Zasław (Ukraina)

Ten artykuł dotyczy miasta na Ukrainie. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zasław

Ізяслав

Widok na Nowe miasto
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	chmielnicki
Rejon	zasławski
Prawa miejskie	1583
Powierzchnia	23,91 km²
Populacja (2022) • liczba ludności	15 996
Nr kierunkowy	+380 3852
Kod pocztowy	od 30300 do 30309
Tablice rejestracyjne	BX
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Zasław
Położenie na mapie Ukrainy Zasław
50°07′N 26°48′E/50,116667 26,800000
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zasław (ukr. Ізяслав, Iziasław) – miasto na Ukrainie w obwodzie chmielnickim nad rzeką Horyń, siedziba władz rejonu zasławskiego. Jedno z najstarszych miast na Wołyniu, dawna rezydencja Ostrogskich-Zasławskich, w 2022 roku liczyło 16 tys. mieszkańców^[1].

Zasław został założony w XII wieku przez księcia kijowskiego Izjasława II, który nazwał nowy gródek Izjasławiem^[2]. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1386 roku^[2], od którego to czasu władali tu Ostrogscy, Zasławscy i Sanguszkowie. Już wtedy było to miasto obszerne (o czym świadczą resztki wałów obronnych), jakkolwiek prawa miejskie otrzymało dopiero w roku 1583^[2]. W 1491 wojska polsko-litewskie rozbiły tu siły tatarskie.

Miasto wielokrotnie padało ofiarą najazdów tatarskich, a w roku 1649 zdobył je Bohdan Chmielnicki^[2]. Połowa zabudowy padła wówczas pastwą pożaru^[2], prochy książąt zostały wyrzucone z grobów, kościoły zburzone, a synagoga zmieniła się w stajnię. Z Kozakami, a następnie ze Szwedami walczył Dominik Zasławski, nieudolny regimentarz spod Piławiec, którego Chmielnicki nazywał pogardliwie „Pierzyną”, a który odzyskał dobrą sławę w czasie bitwy pod Beresteczkiem.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim^[3].

Pod rozbiorami siedziba gminy Zasław(inne języki) w powiecie zasławskim guberni wołyńskiej.

Po Zasławskich miasto dostało się Sanguszkom, którzy rezydowali na Nowym Zamku aż do rewolucji październikowej^[2]. Od 1907 miasto stanowiło część ordynacji zasławskiej. W 1920 Zasław i okolice były areną starć w wojnie polsko-bolszewickiej. Na mocy postanowień traktatu ryskiego Zasław wraz ze wschodnim Wołyniem znalazł się w granicach ZSRR.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 osób. W styczniu 1943 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Gestapo, SD, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja^[4].

• Zamek Staromiejski z 1456 r. nad Horyniem przez Jurija Wasiljewicza Ostrogoskiego, piętrowy, kryty dachem mansardowym. Od frontu portyk z kolumnanmi podtrzymującymi kopułę^[5]
• Zamek Nowomiejski z XVI wieku
• Pałac Sanguszków^[6] z lat 1754–1770, obecnie w ruinie
• Kaplica pałacowa, obecnie w ruinie
• Kościόł farny św. Jana Chrzciciela z 1599 r.
• Kościół św. Józefa Oblubieńca i klasztor oo. Misjonarzy z lat 1747–1755
• Kościół św. Michała i klasztor oo. Bernardynów fundacji księcia Janusza Zasławskiego zbudowany według projektu J. Madlena. w latach 1602–1630. Pierwszy klasztor uszkodzony w 1648 Kozacy Chmielnickiego. Przywrócone w latach 1727–1744. Obecnie w klasztorze znajduje się więzienie
• Synagoga wielka z XVI wieku
• Synagoga nowomiejska z XVIII wieku
• Sukiennice z XVII wieku.

• 
  Kościół św. Michała i klasztor bernardynów
• 
  Pałac Sanguszków
• 
  Kościół św. Józefa

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Zasławem (Ukraina).

• Leon Ałaszejew – major lekarz Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
• Feliks Bogacki – polski krytyk literacki i publicysta
• Karol Borkowski – polski powstaniec, działacz niepodległościowy
• Wacław Chojna – major artylerii Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu.
• Cewi Cur – izraelski generał
• Dmytro Czyhrynski – ukraiński piłkarz
• Marian Karol Dubiecki – polski historyk, sekretarz Rusi w Rządzie Narodowym powstania styczniowego
• Paweł Antoni Fontana – czołowy architekt doby późnego baroku w Rzeczypospolitej
• Antoni Frankowski – generał brygady LWP
• Seweryn Goszczyński – polski poeta romantyczny
• Nathan Hannover – żydowski teolog, pamiętnikarz
• Karol Jankowski – architekt polski
• Stanisław Kirkor – polski profesor weterynarii
• Ignacy Malczewski – regent nadworny kancelarii mniejszej koronnej
• Christoph Schaffrath – niemiecki kompozytorz późnobarokowy
• Heraś Sokołenko – ukraiński poeta
• Aleksander Zasławski – książę, II ordynat ostrogski

Miasta i gminy partnerskie:

• Łowecz
• Ostrów Mazowiecka (deklaracja podjęcia współpracy)
• Powiat ostrowski (umowa o współpracy partnerskiej)^[7]

• Zasław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 443 .
• Antoni Urbański, Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, Warszawa 1928, s 70-71.

• Pałac w Zasławiu
• O Zasławiu w: Tadeusz Jerzy Stecki. Wołyń pod względem statystycznym, historycznym i archeologicznym, Т. 1, Lwów 1864
• Rejestr Żydów parafii zasławskiej (1764)
• O Zasławiu w: Fortunat Nowicki, Wołyń i jego mieszkańce w r. 1863 : krótkie opisanie gubernii Wołyńskiej pod względem geograficznym i statystycznym, Drezno 1870
• Zasław. Ukraina – Wołyń – kresowym szlakiem – sierpień 2008.
• Relacja uczestników akcji Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia, spis nagrobków znajdujących się na cmentarzu
• Józef Skrabski, Zasław jako ośrodek artystyczny w XVII i XVIII wieku.
• Ruiny pałacu Sanguszków w Zasławiu na filmie z drona, 2018.
• Archiwalne zdjęcia związane z miejscowością w bibliotece Polona