Ten artykuł od 2010-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Empiriokrytycyzm, drugi pozytywizm^[1] – pozytywistyczny nurt filozoficzny z przełomu XIX i XX wieku. Jego najważniejszymi przedstawicielami byli Ernst Mach i Richard Avenarius^[2], od którego empiriokrytycyzm otrzymał swą nazwę^[3]. Główną tezą programu empiriokrytycyzmu było podanie jasnych kryteriów rozróżnienia wiedzy naukowej i nienaukowej i odrzucenie jako nienaukowych wszelkich rozważań metafizycznych, tj. nie opartych na doświadczeniu. Empiriokrytycyzm usiłował znieść przeciwstawności idealizmu i materializmu^[4] wysuwając teorię o psychologicznej naturze wrażeń (tzw. teorię czystego doświadczenia), do których sprowadzał całą rzeczywistość (stanowiącą sumę elementów naturalnych, tj. danych zmysłowych). Według empiriokrytycyzmu rzeczywistość jest tylko jedna, mieszcząca w sobie treść naszych wrażeń. "Czyste doświadczenie" nie jest rozdwojone i wszelkie doznania wrażeniowe są w sobie jedne i niezależne od czynników zewnętrznych ani wewnętrznych; wyklucza wszelkie dodatki lub wkłady subiektywno-indywidualne.

Włodzimierz Lenin poddał krytyce filozofię empiriokrytycyzmu w swej książce Materializm a empiriokrytycyzm, gdzie twierdził, że powoływanie się machistów na „czyste doświadczenie” bynajmniej nie czyni ich filozofii filozofią naukową i broni faktycznie punktu widzenia idealizmu subiektywnego^[5]. Lenin potępił jako szarlataństwo filozoficzne ich próbę wzniesienia się ponad materializm i idealizm za pomocą słówek „elementy neutralne”^[5].

Kontynuatorami tego kierunku filozoficznego byli pozytywiści logiczni.

• Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
• Jurij Mielwil: Filozofia burżuazyjna w krajach Europy Zachodniej w drugiej połowie XIV wieku. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 512–537. (pol.).
• Michaił Rutkiewicz: Opracowanie problemów materializmu dialektycznego w dziełach W.I. Lenina z lat 1894–1917. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 562-586. (pol.).
• Władysław Tatarkiewicz: Empiriokrytycyzm. W: Władysław Tatarkiewicz: Historia Filozofii. T. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna. 2009, s. 111–115. (pol.).

• Russian Empiriocriticism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].