Zamek Herburt

Ruiny zamku
Państwo	Austro-Węgry
Miejscowość	Tarnawa k. Dobromila
Styl architektoniczny	renesans
Inwestor	Stanisław Herburt
Rozpoczęcie budowy	1560–1584
Ważniejsze przebudowy	1614
Zniszczono	XIX w.
Pierwszy właściciel	Stanisław Herburt (1624–1684)
Kolejni właściciele	Stanisław Herburt (zm. 1601), Jan Szczęsny Herburt, Jan Leon Herburt, Czuryłowie, Krasiccy, Anna Białogłowska
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Ruiny zamku Herburt
Położenie na mapie Ukrainy Ruiny zamku Herburt
49°32′40,2″N 22°47′06,2″E/49,544500 22,785056
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek Herburt koło Dobromila – ruiny murowanego zamku, zbudowanego w 1584 r. przez Stanisława Herburta na wyniosłym wzgórzu Herburt (554 m n.p.m.) w Masywie Wilczej Jamy (614 m n.p.m.) nad Jasienką, potokiem uchodzącym do Wyrwy, odległym o 4 km na południe od Dobromila, na północ od wsi Tarnawa.

Pierwsza wzmianka o drewnianym zamku w tym miejscu pochodzi z 1450 r. Drugi zamek zbudował w 1584 r. Stanisław Herburt, kasztelan lwowski^[1]. Po śmierci Stanisława Herburta (syna poprzedniego) w 1601 r. Jan Szczęsny Herburt z Felsztyna pod pretekstem oddania czci zmarłemu przybył do Dobromila ze zbrojnym orszakiem i po pogrzebie przemocą opanował zamek oraz wszystkie należące do niego wsie. Wdowa została wypędzona pomimo zapisu, iż ma prawo do zamku z racji swego posagu i zapisu męża aż do spłaty 34 000 zł. Wszystkie znalezione dobra zostały przez Jana Sz. Herburta przywłaszczone. Znajdowały się tam klejnoty, kosztowna broń, szable i buławy oraz wielkie zapasy soli nagromadzone w żupach^[1].

Profesor Ludwik Dziedzicki, jeden z autorów Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich tak opisuje warownię: Na wzgórzu sterczą ruiny zamku osobliwego kształtu. Przetrwał on liczne burze w wojnie kozackiej i szwedzkiej, w ustach zaś ludu żyje podanie, jak się załoga mężnie broniła, rzucając z murów kamienie, belki i jagły wrzące na wdzierających się wrogów. Zdobiły go różne malowidła alegoryczne i napisy, zastosowane najwięcej do pamiętnego za Zygmunta III rokoszu, w którym Jan Szczęsny Herburt wielki miał udział^[2].

Na początku XVII w. w zamku mieściła się drukarnia, a gród był także przybytkiem nauki. Ten sam zamek był jednocześnie kuźnią spisków rokoszańskich i zamachów na sąsiadów. Mieli w nim siedzibę najemni żołnierze i sabaci węgierscy^[1]. Jan Sz. Herburt umierając 31 grudnia 1616 r. pozostawił po sobie długi i zrujnowany majątek. Jego syn Jan Lew w 1622 r. zrzekł się Dobromila i majątku na rzecz wierzycieli, a sam zmarł w 1631 r. Później dobra przeszły w ręce rodziny Czuryłłów, a po nich Krasickich. W swojej historii zamek przeżył kilka najazdów i napadów, z których wychodził bardziej lub mniej zniszczony. Na przykład w 1657 r. ucierpiał podczas najazdu księcia Jerzego Rakoczego, sprzymierzeńca Szwedów podczas Potopu. Jednakże nigdy zamek nie został zdobyty przez żadnego najeźdźcę^[1].

Położona na wysokim wzgórzu budowla założona była na planie podkowy o wymiarach 80x25 m. Grubość murów dochodziła do 2 m, a miejscami nawet je przekraczała. Około 1614 r. powstał murowany zamek w stylu renesansowym z attykami. Wtedy to nastąpił podział na zamek wyższy i niższy. Niższy to ten zbudowany przez Jana Sz. Herburta. Znajdują się w nim na ścianach freski z alegorią cnót obywatelskich^[2]. W 1784 r. Anna Białogłowska zezwoliła na rozebranie południowej części murów zamkowych i wykorzystanie odzyskanego materiału przy budowie monastyru bazylianów. Pod koniec XVIII w. opuszczona budowla niszczała i popadała w ruinę. W 1890 r. zaczęto rozbierać pozostałą część, lecz interwencja austriackich konserwatorów zapobiegła temu i północną stronę udało się uratować.Do dzisiaj z zamku pozostał bastion z bramą wjazdową i fragmenty murów^[1].

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, Warszawa, 1880–1902, s. 72-75.

Zobacz w Wikiźródłach tekst Władysław książę opolski nadaje rycerzom braciom Herbortowi i Frydruszowi zwanym Pawcze 9 wsi (w tym Chyrów, dawniej Chirolb) w dystrykcie przemyskim, Sanok, 23 listopada 1374

• Dobromil, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 72 .
• Zamek Herburt koło Dobromila
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona