Bitwa pod Małymi Gajanami
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
7 sierpnia 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Małymi Gajanami | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Małymi Gajanami – walki polskiego 1 pułku Ułanów Wielkopolskich z oddziałami sowieckimi toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]W pierwszych miesiącach 1919 roku na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały jeszcze wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 jednostki polskie weszły w kontakt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy niewypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3].
Wskutek zarządzenia pogotowia bojowego przeciwko Niemcom, w maju i czerwcu front przeciwsowiecki pozostawał w defensywie. W drugiej połowie lipca Naczelne Dowództwie WP zakończyło prace nad planem szeroko zakrojonej operacji zaczepnej, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny[4][5].
W rozkazie operacyjnym Frontu Litewsko-Białoruskiego z 3 sierpnia 1919 przewidziano, że natarcie na Mińsk ubezpieczą na lewym skrzydle oddziały 1 Dywizji Piechoty Legionów w rejonie Mołodeczna, Wilejki, a na prawym skrzydle oddziały Grupy Operacyjnej gen. Lasockiego. 2 Dywizja Piechoty Legionów miała wykonać natarcie na miasto z północnego zachodu, a następnie miała ubezpieczyć Mińsk z kierunku Borysowa. Z kolei Grupa Wielkopolska gen. Konarzewskiego miała nacierać od południowego zachodu, a jednocześnie 1 pułk Ułanów Wielkopolskich miał wyjść na tyły Mińska i przeciąć drogę oraz linię kolejową Mińsk-Borysów[6].
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| Grupa Wielkopolska | gen. Daniel Konarzewski | Front Litewsko-Białoruski |
| ⇒ 1 pułk Ułanów Wielkopolskich | ppłk Władysław Anders | grupa ppłk. Andersa |
| → 1 szwadron | por. Konrad Łoziński | |
| → 2 szwadron | rtm. Jarema Zapolski | |
| → 4 szwadron | por. Bartłomiej Zakrzewski | |
| ⇒ 2 bateria konna | por. Alfred Milewski | |
 Armia Czerwona
| ||
| oddziały łotewskie | 16 Armia | |
Walki pod Małymi Gajanami
[edytuj | edytuj kod]
W sierpniu 1919, w ramach polskiej ofensywy na Mińsk, 1 pułk Ułanów Wielkopolskich ppłk. Władysława Andersa otrzymał rozkaz wykonania zagonu na północ od Mińska z zadaniem przecięcia traktu i linii kolejowej łączących Mińsk z Borysowem. Miał też zwalczać sowieckie odwody zmierzające z Borysowa w kierunku Mińska[8][9].
Rano 7 sierpnia 1 pułk Ułanów Wielkopolskich przeszedł za frontem oddziałów 2 Dywizji Piechoty Legionów na jej lewe skrzydło i po kilku godzinach marszu dotarł pod Małe Gajany[6].Dowódca polskiego pułku wysłał na rozpoznanie 1 szwadron. Szwadron stoczył parę zwycięskich utarczek z patrolami nieprzyjaciela i zajął folwark Łysa Góra skąd nadał meldunek rozpoznawczy. Miejscowości bronił trzystuosobowy oddział łotewskiego pułku strzelców i szwadron kawalerii[10].
Podpułkownik Anders zdecydował uderzyć od czoła spieszonym 1 i 4 szwadronem, a 2 szwadron konno obszedł miejscowość i zaatakował ze skrzydła[a][11]. Zaskoczeni strzelcy łotewscy nie potrafili zorganizować skutecznej obrony i wycofali się w nieładzie[8]. Po opanowaniu miejscowości 1 i 4 szwadron zanocowały w Małych Gajanach, a pozostała część pułku w folwarku Magazyn[10]. W kolejnym dniu pułk realizował postawione przed nim zadanie[12].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Zdobycie Małych Gajan wybiło lukę w sowieckiej obronie i umożliwiło kontynuowanie zagonu przez szwadrony 1 pułku Ułanów Wielkopolskich. Zdobyto kilka ckm-ów i wzięto kilkudziesięciu jeńców. Straty pułku to 3 rannych[10].
Bój pod Małymi Gajnami był chrztem bojowym przyszłego 15 pułku Ułanów Poznańskich[8].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 9.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 146.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 415.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 165.
- ↑ a b Tym 2020 ↓, s. 18.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 251.
- ↑ a b Czarnecki 1929 ↓, s. 12.
- ↑ a b c Czarnecki 1929 ↓, s. 14.
- ↑ Czarnecki 1929 ↓, s. 13.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 382.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- 14 Dywizja Piechoty – 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich – w wojnie i pokoju. Poznań: Drukarnia Techniczna, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.
