| |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Stocznia | |
| Zbudowane |
2 |
| Użytkownicy | |
| Typ poprzedzający | |
| Typ następny | |
| Służba w latach |
1914-1937 |
| Uzbrojenie: | |
| 1 działo kal. 75 mm 1 działo kal. 47 mm 10 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe • zewnętrzne |
|
| Załoga |
47 oficerów i marynarzy |
| Wyporność: | |
| • na powierzchni |
820-849 ton |
| • w zanurzeniu |
1047-1098 ton |
| Zanurzenie testowe |
50 m |
| Długość |
74 m |
| Szerokość |
6 m |
| Zanurzenie |
3,74 m |
| Napęd: | |
| patrz w tekście | |
| Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg: | |
| • na powierzchni |
patrz w tekście |
Okręty podwodne typu Gustave Zédé – francuskie oceaniczne okręty podwodne z czasów I wojny światowej i okresu międzywojennego. W latach 1911–1916 w stoczni Arsenal de Cherbourg zbudowano dwie jednostki tego typu, różniące się rodzajem zastosowanego napędu. Okręty służyły w Marine nationale do połowy lat 30. XX wieku.
Projekt i dane taktyczno–techniczne
[edytuj | edytuj kod]Oba okręty typu Gustave Zédé zamówione zostały na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1909 roku[1]. Zaprojektował je inż. Jean Simonot[2]. Pierwszą jednostkę („Gustave Zédé”) wyposażono eksperymentalnie w napęd parowy; bliźniacza „Néréïde” otrzymała silniki Diesla[1].
Jednostki typu Gustave Zédé były dużymi, oceanicznymi okrętami podwodnymi. Długość całkowita wynosiła 74 metry, szerokość 6 metrów i zanurzenie 3,74 metra[3][4]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 849 ton („Néréïde” 820 t), a w zanurzeniu 1098 ton („Néréïde” 1047 t)[3][5]. „Gustave Zédé” napędzany był na powierzchni przez dwie 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania systemu Delaunay-Belleville o łącznej mocy 3500 koni mechanicznych (KM), do których parę dostarczały dwa trójwalczakowe kotły wodnorurkowe du Temple[3][6], natomiast „Néréïde” posiadał dwa 8-cylindrowe, dwusuwowe silniki Diesla Schneider-Carels o łącznej mocy 2400 koni mechanicznych (KM)[3][7][8]. Napęd podwodny, identyczny w obu okrętach, stanowiły dwa silniki elektryczne Schneider-Carels o łącznej mocy 1640 KM[2][4]. Dwuśrubowy układ napędowy zapewniał prędkość 17,3 – 17,5 węzła na powierzchni i 11,5 węzła w zanurzeniu („Néréïde” 10,5 w.)[2][9]. Zasięg wynosił 1400 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym oraz 135 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą („Gustave Zédé”)[1][6] i 1550 Mm przy prędkości 16 węzłów (3120 Mm przy 10 węzłach) w położeniu nawodnym oraz 90 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą („Néréïde”)[1][7]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[10].
Okręty wyposażone były w osiem wyrzutni torped kalibru 450 mm (dwie wewnętrzne na dziobie, cztery zewnętrzne na pokładzie i dwie zewnętrzne na rufie), z łącznym zapasem 10 torped oraz dwa pokładowe działa: kal. 75 mm i kal. 47 mm[1][4][8]. Załoga jednego okrętu składała się z 47 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][6][a].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Dwa okręty typu Gustave Zédé zbudowane zostały w Arsenale w Cherbourgu[4][8]. Stępki jednostek położono w 1911 roku[1], wodowane zostały w latach 1913–1914[2][4], a ukończono je w latach 1914–1916[1]. „Gustave Zédé” otrzymał nazwę na cześć wybitnego francuskiego konstruktora okrętów podwodnych, inż. Gustave’a Zédé (1825-1891)[b] i numer burtowy Q92, natomiast nazwa bliźniaczej jednostki „Néréïde” (numer burtowy Q93) nawiązywała do mitologicznych greckich nimf morskich – nereid[11].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy | Wodowanie | Ukończenie budowy |
|---|---|---|---|---|
| „Gustave Zédé” (Q92) | Arsenal de Cherbourg | luty 1911 | 20 maja 1913 | październik 1914 |
| „Néréïde” (Q93) | lipiec 1911 | 9 maja 1914 | styczeń 1916 |
Przebieg służby
[edytuj | edytuj kod]„Gustave Zédé” (Q92)
Podczas I wojny światowej okręt operował na Adriatyku[6]. 24 sierpnia 1916 roku podczas jednego z patroli na jednostce nastąpiła eksplozja baterii akumulatorów, w wyniku której okręt zatonął ze stratą czterech spośród 40 członków załogi[11][c]. Później jednostka została podniesiona i po remoncie powróciła do służby[5][11].
W latach 1921–1922 „Gustave Zédé” poddano znaczącej przebudowie: zamiast maszyn parowych zamontowano silniki Diesla MAN o mocy 1200 KM każdy, pochodzące z ex-niemieckiego U-Boota SM U-165 (prędkość na powierzchni spadła do 15 węzłów)[6][12]; okręt otrzymał też nowy kiosk i mostek, zaś dwa zbiorniki balastowe przekształcono na zbiorniki paliwa[1][12].
Po remoncie okręt pełnił służbę na Atlantyku do 26 kwietnia 1937 roku, kiedy skreślony został z listy floty[1][4][6].
„Néréïde” (Q93)
Podczas I wojny światowej okręt operował na Atlantyku[7]. W latach 1921–1922 „Néréïde”, podobnie jak bliźniaczą jednostkę, poddano modernizacji: okręt otrzymał nowy kiosk, mostek i peryskop, a także wymieniono dwie zewnętrzne wyrzutnie torped na obrotowe[1][7][12].
Po remoncie okręt dalej pełnił służbę na Atlantyku do 27 sierpnia 1935 roku, kiedy skreślony został z listy floty[1][7][d].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W momencie zatopienia na pokładzie „Gustave Zédé” przebywało 40 ludzi[11].
- ↑ Był to drugi we flocie francuskiej okręt podwodny o tej nazwie. Zob. „Gustave Zédé” (1893).
- ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat podają, że zdarzenie miało miejsce w październiku 1916 roku[5].
- ↑ Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921 podaje, że okręt wycofano ze służby w lutym 1935 roku[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 151.
- ↑ a b c d Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 85-86.
- ↑ a b c d Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 150.
- ↑ a b c d e f g Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 210.
- ↑ a b c J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 536.
- ↑ a b c d e f Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 85.
- ↑ a b c d e Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 86.
- ↑ a b c John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 198.
- ↑ Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 150-151.
- ↑ Ivan Gogin: GUSTAVE ZÉDÉ submarines (1914-1916). Navypedia. [dostęp 2019-01-13]. (ang.).
- ↑ a b c Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 211.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: GUSTAVE ZÉDÉ submarines (1914-1916). Navypedia. [dostęp 2019-01-13]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.).
- John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
- Gordon Smith: World War 1 at Sea, FRENCH NAVY. Naval History Homepage. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
