Spessartyn
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
krzemian manganu i glinu |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
7-7,5 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
niewyraźna wg {110} |
| Układ krystalograficzny |
regularny |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy |
| Gęstość |
3,8–4,25 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
pomarańczowa w odcieniach także żółta, różowa, brunatna, czarna, czerwona, czerwonobrunatna |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, tłusty |
| Współczynnik załamania |
1.800 |
Spessartyn – minerał z gromady krzemianów, jest odmianą manganowo-glinową granatu[1]. Należy do grupy minerałów rzadkich.
Nazwa pochodzi od miasta Spessart w Bawarii w Niemczech, gdzie minerał ten odkryto po raz pierwszy.
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Czyste spessartyny występują w przyrodzie rzadko, częściej spotykane są mieszaniny almandynowo-spessartynowe, nazywane espessandiny[1].
Tworzy kryształy izometryczne (dwudziestoczterościany deltoidowe i dwunastościany rombowe), kryształy narosłe i wrosłe[2]. Jest kruchy, przezroczysty, czasami tworzy kryształy mieszane z piropem ( -umbalit). Posiada skupienia ziarniste i zbite[3][2]. Występują w formie bliźniaków[4]. Nie wykazuje dwójłomności oraz posiada wysoką dyspersję[4][5].
Do minerałów towarzyszących zalicza się: kwarc, albit, akwamaryn, ortoklaz, skalenie, muskowit, elbait, spodumen, beryl, cyrkon, fluoryt i rodonit[3][2][5].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Powstaje w etapie pegmatytowym[3]. Występuje zazwyczaj w zmetamorfizowanych złożach manganu[2] oraz skałach magmowych: (pegmatytach, i granitach), rzadziej w metamorficznych i aluwiach.
Miejsca występowania: Madagaskar, Sri Lanka, USA (przede wszystkimKolorado, Kalifornia i Karolina Północna[4]), Brazylia, Australia, Tanzania, Pakistan, Rosja, Niemcy, Finlandia, Namibia, Chiny, Birma[4][5].
W Polsce – został stwierdzony w rejonie masywu Strzegom-Sobótka (na Przedgórzu Sudeckim), Szklarach, Piławie Górnej (pegmatyty bloku Gór Sowich), Łomnicy (pegmatytu masywu karkonoskiego) okolicach Karpacza (Karkonosze) – w granitoidach i pegmatytach[3].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- niektóre odmiany są wykorzystywane do wyrobu biżuterii; najlepsze okazy pochodzą z Madagaskaru, Indii, Cejlonu i Tanzanii.
- znaczenie naukowe i kolekcjonerskie[3]
- rzadki, kamień szlachetny[3]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]granat, andradyt, pirop, grossular, uwarowit, almandyn, spessartyt.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Spessartyn z Chin -
Spessartyn na kwarcu dymnym z Chin -
Czerwony okaz z Minas Gerais w Brazylii -
Brunatny okaz z akwamarynem na albicie z Pakistanu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Ryszard Hutnik i inni, Vademecum Zbieracza Kamieni Szlachetnych i Ozdobnych, Wydawnictwo geologiczne, 1984, s. 146, ISBN 83-220-0199-1.
- ↑ a b c d Rupert Hochleitner, Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 328, ISBN 978-83-7073-816-7.
- ↑ a b c d e f Eligiusz Szełęg, MINERAŁY I SKAŁY POLSKI, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 194, ISBN 978-83-7763-668-8.
- ↑ a b c d Mahmut MAT, Spessartine : Properties, Formation, Locations » Geology Science [online], Geology Science, 3 lutego 2024 [dostęp 2024-11-23] (ang.).
- ↑ a b c https://www.mindat.org/min-3725.html
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne, „Horyzont” – 2002 r.
- K. Maślankiewicz: Kamienie szlachetne, Wyd. Geologiczne – 1982 r.
- N. Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Wyd. Alfa – 1986 r.
- W. Schuman: Kamienie szlachetne i ozdobne, Wyd. „Alma –Press” – 2004 r.
