Strażnica WOP
Hinter Zaalberg/Matejkowice/Przesieka

Strażnica SG na Przesiece

Budynek strażnicy (1945-1950)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	po 2000
Tradycje
Rodowód	2 strażnica WOP
Organizacja
Dyslokacja	Matejkowice
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	1 komenda odcinka 12 batalion OP 81 batalion WOP batalion górski WOP batalion graniczny WOP Łużycki Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Hinter Zaalberg/Matejkowice/Przesieka – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica Straży Granicznej na Przesiece – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 1 komendy odcinka Szklarska Poręba jako 2 strażnica WOP^[1] (Hinter Zaalberg)^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W 1947 została przeformowana na strażnicę I kategorii^[4] o stanie 55 wojskowych^[5].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 12 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 81 batalionu WOP w Szklarskiej Porębie.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a strażnica WOP Przesieka I kategorii otrzymała nr 4^[7]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna Przesieka była 4. w 8 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[8]. W 1960, po kolejnej zmianie numeracji, strażnica posiadała numer 26 i zakwalifikowana była do kategorii II w 8 Łużyckiej Brygadzie WOP^[9] . W 1964 strażnica WOP nr 25 Przesieka uzyskała status strażnicy lądowej i zaliczona została do III kategorii^[10].

W 1976 batalion zabezpieczał łączność telefoniczną. Linia zamontowana była na słupach pomiędzy batalionem a strażnicą. Dochodziła do Wielkiego Szyszaka. Pomiędzy Wielkim Szyszakiem a Śnieżnymi Kotłami była przerwa. Żołnierze sprawdzali ten odcinek ale nie mogli zadzwonić. Jeśli żołnierz podczas służby chcąc się połączyć ze strażnicą, rozkręcał złączki na drutach, przyczepiał krokodylki do drutów, kręcił korbką, aparatu telefonicznego, który nosił przy sobie. W tym czasie w strażnicy spadały klapki, a dyżurny wsadzał sznur do gniazdka centrali telefonicznej CB-20. Gdy obaj wykonali te czynności, mogli zacząć rozmowę. Batalion wyposażony był w radiotelefony ale były zbyt duże i ciężkie, by żołnierze patrolujący góry mogli je nosić ze sobą. Dyżurni–operacyjni mieli radiotelefony ale one też były bardzo dużych rozmiarów. Niezależnie od sieci łączności batalionu ze strażnicami, istniała sieć łącząca strażnicę z terenem, który jej podlegał. Na głównym grzbiecie Karkonoszy, od strony strażnicy Kamieńczyk, linia rozciągnięta była na trzymetrowych słupach aż do Łabskiego Szczytu. Między Śnieżnymi Kotłami a Twarożnikiem często się rwała, więc została schowana pod ziemię na głębokość dwudziestu centymetrów, zostawiając pojedyncze słupy ze skrzynkami telefonicznymi, by mógł zadzwonić i zameldować się, co było jego obowiązkiem w trakcie patrolowania granicy. Taki słup był np., na rozwidleniu ścieżek w pobliżu źródeł Łaby. Słupy telefoniczne zdemontowane zostały w latach 80. Wojsko wydzierżawiło łącza telefoniczne od Telekomunikacji Polskiej i nie było potrzeby utrzymywania własnej łączność^[11].

Na strażnicy były hodowane świnie, karmione resztkami jedzenia. Taka gospodarka trwała do 1989. Potem żołnierzy ubywało, więc zaprzestano prowadzenia tej działalności. Zgodnie z normą żołnierz dziennie otrzymywał 4400 kalorii w tym dodatek górski^[12].

Strażnica WOP Przesieka do 15 maja 1991 była w strukturach Łużyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza.

Straż Graniczna:

16 maja 1991 strażnica w Przesiece została włączona w struktury Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej^[13] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej na Przesiece.

W 1958, w strażnicy zorganizowano drużynę służby niemundurowej N – w ubraniach cywilnych (żołnierze zasadniczej służby), celem zabezpieczenia ruchu turystycznego wzdłuż granicy państwowej tj. Drogi Przyjaźni^[14].

1 stycznia 1964 na ochranianym przez strażnicę odcinku granicy państwowej, funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

• Przesieka-Špindlerův Mlýn.

16 grudnia 1989 Strażnica WOP Przesieka przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej od znaku granicznego nr VI/40/2 do znaku granicznego nr VI/42/5 po rozformowanej Strażnicy WOP Kamieńczyk^[15].

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

Komendanci strażnicy współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

2 lipca 1997, na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne na szlaku turystycznym w którym odprawę graniczną i celną osób, towarów, i środków transportu, wykonywała załoga strażnicy:

• Przesieka-Špindlerův Mlýn.

• 1986 – po katastrofie w Czarnobylu z polecenia wyższych przełożonych została przeprowadzona akcja przez lekarza batalionu tj. objechania domów kadry strażnicy i podania ich dzieciom otrzymanego z Wrocławia płynu Lugola, który miał blokować wchłanianie przez tarczycę jodu radioaktywnego^[16].

Straż Graniczna:

• 1992 – otrzymano na wyposażenie samochody Land Rover Defender I 110, skutery śnieżne, z czasem czterokołowce. To była nowa, wyższa jakość po GAZ-69 i UAZ 469 oraz skuterach śnieżnych Buran, które spalały dużą ilość paliwa i były awaryjne. Nowe skutery Scandic były szybkie, zwrotne i wygodniejsze^[17].

• 1 strażnica WOP Wolfschau ⇔ 3 strażnica WOP Bande – 1946
• 1 strażnica OP Wilcza Poręba ⇔ 3 strażnica OP Kamieńczyk – 1949
• 3 strażnica WOP Schronisko pod Śnieżką III kat. ⇔ 5 strażnica WOP Kamieńczyk II kat. – 1956
• 27 strażnica WOP Schronisko pod Śnieżką IV kat. ⇔ 25 strażnica WOP Kamieńczyk III kat. – 30.01.1959
• 26 strażnica WOP Schronisko pod Śnieżką lądowa III kat. ⇔ 24 strażnica WOP Kamieńczyk lądowa III kat. – 01.01.1964
• Strażnica WOP Śnieżka ⇔ Strażnica WOP Jakuszyce – 16.12.1989.

• por. Ryszard Olejak (był w 10.1946)^[18]–1948)^[19]
• Mieczysław Kręglicki (02.01.1950–09.05.1950)^[20]
• st. sierż. Antoni Kubicki (był do 1952)
• chor. Andrzej Kocioł (1952–1952)
• chor. Leon Koroblewski (był od 1952)
• nn
• por. Czesław Badowski (1961–1963)
• kpt. Jerzy Morawiec (1975–1978)
• kpt. Janusz Grodowski (1978–1981)
• por. Waldemar Cybulski (1981-1983)
• p.por. Jarosław Sołoducha (1983-1984?)
• kpt. Jan Sacharczuk (do 1989)
• por. Andrzej Racis (1989–1990)
• Janusz Perz (1990–15.05.1991

Komendanci strażnicy SG:

• ppłk SG Janusz Perz (16.05.1990–był w 2000) – do rozformowania.

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.

• Grzegorz Zaręba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 3/08, 2008. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Bogdan Zygnerski: Jedzenie bez reklamacji. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 52–53. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Daniel Kurowski: Starem z węglem w Karkonosze. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 41–42. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Zbigniew Gliszczyński: O tym nie wolno było mówić. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 112–113. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Henryk Pytel: Korbki, klapki, krokodylki, czyli łączność. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 43–46. ISBN 978-83-64313-90-5.
• Archiwum Straży Granicznej, Historia Łużyckiej Brygady WOP 1945–1991
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.