Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież

Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Trzebieży – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy morskiej.

W czerwcu 1948 została utworzona Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież (GPK Trzebież) według etatu nr 7/52 ^[a] w składzie 1 podoficer 6 szeregowych. Zadaniem nowo zorganizowanej GPK była kontrola holowników i barek niemieckich zmierzających do Szczecina. Rok później rozbudowano GPK Trzebież^[3].

W 1950 przeformowana została na morską graniczną placówkę kontrolną^[b].

W 1952 Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież została włączona w etat 12 Brygady WOP nr 352/6 ^[c].

Od 1955 GPK Trzebież posiadała stan etatowy 25 wojskowych i podlegała 124 batalionowi WOP Trzebież, później Police^[4].

1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Jesienią 1965 GPK Trzebież weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej^[d][5].

1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej^[6].

W 1976 zniesiona została numeracja brygad WOP. Wówczas to zarządzeniem DWOP z 17 lutego 1976 i 25 lipca 1976 przyjęto tylko nazwę „regionalną” Pomorska Brygada WOP^[7]. GPK Trzebież podlegała bezpośrednio pod sztab Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[8].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, od 16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Graniczna Placówka Kontrolna w Trzebieży weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[1] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Trzebieży (GPK SG w Trzebieży).

W 2000 począwszy od Komendy Głównej SG, Oddziałów SG i na końcu strażnic SG oraz GPK SG, rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym, tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Nowym Warpnie–Karsznie^[9], a ochraniany odcinek granicy wraz z obsadą etatową, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Trzebieży^[e][10].

Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Trzebieży funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...^[f], została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Trzebieży (PSG w Trzebieży) w strukturach Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[1][10].

• Trzebież (morskie)^[10]
• Nowe Warpno (morskie) – od 12 lipca 1996^[10].

2 stycznia 2003 GPK SG w Trzebieży przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanej Strażnicy SG w Nowym Warpnie–Karsznie^[9][10].

• por. Józef Kubik (1952–1960)^[11]
• por. Mieczysław Soliś cz.p.o. (1959 i 1962)
• kpt. Stanisław Sarna (1961–1962)
• por. Edmund Izydrczyk (1962–1964)
• ppor./kpt. Bronisław Leszczuk (1964–1965)^[11]
• por. Mieczysław Katarzyński^[11]
• kpt. Leszczucki^[11]
• por. Jan Nizowicz (01.06.1986–14-05-1990)^[12]

---

• kpt. Henryk Kolada^[11]
• kpt. Czesław Lorenc^[11].
• Andrzej Bałdyga.

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Sławomir Żurawlow: Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922-2008. Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011. (pol.).
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.