Bitwa pod Milejczycami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	22 sierpnia 1920
Miejsce	pod Milejczycami
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	Bitwa Warszawska
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
4 Brygada Jazdy grupa uderzeniowa artylerii
brak współrzędnych

Bitwa pod Milejczycami – walki polskiej 4 Brygady Jazdy z oddziałami sowieckiej grupy uderzeniowej artylerii w czasie Bitwy Warszawskiej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[2]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[3][4], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[5], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza^[6]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[7]. Uchodząca spod Warszawy 16 Armia Nikołaja Sołłohuba miała zorganizować obronę na Bugu pod Drohiczynem i Grannem. Jednakże na szlakach odwrotu większość jednostek tej armii ogarnęła panika i demoralizacja^[8].

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
4 Brygada Jazdy	ppłk Adam Nieniewski	Północna GJ[a]
⇒ 16 pułk ułanów	mjr Ludwik Skrzyński	4 BJ
→ I/16 pułku ułanów	rtm. Stefan Czarnecki	16 p.uł.
– 2/16 pułku ułanów	por. Konarski	I/16 p.uł.
– 4/16 pułku ułanów
→ 1/16 pułku ułanów		16 p.uł.
→ 3/16 pułku ułanów
⇒ 7 pułk ułanów	mjr Zygmunt Piasecki	4 BJ
→ 2/7 pułku ułanów		7 p.uł.
⇒ 3 pułk ułanów	mjr Cyprian Bystram	4 BJ
→ 4/3 pułku ułanów		3 p.uł.
Armia Czerwona
grupa artylerii	Jakowlew	16 Armia
I/17 Dywizji Strzelców		grupa artylerii

Po klęsce nad Wisłą dowództwo sowieckie pospiesznie uzupełniało i reorganizowało ocalałe z pogromu jednostki^[10].

W ramach sowieckiej 16 Armii komarma Nikołaja Sołłohuba utworzona została silna grupa artylerii pod dowództwem Jakowlewa^[b]. Liczyła 2876 żołnierzy, posiadała na uzbrojeniu 34 działa i 12 ciężkich karabinów maszynowych^[c]. Nie posiadała jednak amunicji artyleryjskiej, co w przypadku walki czyniło z dział bezużyteczny balast. W związku z ogólnym odwrotem wojsk sowieckich, 17 sierpnia 1920 Grupa rozpoczęła odwrót spod Mińska Mazowieckiego w kierunku na Sokołów Podlaski – Drohiczyn do Hajnówki. Po drodze dołączył do niej dywizjon haubic z 17 Dywizji Strzelców liczący 402 żołnierzy, 3 działa, 2 ckm^[12]. W nocy z 18 na 19 sierpnia sowieccy artylerzyści starli się w Drohiczynie z ubezpieczeniami czołowymi 1 Dywizji Piechoty Legionów nacierającej na Białystok. W wyniku walk utracono jedno działo.

19 sierpnia w trakcie postoju w Nurcu dowódca Grupy podjął decyzję przebijania się na Hajnówkę. W tym czasie polska 4 Brygada Jazdy zakończyła walki pod Cycowem i otrzymała rozkaz osiągnięcia 20 sierpnia miejscowości Narew. Idący w szpicy przedniej dywizjon 16 pułku ułanów rtm. Stefana Czarneckiego w składzie 2 i 4 szwadron i dwa karabiny maszynowe zajął Milejczyce, a jego patrole zmusiły do odwrotu konny zwiad sowieckiej grupy artylerii. Rotmistrz Czarnecki, poinformowany o nadciąganiu dużych sił nieprzyjaciela, wyprowadził dywizjon z Milejczyc, spieszył szwadrony i podjął próbę zatrzymania marszu przeciwnika. Siły polskich ułanów okazały się jednak zbyt słabe i dywizjon wycofał się w kierunku Dasz^[12][13].

Interweniował dowódca 16 pułku ułanów mjr Ludwik Kmicic-Skrzyński i wysłał do walki 1 i 3 szwadron. Szwadrony napotkały tyły kolumny grupy artylerii pod Milejczycami. Wykorzystując brak sowieckich ubezpieczeń, ruszyły po obu stronach drogi do szarży. Atak konny wywołał panikę wśród czerwonoarmistów, a ułani wpadli w gąszcz wozów, rąbiąc obsługi armat szablami. Osłaniająca działa sowiecka piechota rozbiegła się w popłochu. Czoło i środek kolumny wycofywały się na Dasze – Kleszczele, a tam Jakowlew uporządkował pododdziały i zorganizował kontratak siłami około 200 żołnierzy w kierunku na Milejczyce. Sowiecki kontratak został odparty ogniem polskiej broni maszynowej, a następnie został odrzucony szarżą ułanów^[12].

Kolejne walki sowieckich artylerzystów z polska jazdą miały miejsce pod Daszami. Ich drogę odwrotu po raz kolejny zagrodził dywizjon rotmistrza Czarneckiego. Czerwonoarmiści uderzyli na polskich ułanów od czoła, a siły główne próbowały od północy ominąć wioskę. Polski dowódca zdecydował odeprzeć atak w sposób zaczepny. Uderzył 2 szwadron i, mimo silnego ognia, ułani rozbili czoło kolumny zmuszając resztę do zjechania z drogi. Część armat ugrzęzła w błocie, a ich obsługi poddały się lub uciekły. Szwadron z jeńcami wrócił do Dasz^[12]. Tutaj dywizjon został nieoczekiwanie zaatakowany przez oddział osłony Jakowlewa, który po nieudanej próbie odbicia Milejczyc podążał za główną kolumną. Spóźniona próba szarży dywizjonu została udaremniona ogniem sowieckiej broni maszynowej. Polski dywizjon w nieładzie cofnął się do pobliskiego lasu, tracąc wszystkich jeńców, a sowiecki oddział osłony dołączył do kolumny głównej Jakowlewa.

Maszerując dalej, sowiecka grupa artylerii pod Kleszczelami trafiła na dwa szwadrony 7 pułku ułanów mjr. Zygmunta Piaseckiego^[d]. Dowódca 7 p.uł. osobiście poprowadził do natarcia spieszony 2 szwadron. Do walki włączył się zaalarmowany strzelaniną 4 szwadron 3 pułku ułanów i ruszył do szarży na prawe skrzydło broniących się Sowietów. Zdemoralizowana klęskami grupa Jakowlewa, mimo zdecydowanej przewagi nad atakującymi Polakami^[e], złożyła broń, a tylko nieliczne grupki czerwonoarmistów, prowadzone przez komisarzy, próbowały uciekać przez bagna, w większości ginąc od kul lub tonąc w grzęzawiskach^[12][14].

Walki polskiej jazdy z sowiecką grupą uderzeniową artylerii Jakowlewa zakończyły się pełnym sukcesem strony polskiej. Sowiecki oddział przestał istnieć^[15]. Zginęło lub zostało rannych kilkuset czerwonoarmistów. Do niewoli dostało się ponad 900 jeńców. Polacy zdobyli 35 dział i 14 ciężkich karabinów maszynowych. Straty polskie to około 20 zabitych i rannych^[12].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Kazimierz Kosiarski: Zarys historii wojennej 16-go pułku ułanów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Władysław Laudyn: Zarys historji wojennej 7-go pułku ułanów lubelskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.