| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
17 III 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
Wygrana Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Jakimowską Słobodą – walki grupy taktycznej kpt. Stanisława Siudy z 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty i pododdziałów 15 pułku piechoty z pięcioma sowieckimi pułkami 17 Dywizji Strzelców i 56 Dywizji Strzelców toczone w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Zimą 1919/1920 na froncie polsko-sowieckim odnotowywano tylko działania lokalne. Linia frontu była rozciągnięta od środkowej Dźwiny, wzdłuż Berezyny, Uborci, Słucza, po Dniestr[2]. Zastój w działaniach wojennych obie strony wykorzystywały na przygotowanie się do decydujących rozstrzygnięć militarnych planowanych na wiosnę i lato 1920[3].
Jeszcze jesienią 1919 ówczesny dowódca 9 Dywizji Piechoty płk Władysław Sikorski zaproponował uderzenie na Mozyrz i Kalinkowicze. Jego zdaniem opanowanie tych miejscowości przerwałoby linię kolejową Piotrogród–Orsza–Żłobin–Kalinkowicze–Żmerynka, która łączyła trzy fronty sowieckie: Północny (estoński i łotewski), Zachodni (polski) i Południowy (skierowany przeciw Denikinowi), a wojskom polskim umożliwiłoby wyjście z błot poleskich i umocnienie się na suchym terenie „półwyspu” mozyrskiego. Do tej koncepcji wrócono na początku roku 1920. Naczelny Wódz Józef Piłsudski wydał 26 lutego 1920 rozkaz skierowany do dowódcy Grupy Poleskiej płk. Władysława Sikorskiego uderzenia na Mozyrz i Kalinkowicze[4][5][3].
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| 14 Dywizja Piechoty | gen. Daniel Konarzewski | 4 Armia |
| ⇒ 56 pułk piechoty | kpt. Łęgowski | 14 Dywizja Piechoty |
| → III/56 pułku piechoty | kpt. Stanisław Siuda | grupa kpt. Siudy |
| ― 9 kompania | ppor. Żarna | |
| ― 10 kompania | sierż. Antoni Piosik † | |
| — 12 kompania | ppor. Marian Zaremba † | |
| → II/56 pułku piechoty | ||
| — 7 kompania | ppor. Kabsch | |
| → 4/32 pułku piechoty | por. Edward Lewiński | |
| → szwadron 15 pułku ułanów | ||
| → 3/3 pułku ułanów | pododdziały 15 pp | |
| ⇒ 15 pułk piechoty | mjr Józef Wolf | |
| → I/15 pułku piechoty | kpt. Robert Zawadzki | |
| — 3/15 pułku piechoty | ppor. Władysław Suwalski | |
| — 4/15 pułku piechoty | ppor. Stefan Przygoda | |
| — 1km/15 pułku piechoty | ppor. Eugeniusz Małecki | |
| → II/15 pułku piechoty | ||
| — 5/15 pułku piechoty | ||
| — 6/15 pułku piechoty | ||
| — 4 km/15 pułku piechoty | ppor. Feliks Leszczyński | |
| — kompania techniczna 15 pp | ppor. Józef Świątkowski | |
| ⇒ 14 pułk artylerii polowej | ||
| → 9 bateria | por. Jan Pałubicki | grupa kpt. Siudy |
| → 7 bateria | por Kuśnierek | |
| 1/1 pułku artylerii górskiej[6] | por. Kazimierz Stefczyk | |
 Armia Czerwona
| ||
| ⇒ 17 Dywizja Strzelców | 16 Armia | |
| → 145., 146., 147 pułk strzelców | 49 Brygada Strzelców | |
| ⇒ 56 Dywizja Strzelców | I.I. Muchtorow | 15 Armia |
| → 496 i 497 pułk strzelców | 166 Brygada Strzelców | |
Walki pod Jakimowską Słobodą
[edytuj | edytuj kod]W dniach od 4 do 6 marca 1920 na froncie litewsko-białoruskim wojska polskie prowadziły operację mozyrską. 6 marca 9 Dywizja Piechoty opanowała linię kolejową Kalenkowicze – Szaciłki, podjęła działania wzdłuż prawego brzegu Berezyny i zajęła Jakimowską Słobodę. Tym samym nawiązana została łączność z oddziałami 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego. Cel operacji został osiągnięty[7].
16 marca Sowieci wyprowadzili kontratak. Uderzyli w rejonie obrony polskiego15 pułku piechoty, wyparli ze stanowisk nad jeziorem Świed 6/15 pp i opanowali Jakimowską Słobodę oraz Szaciłki[8]. Nocą z 16 na 17 marca gen. Daniel Konarzewski skierował na zagrożony odcinek, wzmocniony 9 baterią 14 pułku artylerii polowej, III batalion 56 pułku piechoty kpt. Stanisława Siudy. „Grupa wielkopolska” liczyła około 450 żołnierzy, 4 działa i 10 ckm-ów.
O świcie polski batalion, z będącą w styczności 5/12 pp, wyrzucił z Szaciłek sowiecki 146 i 147 pułk strzelców. Natarcie wzmocniły też uderzeniem z południa inne pododdziały: kompania techniczna ppor. Józefa Świątkowskiego, wspierana ogniem 4 kompanii karabinów maszynowych ppor. Feliksa Leszczyńskiego z 15 pp, oraz 3 szwadron 3 pułku ułanów[9]. W odpowiedzi, dowództwo sowieckiej 57 Dywizji Strzelców przerzuciło po kładkach na prawy brzeg Berezyny 496 i 497 pułk strzelców. Wzmocniły one obronę 145 pułku strzelców pod Jakimowską Słobodą. W ten rejon wycofywały się też wyparte z Szaciłek 146 i 147 pułk strzelców. W ten sposób obrona w rejonie Jakimowskiej Słobody składała się z pięciu pułków, co dawało około 2500 ludzi, wspieranych przez cztery baterie artylerii rozmieszczone na lewym brzegu Berezyny[10][11][12].
Będące w pościgu kompanie kpt. Siudy zostały pod Jakimowską Słobodą zatrzymane gwałtownym ogniem broni maszynowej oraz artylerii. Jednocześnie Sowieci rozpoczęli kontratak. W walce obie strony ponosiły znaczne straty. Dowódca 14 Dywizji Piechoty gen. Daniel Konarzewski nakazał skierować w rejon walk II/56 pułku piechoty. Jednak ze względu na odległość, mógł on wspomóc walczący batalion dopiero za kilka godzin. Kapitan Siuda, nie czekając na przybycie II/56 pułku piechoty, rzucił do natarcia wszystkie siły doraźnie utworzonej grupy. Salwy dwóch baterii artylerii, połączone z energicznym atakiem spowodowały, że Sowieci, mimo wyraźnej przewagi liczebnej, nie przyjęli walki na bagnety i rozpoczęli odwrót w kierunku Jakimowskiej Słobody[13].
Około 15.30 w rejon walki przybył I batalion 15 pp kpt. Roberta Zawadzkiego w sile około 200 „bagnetów” i uderzył na nieprzyjaciela broniącego się w Słobodzie Jakimowskiej od południa. Na prawo od niego rozwinął się szwadron 3 pułku ułanów. Szybko posuwająca się 4 kompania ppor. Stefana Przegrody ściągnęła na siebie ogień kilkunastu karabinów maszynowych i sowieckiej artylerii, czym znacznie odciążyła oddziały nacierające od niej na lewo. Ogień flankowy karabinów maszynowych I/15 pp i 4 kompanii karabinów maszynowych wspierającej natarcie kompanii technicznej spowodował, że sowieckie gniazda km zamilkły, a 4 kompania mogła wznowić natarcie. Powodzenie 4 kompanii wykorzystała 3 kompania ppor. Władysława Suwalskiego. Jej lewoskrzydłowy pluton, dowodzony przez pchor. Piotra Nowosielskiego, uderzył na stanowiska ogniowe sowieckich karabinów maszynowych. W ślad za nim uderzyły pozostałe plutony, nad którymi dowództwo samorzutnie objęli dowódca kompanii karabinów maszynowych, ppor. Eugeniusz Małecki i dowódca plutonu karabinów maszynowych ppor. Władysław Kucharski. W walce wręcz pokonano nieprzyjaciela, a następnie odparto dwa jego silne kontrataki i w pościgu zepchnięto czerwonoarmistów do Berezyny. Przeciwnik, napierany jednocześnie przez kompanie 15 pp i działającą od zachodu „grupę wielkopolską” kpt. Stanisława Siudy, rozpoczął bezładny odwrót[14].
Polacy przeszli do pościgu połączonego z manewrem obejścia, a artylerzyści zniszczyli kładki na Berezynie. Spowodowało to panikę w szeregach czerwonoarmistów i sowieckie pułki rozproszyły się w okolicznych lasach lub, przyparte do rzeki, złożyły broń[13].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Polacy pod Jakimowską Słobodą odnieśli spektakularne zwycięstwo[a]. Dowództwo sowieckie zaniechało na kilkanaście dni akcji zaczepnych na tym odcinku frontu. Straty polskie to 36 poległych i 114 rannych[15]; sowieckie około 600 poległych, około 900 jeńców, 46 ckm-ów[7].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 33.
- ↑ a b Wyszczelski 2011 ↓, s. 178.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 101.
- ↑ Tarczyński (red.) 2016 ↓, s. 1278.
- ↑ Lewandowski 1929 ↓, s. 6–7.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 160.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 71.
- ↑ Wiącek 1929 ↓, s. 15.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 63.
- ↑ Siuda 1928 ↓, s. 19.
- ↑ Uziembło 1928 ↓, s. 15.
- ↑ a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 152.
- ↑ Wiącek 1929 ↓, s. 16.
- ↑ 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 72.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
- Jan Lewandowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii górskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Stanisław Siuda: Zarys historji wojennej 56-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Marek Tarczyński (red.): Bitwa o Ukrainę. Dokumenty operacyjne. T. 1. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2016. ISBN 978-83-7399-669-4.
- Stanisław Uziembło: Zarys historji wojennej 14-go pułku artylerii polowej wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wojciech Wiącek: Zarys historii wojennej 15-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.
