Zamek w Czerwonogrodzie

Widok ruin pałacu Ponińskich
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Miejscowość	Czerwonogród
Typ budynku	zamek, pałac
Styl architektoniczny	klasycyzm, neogotyk
Architekt	Julian Zachariewicz
Rozpoczęcie budowy	XIV w.
Ważniejsze przebudowy	ХVII w.
Zniszczono	1914–1918, 1939–1945
Pierwszy właściciel	Koriatowicze
Kolejni właściciele	Teodoryk Buczacki, Danyłowiczowie, Skarbkowie, Raczyńscy, Bielscy, Gadomscy, Karol i Kalikst Ponińscy, Maria Eleonora Lubomirska
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Zamek w Czerwonogrodzie
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Czerwonogrodzie
48°49′N 25°36′E/48,816667 25,600000
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Czerwonogrodzie – w XIV w. Litwini zbudowali pierwszą drewniano-ziemną fortecę na wzniesieniu w dolinie rzeki Dżuryn.

W XIV w. właścicielami tych ziem byli książęta Koriatowicze, Spytek z Melsztyna, Świdrygiełło oraz Witold, po którego śmierci dobra znalazły się w posiadaniu króla^[1]. Król Polski Władysław II Jagiełło zapisał owe ziemie i równocześnie przyznał spore kwoty pieniężne braciom: Michałowi Buczackiemu z Podhajec, kasztelanowi halickiemu; Michałowi Mużyle Buczackiemu, wojewodzie podolskiemu, kasztelanowi kamienieckiemi, staroście śniatyńskiemu i kołomyjskiemu, który wzniósł zamek w Śniatyniu oraz Teodorykowi Buczackiemu Jazłowieckiemu^[1], kasztelanowi halickiemu. Następnie ziemie należały do Teodoryka Buczackiego Jazłowieckiego, który otrzymał je w tak zwany zastaw. W ХVII w. ród Daniłowiczów zbudował tu pierwszą kamienną fortecę. W 1665 r. starostą był Mikołaj Franciszek Daniłowicz^[2]. W kolejnych latach zmieniali się właściciele warowni, którymi były rodziny: Bielskich, Gadomskich, Skarbków oraz Raczyńskich^[1]. Do 1772 r. w zamku mieściła się siedziba powiatu w województwie podolskim I Rzeczypospolitej.

W 1778 r. Karol Poniński od rządu austriackiego kupił Czerwonogród. W 1820 roku przebudował zamek na klasycystyczny pałac według projektu lwowskiego architekta Juliana Zachariewicza^[1]. Rozebrano wówczas 3. zrujnowane skrzydła i 2 baszty a z ocalałego skrzydła i 2 baszt powstał nowy pałac^[1]. W trakcie przebudowy wykorzystano fragmenty pochodzące z Kamienicy Królewskiej we Lwowie^[3]. W ciągu pierwszej połowy XIX w. pałac był udoskonalany przez syna Karola - Kaliksta Ponińskiego, który przebudował rezydencję na styl neogotycki^[1]. Ostatnią jego właścicielką została na początku ХХ w. księżna Maria Eleonora Lubomirska (z d. Zamoyska^[4]), która była właścicielką pałacu w latach 1862–1945. Kres świetności rezydencji położył wybuch I wojny światowej^[5] i działania wrogich wojsk. Odbudowany po wojnie, zostaje zniszczony podczas II wojny światowej. W 1945 roku pałac był miejscem obrony Polaków przed atakiem UPA.

 Osobny artykuł: Zbrodnia w Czerwonogrodzie.

Dodatkowo po wojnie pałac był rozbierany w celu uzyskania materiału do budowy chlewni kołchozowych w Nyrkowie^[6]. W 2013 r. z powodu braku prowadzenia prac konserwatorskich i zabezpieczających jedna z dwóch wież zamkowych uległa częściowemu zawaleniu.

W XVII w. założenie obronnego zamku było murowane, zbudowane na planie czworoboku, z czterema okrągłymi wieżami na rogach, otoczone murem zewnętrzny^[1].

• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Czerwonogród na mapie (1925)

• Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu..., zespół red. A. Strojny, K. Bzowski, A. Grossman, Kraków, Wyd. Bezdroża, 2005, ISBN 83-921981-6-6, s. 263.

• Czerwonogród, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 845 .
• zamek w Czerwonogrodzie
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona