19 Brygada WOP

19 Brygada WOP – związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza.

Brygada sformowana została w 1950 na bazie 7 Brygady Ochrony Pogranicza, na podstawie rozkazu MBP nr 043/org z 3 czerwca 1950. Nowa numeracja batalionów i brygad weszła w życie z dniem 1 stycznia 1951^[2]. Sztab brygady stacjonował w Kętrzynie^[3]. W styczniu 1951 221 batalion WOP (przemianowany 194 batalion) w całości został przekazany 22 Brygadzie WOP. Z brygady odeszły strażnice nr 118-121^[4]
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/21, na dzień 1 listopada 1954 brygada liczyła 1267 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 0352/18 przewidywał 1410 żołnierzy^[5].

Rozformowana w 1956. Na jej bazie powstały: Grupa Manewrowa WOP i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Kętrzyn

W 1950^[3]:

• dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
• 191 batalion WOP – Braniewo
• 192 batalion WOP – Bartoszyce
• 193 batalion WOP – Węgorzewo
• 194 batalion WOP – Kowale Oleckie
• Graniczna Placówka Kontrolna Bartoszyce
• Graniczna Placówka Kontrolna Braniewo (potem w Gronowie)
• Graniczna Placówka Kontrolna Skandawa

W 1955^[4]:

• dowództwo – Kętrzyn
• 192 batalion WOP – Bartoszyce
• 193 batalion WOP – Węgorzewo
• 221 batalion WOP – Gołdap

Sztandar Mazurskiemu Oddziałowi WOP nr 5 ufundowało społeczeństwo ziemi warmińsko-mazurskiej.

Na lewej stronie płatu sztandaru wyhaftowane są herby miast: Olsztyna, Bartoszyc, Kętrzyna i Olecka. Na drzewcu znajduje się 47 gwoździ pamiątkowych, a wśród nich gwoździe od powiatów granicznych z napisami: „Powiat Braniewski”, „Powiat Kętrzyński”, „Powiat Bartoszycki”, „Powiat Landsberg ” i „Powiat Węgorzewski”^[6]

W kolejnych latach następowała zmiana numeracji jednostki jej nazwy, ale nie dokonywano już na nim żadnych zmian i poprawek.

Do Muzeum Wojska Polskiego przekazywany był dwukrotnie. Pierwszy raz 20 maja 1956, ale już 19 grudnia 1957 powrócił do Kętrzyna, aby po raz drugi wrócić do Muzeum WP 28 lipca 1964^[6].

• ppłk Ilia Sznajdler
• mjr Wojciech Piekarski

5 Oddział Ochrony Pogranicza → 5 Mazurski Oddział WOP → 7 Brygada Ochrony Pogranicza → 19 Brygada WOP → Grupa Manewrowa WOP Kętrzyn i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Kętrzyn → 19 Oddział WOP → 19 Kętrzyński Oddział WOP

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539. 
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/9, Historia Kętrzyńskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Kętrzyn 1961.