Commandant Bory (1912)

Zobacz też: inne okręty o tej nazwie.

Commandant Bory

„Commandant Bory” około 1915 roku
Klasa	niszczyciel
Typ	Bouclier(inne języki)
Historia
Stocznia	Dyle et Bacalan(inne języki), Bordeaux
Położenie stępki	czerwiec 1910
Wodowanie	14 września 1912
Marine nationale
Nazwa	„Commandant Bory”
Wejście do służby	2 sierpnia 1914
Wycofanie ze służby	29 lipca 1926
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 805 ton
Długość	całkowita: 77,26 metra
Szerokość	8,164 metra
Zanurzenie	2,985 metra
Napęd
2 turbiny parowe Zoelly o łącznej mocy 14 115 KM 4 kotły, 2 śruby
Prędkość	31 węzłów
Zasięg	1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów
Uzbrojenie
2 działa kal. 100 mm (2 × I) 4 działa kal. 65 mm (4 × I)
Wyrzutnie torpedowe	4 × 450 mm (2 x II)
Załoga	80–83

Commandant Bory – francuski niszczyciel z okresu I wojny światowej, jedna z 12 zbudowanych jednostek typu Bouclier(inne języki). Wyporność okrętu wynosiła 805 ton, a jego główne uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 100 mm wsparte lżejszą artylerią oraz bronią torpedową. Napędzana turbinami parowymi jednostka rozwijała prędkość 31 węzłów, osiągając zasięg 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów.

„Commandant Bory” został zwodowany 14 września 1912 roku w stoczni Dyle et Bacalan(inne języki) w Bordeaux, a w skład Marine nationale wcielono go 2 sierpnia 1914 roku. Okręt służył na Morzu Śródziemnym, aktywnie uczestnicząc w działaniach wojennych. Jednostkę wycofano ze służby 29 lipca 1926 roku.

Po zbudowaniu serii niszczycieli (fr. contre-torpilleur d’escadre) „450-tonowych” (typów: Spahi(inne języki), Voltigeur(inne języki) i Chasseur(inne języki)) dowództwo marynarki francuskiej Marine nationale podjęło działania w celu pozyskania większych okrętów^[1]. W 1907 roku Rada Najwyższa Floty postanowiła, że do 1919 roku zostaną zbudowane 63 nowe jednostki tej klasy, co oznaczało wodowanie sześciu–siedmiu okrętów rocznie^[2][3]. Powiększenie wyporności pozwalało na zamontowanie silniejszego niż stosowanego dotychczas uzbrojenia, zainstalowanie siłowni o większej mocy i zwiększenie dzielności morskiej, co miało umożliwić towarzyszenie siłom głównym w trudnych warunkach atmosferycznych^[2]. 28 kwietnia 1908 roku do Dowództwa Generalnego Marynarki Wojennej wpłynęło memorandum dyrektora ds. budowy okrętów Dudeboisa, w którym postulował on powiększenie wyporności nowo projektowanych niszczycieli co najmniej do 500–600 ton, podwyższenie pokładu dziobowego oraz wzmocnienie uzbrojenia z dotychczasowych sześciu dział kalibru 65 mm do dwóch–trzech dział kalibru 75–100 mm i czterech dział kalibru 65 mm^[4]. W zakresie uzbrojenia torpedowego – według początkowych założeń – okręty miały mieć stałą wyrzutnię dziobową i dwa podwójne obracalne aparaty torpedowe na pokładzie^[5]. Ostatecznie wybrano wariant uzbrojenia z dwoma działami kalibru 100 mm i czterema kalibru 65 mm oraz czterema wyrzutniami torped w dwóch podwójnych aparatach^[5][6]. Niszczyciele miały być napędzane turbinami parowymi zasilanymi przez kotły opalane paliwem płynnym, co miało się przekładać na osiągnięcie podczas prób prędkości 31 węzłów^[5][7]. 31 maja 1908 roku służba techniczna budowy okrętów, kierowana przez inż. Lhomme, wysłała do zainteresowanych stoczni dokument z ogólną specyfikacją, którą musiały spełniać nowe okręty, dając konstruktorom pełną swobodę, jeśli chodzi o realizację projektów^[5][7].

Niszczyciel został zamówiony przez marynarkę w stoczni Dyle et Bacalan(inne języki) w Bordeaux 9 stycznia 1910 roku, będąc jedną z dwóch jednostek typu Bouclier(inne języki) tam zbudowanych^[8][9]. Projekt bazował na pierwszym zbudowanym w tej stoczni niszczycielu typu Bouclier – „Boutefeu”^[10]. Budowa sfinansowana została z budżetu marynarki na rok 1909^[9]. Stępkę okrętu położono w czerwcu 1910 roku^[9]. Na początku maja 1912 roku kpt. mar. (fr. lieutenant de vaisseau) Carrel został wyznaczony do nadzorowania prac wykończeniowych niszczyciela^[11]. Wodowanie okrętu odbyło się 14 września 1912 roku^[8][9]. Decyzją prezydenta Francji Armanda Fallièresa z 31 października kpt. mar. C.-J.-A. Carrel został mianowany dowódcą niszczyciela^[12]

Pierwsze próby morskie(inne języki) zaczęły się pod koniec 1912 roku w Lorient i ujawniły poważne problemy z turbinami Zoelly^[13][14]. 9 i 11 stycznia 1913 roku obie turbiny zostały zdemontowane i zwrócone producentowi, zakładom Schneider-Creusot^[13][14]. Nowe próby odbyły się dopiero w grudniu, jednak nadal siłownia sprawiała problemy^[15]. 13 stycznia 1914 roku okręt osiągnął prędkość 29 węzłów przy wyporności 585 ton, jednak prób nie ukończono z powodu przegrzewania się łożysk wałów napędowych^[16]. Jednostka trafiła do doku, gdzie dokonano wymiany wykonanych z brązu panewek, wymieniono zdeformowaną lewą śrubę i przebudowano pomost^[16]. Po remoncie 11 czerwca próby kontynuowano, jednak zostały ponownie przerwane z powodu awarii pompy i wycieku pary^[16]. Dalsze testy przeprowadzono 2 i 16 czerwca oraz 16 i 22 lipca; 16 lipca okręt przy wyporności 741 ton rozwinął prędkość 30,68 węzła przy 667 obr./min^[14][16]. Kolejna próba miała się odbyć 4 sierpnia, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej nie doszła do skutku i okręt został wcielony do służby^[16].

Okręt był niszczycielem ze zbudowanym ze stali kadłubem o zaokrąglonym przekroju, z podwyższonym pokładem dziobowym sięgającym średnio 4,5 metra ponad wodnicę i mającym niewielki spadek^[17]. Konstrukcja kadłuba oparta była na czterech wzdłużnikach i numerowanych od rufy wręgach^[18]. Blachy poszycia zewnętrznego miały grubość od 4 do 8 mm, a do stępki przymocowany był drewniany zewnętrzny kil^[18]. W celu redukcji kołysania na jednostce zamontowano stępki przechyłowe^[18]. Stewa dziobowa była prawie prosta, z gładką krzywizną u dołu, rufa zaś miała wyraźny nawis^[19]. Okręt miał jeden ciągły pokład górny, na którym znajdowały się dwie nadbudówki: dziobowa i rufowa^[18].

Kadłub podzielony był za pomocą pięciu głównych grodzi na przedziały wodoszczelne, dochodzące do wysokości górnego pokładu, wydzielające kotłownie dziobową i rufową, przedziały turbin, skrajnik dziobowy z taranem oraz skrajnik rufowy^[19]. Prócz tego istniały dwie dodatkowe grodzie, umieszczone w dziobowej i rufowej części kadłuba, a w kadłubie znajdowała się pokaźna liczba małych przedziałów wodoszczelnych wydzielonych lekkimi grodziami^[19]. W części dziobowej pokładu dolnego znajdowały się: magazyny żywności, wina i wody, prochu czarnego, amunicji artyleryjskiej oraz komory łańcuchowe i zbiornik paliwa, zajmujący całą szerokość kadłuba; w części rufowej znalazły się natomiast oficerskie magazyny żywności, amunicji artyleryjskiej i głowic torpedowych oraz zbiornik paliwa^[20]. Na pokładzie górnym pod pokładem dziobowym znajdowały się: kubryk załogi, pomieszczenia gospodarcze, kambuzy, umywalnie i toalety; kubryk załogi oraz kambuz mieściły się także w nadbudówce dziobowej, a kubryk podoficerów oraz kabiny oficerów i dowódcy znajdowały się w nadbudówce rufowej^[21]. Na końcu pokładu dziobowego znajdował się niski pomost bojowy ze sterówką oraz platforma reflektorów, a nadbudówkę rufową zajmowały pomieszczenia radiostacji, pisarza i toalety oficerskie^[21]. Na okręcie zainstalowano dwa maszty: główny, usytuowany za pomostem i znacznie niższy drugi, znajdujący się na nadbudówce rufowej^[6][22].

Długość całkowita okrętu wynosiła 77,26 metra (76,525 metra między pionami), szerokość całkowita 8,164 metra (7,776 metra na wodnicy) i maksymalne zanurzenie na rufie 2,985 metra^[14][19]. Wyporność normalna wynosiła 805 ton^[14][19][a].

Załoga okrętu składała się zazwyczaj z 5–6 oficerów oraz 75–77 podoficerów i marynarzy^[23][24][b].

Siłownia jednostki składała się z dwóch turbin parowych Zoelly produkcji zakładów Schneider-Creusot, pracujących na dwie linie wałów zakończonych trójłopatowymi śrubami napędowymi^[14][25]. Zespół turbin składał się z turbiny wysokiego ciśnienia, turbiny niskiego ciśnienia, turbiny biegu wstecznego i turbiny marszowej, usytuowanych w jednym korpusie^[25]. Dziobowa turbina napędzała prawoburtową linią wałów, zaś rufowa lewą^[25]. Parę dostarczały cztery kotły wodnorurkowe Dyle et Bacalan o ciśnieniu roboczym 16 lub 18 kG/cm²^[14]. Spaliny odprowadzane były do czterech wysokich, ustawionych w równych odstępach kominów (w 1917 roku zamontowano na nich deflektory)^[26].

Maszyny osiągały łączną moc projektową 14 115 KM, co miało pozwolić na rozwijanie średniej prędkości maksymalnej co najmniej 31 węzłów przez sześć godzin^[14][25]. W praktyce była ograniczona do około 24 węzłów, gdyż kotły nie były w stanie utrzymać efektywnego spalania paliwa przy większych wartościach prędkości^[14][27]. Zapas paliwa płynnego wynosił od 120 do 160 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów^[25][28] .

Energia elektryczna wytwarzana była przez umieszczone w maszynowniach dwie prądnice o napędzie parowym^[29]. Na rufie znajdował się pojedynczy, częściowo zrównoważony ster, poruszany za pomocą parowej maszyny sterowej umiejscowionej na pokładzie głównym pod nadbudówką dziobową^[29]. Sterowanie okrętem odbywało się ze sterówki głównego pomostu bojowego, jak też pomostu rufowego (oba wyposażone były również w kompasy)^[29].

Głównym uzbrojeniem artyleryjskim okrętu były dwa pojedyncze działa o kalibrze 100 mm M1893, umieszczone po jednym na dziobie i na nadbudówce rufowej^[14][22]. Długość działa wynosiła 4646,5 mm, a długość lufy 4500 mm (45 kalibrów – L/45); masa działa wynosiła 1700 kg, a masa osłony 28,5 kg^[22]. Armaty wykorzystywały amunicję rozdzielnego ładowania – pociski o masie 14,16 kg i umieszczone w metalowej łusce ładunki miotające o masie 3,7 kg^[22]. Maksymalna donośność wystrzeliwanego z prędkością początkową 740 m/s pocisku wynosiła 11 800 metrów, a szybkostrzelność 5–7 strzałów na minutę^[22]. Kąt ostrzału wynosił 240° dla działa dziobowego i 267° dla rufowego, a zapas amunicji 240–250 pocisków na lufę^[22].

Artylerię drugiego kalibru stanowiły cztery pojedyncze działa kalibru 65 mm M1902 L/50, umieszczone parami na górnym pokładzie za pokładem dziobowym i obok nadbudówki rufowej^[14][22]. Długość działa wynosiła 3450 mm, a długość lufy 3250 mm; masa działa wynosiła 594 kg^[22]. Masa pocisku wynosiła 4 kg, a masa ładunku miotającego 1,425 kg^[22]. Maksymalna donośność wystrzeliwanego z prędkością początkową 870 m/s pocisku wynosiła 9000 metrów, a szybkostrzelność od 12 do 18 strzałów na minutę^[30]. Kąt podniesienia lufy wynosił od -16 do +20°, kąt ostrzału pary dział dziobowych 143° (rufowych 163°), a zapas amunicji 346 pocisków na lufę^[30].

Magazyny amunicyjne dział wyposażone były w system zraszania i zalewania, a dostarczanie amunicji odbywało się za pomocą dwóch podnośników napędzanych silnikami elektrycznymi, z rezerwowym napędem ręcznym^[30]. Dane do strzelania uzyskiwano za pomocą systemu hydraulicznego Germaina^[31].

Niszczyciel wyposażono w cztery nadwodne wyrzutnie torped kalibru 450 mm, umieszczone w dwóch podwójnych aparatach usytuowanych na górnym pokładzie na obu burtach między kominami a nadbudówką rufową^[14][31]. Masa aparatu wyrzutni wynosiła 1558 kg, a kąty naprowadzania po 45° w każdą stronę trawersu^[31]. Używano przeważnie torped M1909R, których łączny zapas wynosił sześć sztuk^[14][31]. Długość torpedy wynosiła 5,25 metra, a jej masa 710 kg (w tym głowica bojowa 110 kg)^[31]. Pojemność zbiornika powietrza wynosiła 322 dm³, a jego ciśnienie 150 kG/cm²^[31]. Zasięg dochodził do 2000 metrów przy prędkości 34 węzłów i 3000 metrów przy 30 węzłach^[31].

W trakcie wojny uzbrojenie niszczyciela powiększyło się o pojedyncze działo przeciwlotnicze kalibru 47 lub 75 mm oraz dwa karabiny maszynowe St Etienne kalibru 8 mm, a na pokład zabierano 8–10 bomb głębinowych systemu Guirauda^[6][23].

Na okręcie zamontowano jeden reflektor o średnicy 60 cm, umieszczony na platformie pomostu bojowego^[32]. Niszczyciel wyposażony był w dwie kotwice admiralicji, umieszczone na obu burtach na specjalnych platformach kotwicznych i podnoszone zamontowaną na dziobie wciągarką z napędem parowym oraz ręcznym^[33]. Do łączności wewnętrznej służyło co najmniej 10 głównych linii rur głosowych, prowadzących do poszczególnych stanowisk i pomieszczeń^[29]. Jako środki ratownicze i komunikacyjne na okręcie znajdowały się: 7-metrowy ponton, 7-metrowy welbot, 4-metrowy jol oraz dwie szalupy Burtona^[34].

Nie ukończywszy wszystkich prób morskich, z powodu wybuchu I wojny światowej „Commandant Bory” został wcielony do służby w Marine nationale 2 sierpnia 1914 roku^[9][16][c]. Jednostka otrzymała numer identyfikacyjny M76 i znak burtowy „BR”^[8][9][d]. Okręt został przyporządkowany do stacjonującego w Tulonie 6. dywizjonu niszczycieli 1. Armii Morskiej, który tworzyły ponadto „Commandant Rivière” (okręt flagowy), „Bisson”, „Cimeterre”, „Magon”, „Protet” i „Renaudin”^[9][35][36].

3 sierpnia okręty 6. dywizjonu niszczycieli udały się do Philippeville^[37]. 8 sierpnia zespół wyszedł do Bizerty, mimo że niektóre okręty nie zostały zatankowane z powodu braku mazutu w bazie; w rezultacie kilka niszczycieli musiało być holowanych^[37]. Po zerwaniu 11 sierpnia stosunków dyplomatycznych z Austro-Węgrami, okręty 1. Armii Morskiej udały się dwa dni później na Maltę, skąd podjęły patrole na Adriatyku^[37].

25 sierpnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu udały się w składzie Grupy Specjalnej (którą tworzyły pancerniki „Courbet”(inne języki) i „Jean Bart”(inne języki), krążownik „Jurien de la Gravière”, tender wodnosamolotów „Foudre” oraz okręty podwodne należące do 2. dywizjonu z flagowym „Dehorterem”) w rejon Cieśniny Otranto, operując następnie na Adriatyku^[37]. Od października do grudnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclierem” eskortowały konwoje dostarczające zaopatrzenie Czarnogórze^[37].

W styczniu i lutym 1915 roku okręty 1. i 6. dywizjonu nadal pełniły służbę konwojową na Adriatyku^[37]. 4 kwietnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclier”, „Aventurier”(inne języki) i „Téméraire”(inne języki) eskortowały zmierzający do portu w Antivari transportowiec „Whitehead”, a 21 kwietnia transportowiec „Numidia”, przewożący sprzęt radiowy do Dulcigno^[37]. 28 kwietnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclier” wypłynęły z misją ratowniczą w rejon zatonięcia krążownika pancernego „Léon Gambetta”(inne języki), powracając do Navarino dwa dni później^[37]. Po przystąpieniu 23 maja Włoch do wojny po stronie Ententy, niszczyciele 6. dywizjonu oraz „Bouclier” udały się do portów nowego sojusznika^[38]. 26 maja niszczyciele „Commandant Bory”, „Bouclier”, „Magon” i „Protet” wyszły z Malty w rejs do Tarentu, eskortując brytyjskie pancerniki HMS „Implacable”(inne języki), HMS „London”(inne języki), HMS „Prince of Wales”(inne języki) i HMS „Queen”(inne języki)^[37]. 29 maja „Commandant Bory”, „Bouclier” i „Magon” przeszły do Brindisi^[38]. 18 lipca „Commandant Bory”, „Bouclier”, „Bisson”, „Commandant Rivière”, „Magon” i „Protet” wykonały ostrzał celów wojskowych i stacji kolejowej w porcie Ragusa^[39]. 18 sierpnia niszczyciele 6. dywizjonu wraz z „Bouclierem”, osłaniane przez krążowniki „Quarto” i HMS „Bristol”(inne języki), uczestniczyły w ewakuacji wojsk włoskich z wyspy Pelagosa^[39].

W grudniu francuskie siły eskortowe bazujące w Brindisi zostały wzmocnione do rozmiarów flotylli, która składała się z dwóch dywizjonów liczących łącznie 12 niszczycieli^[39]. „Commandant Bory” należał do 2. dywizjonu, w skład którego wchodziły także „Commandant Rivière” (flagowy), „Aspirant Herber”, „Bouclier”, „Mameluk” i „Spahi”^[39].

Od 20 lutego do końca marca 1916 roku operujące z Brindisi francuskie niszczyciele zabezpieczały ewakuację wojsk serbskich i czarnogórskich^[39]. 17 marca francuskie niszczyciele „Commandant Bory”, „Boutefeu” i „Renaudin” wraz z włoskimi niszczycielami „Insidioso(inne języki)”, „Irrequieto(inne języki)” i „Impetuoso”(inne języki) wyszły z Brindisi na patrol, osiągając rankiem następnego dnia rejon Durazzo^[40]. Alianckie niszczyciele stały się celem ataku ze strony austro-węgierskiego okrętu podwodnego SM U-6(inne języki), który najpierw zatopił jedną torpedą „Renaudina”, a następnie wystrzelił dwie kolejne torpedy w kierunku „Commandanta Bory’ego”, które zostały wymanewrowane^[40]. Następnie „Commandant Bory” podjął na pokład ocalałych rozbitków „Renaudina” (w wyniku ataku na pokładzie zatopionego niszczyciela zginął dowódca, dwóch oficerów i 45 marynarzy)^[40]. 15 kwietnia „Commandant Bory” nadal wchodził w skład 2. dywizjonu 1. flotylli w Brindisi, razem z flagowym „Commandantem Rivière” oraz niszczycielami „Bisson”, „Cimeterre”, „Commandant Lucas”, „Magon” i „Protet”^[35]. 2 sierpnia francuskie niszczyciele „Commandant Bory” i „Bisson” oraz włoskie „Ardito”(inne języki) i „Impavido”(inne języki) osłaniały odwrót do Brindisi włoskiego kutra torpedowego(inne języki), który wykonał atak na zacumowany nieopodal Durazzo parowiec, używany jako punkt obserwacyjny^[41]. Powracając zespół udał się pod Meledę, by przechwycić austro-węgierskie niszczyciele „Wildfang” i „Warasdiner” wracające z akcji ostrzału Molfetty; po dostrzeżeniu nieprzyjaciela „Commandant Bory” wraz z „Giuseppe Cesare Abba”(inne języki), jednym z przybyłych w celu wzmocnienia zespołu okrętów, otworzyły ogień z dużej odległości, jednak zostały zmuszone do wycofania się po pojawieniu się krążownika „Aspern” i austro-węgierskich torpedowców Tb 80 T i Tb 85 F^[41][42].

W nocy z 22 na 23 grudnia austro-węgierskie niszczyciele „Scharfschütze”, „Dinara”, „Réka” i „Velebit” zaatakowały dryftery(inne języki) blokujące Cieśninę Otranto^[41][43]. W tym czasie z Brindisi do Tarentu płynęło sześć francuskich niszczycieli: „Commandant Bory”, „Boutefeu”, „Casque”, „Commandant Rivière”, „Dehorter” i „Protet”^[41][43]. Na skutek słabej komunikacji na pomoc alianckim jednostkom ruszyły jedynie „Casque” i „Commandant Rivière”, które wdały się w walkę artyleryjską z przeciwnikiem, unikając też ich ataków torpedowych^[41][44]. Około godziny 23:00 „Casque” najpierw próbował staranować płynącego na końcu szyku „Velebita” i wystrzelił w jego kierunku niecelną torpedę, sam jednak został trafiony pociskiem w dziobową kotłownię, w wyniku czego jego prędkość spadła do 23 węzłów i musiał zawrócić w kierunku bazy, spotykając później poszukujące go niszczyciele „Boutefeu”, „Commandant Rivière”, „Dehorter” i „Protet”^[41][45]. Około godziny 2:15 zespół francuskich niszczycieli natknął się na idące z dużą prędkością w rejon bitwy zgrupowanie włoskich niszczycieli, co zakończyło się kolizją „Giuseppe Cesare Abba” najpierw z „Casque”, a następnie z „Boutefeu”^[46][41]. Po naprawie niegroźnych uszkodzeń na pokładzie „Boutefeu”, niszczyciel ten i „Commandant Bory” wyruszyły w kierunku Tarentu, stając się o godzinie 12:37 celem ataku torpedowego ze strony nierozpoznanego okrętu podwodnego; po wymanewrowaniu torpedy oba niszczyciele zaatakowały U-Boota bombami głębinowymi^[47]. O 13:10 okręt podwodny znów zaatakował wystrzeliwując kolejną torpedę, po wymanewrowaniu której „Boutefeu” odpowiedział tym samym, wystrzeliwując w kierunku zauważonego peryskopu łącznie trzy niecelne podwodne pociski^[47]. Oba okręty dotarły już bez przeszkód do Tarentu 25 grudnia^[47].

Wieczorem 14 maja 1917 roku austro-węgierskie krążowniki „Helgoland”, „Novara” i „Saida” w eskorcie niszczycieli wyszły z Cattaro w celu zniszczenia alianckich sił blokujących Cieśninę Otranto, co doprowadziło do bitwy^[48][49]. Rankiem 15 maja płynący na szkolenie z Tarentu na Korfu dowodzony przez kmdra por. Crasa „Commandant Bory” zauważył na północy rozbłyski wystrzałów artyleryjskich, po czym skierował się w ich kierunku mimo awarii pompy powietrza i związanego z nią zmniejszenia prędkości do 18 węzłów^[50]. Niszczyciel wysłał radiogram do bazy, która powiadomiła o ataku przebywający na patrolu na wodach cieśniny zespół niszczycieli (w składzie: włoski „Carlo Mirabello”(inne języki) oraz francuskie „Boutefeu”, „Bisson”, „Cimeterre” i „Commandant Rivière”), który ruszył w kierunku wroga^[50]. „Commandant Bory” udał się w kierunku uszkodzonych w starciu dryfterów, a następnie wykrył przebywającego w zanurzeniu U-Boota i usiłował go staranować, po czym mimo dalszych poszukiwań ze wsparciem wysłanych na pomoc samolotów stracił z nim kontakt^[50]. W końcówce listopada „Commandant Bory” nadal przyporządkowany był do składu 6. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Bissonem”, „Cimeterre”, „Commandantem Rivière” i „Dehorterem”)^[35].

Według stanu na 1 lipca 1918 roku „Commandant Bory” był nadal w składzie operującego z Mudros 6. dywizjonu niszczycieli i pozostał w nim do czasu zakończenia wojny^[35].

W 1919 roku za wojenne osiągnięcia okręt został odznaczony Krzyżem Wojennym^[46]. W tym samym roku okręt przebywał na Morzu Czarnym, wchodząc w skład sił alianckich przejmujących kontrolę nad obszarem zajmowanym dotychczas przez Niemców po podpisaniu traktatu brzeskiego^[35]. Od 27 do 30 kwietnia niszczyciel wspierał ogniem artyleryjskim odwrót oddziałów wojskowych Białych do Kercza^[35].

Między 1919 a 1921 rokiem niszczyciele „Commandant Bory”, „Casque”, „Cimeterre”, „Commandant Lucas”, „Commandant Rivière”, „Francis Garnier”, „Magon”, „Mécanicien Principal Lestin” i „Protet” zostały odstawione do rezerwy^[51]. 19 kwietnia 1921 roku na niszczycielu, eskortującym płynący do Algieru z ministrem marynarki wojennej na pokładzie pancernik „Provence”(inne języki), w odległości 100 Mm od Tulonu doszło do awarii siłowni, w wyniku został unieruchomiony; na pomoc wysłano mu holownik „Travailleur” i przebywający w Monako niszczyciel „Bouclier”, jednak ostatecznie po dwóch dobach spędzonych w morzu podczas sztormowej pogody został przyholowany do Tulonu przez krążownik pancerny „Pothuau”^[52][53]. 15 czerwca tego roku „Commandant Bory” ponownie rozpoczął okres czynnej służby, tym razem w barwach 9. dywizjonu niszczycieli, przeorganizowanego 1 kwietnia 1922 roku w 3 dywizjon^[51]. Między 1922 a 1924 rokiem na okręcie testowano maszty kolumnowe^[22]. W maju 1922 roku „Commandant Bory” był okrętem flagowym 3. dywizjonu niszczycieli, którego dowództwo sprawował kmdr por. (fr. capitaine de frégate) Forget^[54]. W dniach 27 i 28 maja 1923 roku „Commandant Bory” wraz z pancernikami „Bretagne”(inne języki), „Courbet” i „Jean Bart”, niszczycielami „Amiral Sénès”, „Bouclier”, „Casque”, „Cimeterre”, „Francis Garnier”, „Mangini” i „Matelot Leblanc” oraz okrętami podwodnymi „Fulton”, „Joessel”, „Néréïde” i „Jean Autric” odwiedził Algier^[55]. 22 sierpnia 1925 roku na pokładzie niszczyciela doszło do śmiertelnego wypadku: podczas oddawania strzału salutacyjnego eksplodował znajdujący się w łusce ładunek wybuchowy, w wyniku czego zginął znajdujący się za działem marynarz^[56]. W tym samym roku „Commandant Bory” wraz z „Capitaine Mehl” ponownie trafiły do rezerwy^[57]. Jednostkę wycofano ze służby 29 lipca 1926 roku^[8][9].

• Armée et Marine. „Le Soleil”. Nr 305. 39, 1912-11-02. Paris. 
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
• Deux accidents à bord du "Commandant-Bory" et du "Bisson". „Le Matin: derniers télégrammes de la nuit”. Nr 13 331, 1925-08-23. Paris. 
• Ivan Gogin: BOUCLIER destroyers (1911 - 1913). Navypedia. [dostęp 2025-07-13]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
• L’ESCADRE A ALGER. „La Dépêche algérienne: journal politique quotidien”. Nr 13 793. 39, 1923-05-17. Alger. 
• L’ESCADRE DE LA MÉDITERRANÉE A MARSEILLE. „Le Petit Marseillais : journal quotidien”. Nr 19 682. 55, 1922-05-03. Marseille. 
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.).
• Le contre-torpilleur « Commandant Bory » désemparé. „La Lanterne: journal politique quotidien”. Nr 15 971. 45, 1921-04-20. Paris. 
• LE RETOUR AU PORT DU « COMMANDANT-BORY ». „La Petite République: journal socialiste”. Nr 15 544. 46, 1921-04-22. Paris. 
• MUTATIONS. „La Croix des marins”. Nr 944, 1912-05-05. Paris. 
• Stephen S. Roberts: French warships in the Age of Steam 1859-1914. Design, Construction, Careers and Fates. Barnsley: Seaforth Publishing, 2021. ISBN 978-1-5267-4534-7. (ang.).
• Roman Władimirow. Francuskie niszczyciele typu „800-tonowego”. Część I. „Okręty Wojenne”. Nr 2/2022. XXXII (172), 2022. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1231-014X. 
• Roman Władimirow. Francuskie niszczyciele typu „800-tonowego”. Część II. „Okręty Wojenne”. Nr 3/2022. XXXII (173), 2022. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1231-014X. 
• Roman Władimirow. Francuskie niszczyciele typu „800-tonowego”. Część III. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2022. XXXII (174), 2022. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1231-014X. 
• Roman Władimirow. Francuskie niszczyciele typu „800-tonowego”. Część IV. „Okręty Wojenne”. Nr 5/2022. XXXII (175), 2022. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1231-014X.