17 maja dowodzenie nad obu armiami przejął gen. Stanisław Szeptycki^[3].

Armia Czerwona

Na wschodnim brzegu Berezyny utworzono zgrupowanie uderzeniowe^[4]:

• 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 6., 5., 53., 56. dywizje strzeleckie i 15 Dywizja Kawalerii^[b]
• Grupę Północną Jewgienija Siergiejewa w składzie 48 Dywizja Strzelców i 164 Brygada Strzelców
• 16 Armia Nikołaja Sołłohuba w składzie 2., 8., 10., 17. i 21. dywizje strzeleckie^[c].

Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski^[6][7].

W maju 1920 przedmoście na wschodnim brzegu Berezyny pod Wojłowem i Brodami obsadził I batalion 24 pułku piechoty, a pozostałe jego bataliony zajmowały stanowiska na zachodnim brzegu rzeki. Na prawo pułk sąsiadował z 4 pułkiem piechoty Legionów, a na lewo z oddziałami 1 Dywizji Litewsko–Białoruskiej^[8].

14 maja 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy^[1]. Na odcinku 2 Dywizji Piechoty Legionów nieprzyjaciel zamierzał zlikwidować polskie przedmoście pod Wojłowem. Uderzyły 115.,151.,152. i 159 pułki strzelców wspierane bateriami artylerii. Do 20 maja I/24 pp skutecznie odpierał sowieckie ataki i bronił przedmościa^[8][9].

Ogólna sytuacja taktyczna wymusiła jednak na dowódcy 24 pp mjr. Stanisławie Kalabińskim przesunięcie pozostałych batalionów z artylerią do rejonu Karolina^[10]. W tym samym czasie inne oddziały 1 Dywizji Litewsko–Białoruskiej zostały zmuszone do odwrotu. Szybko posuwający się na zachód nieprzyjaciel zagroził oskrzydleniem pułku. Bataliony, ponosząc w walce duże straty, wycofały się za Lutkę i tam zorganizowały obronę^[8][11].

Również I batalion opuścił przedmoście, a nocą z 20 na 21 maja między Brodami a Wojłowem Sowieci sforsowali Berezynę uderzając podczas luzowania na III/4 pp Leg. i II/24 pp^[12]. Wykorzystując zaskoczenie oddziały sowieckie weszły w lukę między 24 pp i 4 ppLeg. i opanowały Wojłowo^[8]. Kontratak III/4 pp Leg. nie uzyskał powodzenia. Rano powtórnie kontratakowali Polacy. I batalion i dwie kompanie III/4 pp Leg. Walka nie przyniosła rozstrzygnięcia^[13]. Wieczorem, z zagrożony pełnym oskrzydleniem, 24 pp wycofał się na linię Wiesny. 23 maja Sowieci wznowili natarcie, zepchnął pododdziały 24 pułku piechoty z linii Wiesny i zmusił do dalszego odwrotu^[8].

24 pułk piechoty i 4 pułk piechoty Legionów nie utrzymali swoich pozycji. W walkach toczonych od 17 do 21 maja Polacy stracili około trzystu poległych i rannych. Straty sowieckie nieznane^[8].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Zdzisław, Grzegorz Kowalski: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920 na łamach polskich fachowych periodyków wojskowych z lat 1919-1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
• Adam Lewicki: Zarys historii wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Pałac: Zarys historii wojennej 24-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.