SM UB-59

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UB-59 z 1917 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

SM UB-59

SM UB-64(inne języki), okręt siostrzany UB-59
Klasa	okręt podwodny
Typ	UB III
Projekt	44
Historia
Stocznia	AG Weser, Brema
Położenie stępki	13 września 1916
Wodowanie	21 lipca 1917
Kaiserliche Marine
Nazwa	SM UB-59
Wejście do służby	25 sierpnia 1917
Los okrętu	samozatopiony 5 października 1918
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	516 ton 646 ton
Długość	55,85 metra
Szerokość	5,8 metra
Zanurzenie	3,72 metra
Zanurzenie testowe	50 metrów
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 780 kW (1060 KM) 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 580 kW (788 KM) 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	13,4 węzła 7,8 węzła
Zasięg	na powierzchni: 9020 Mm przy 6 węzłach w zanurzeniu: 55 Mm przy 4 węzłach
Uzbrojenie
1 działo kal. 8,8 cm, 10 torped
Wyrzutnie torpedowe	5 × 500 mm
Załoga	34

SM UB-59 – niemiecki okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 96 zbudowanych jednostek typu UB III.

Okręt miał wyporność 516 ton w położeniu nawodnym i 646 ton pod wodą, a jego główną bronią było 10 torped o kalibrze 500 mm wystrzeliwanych z pięciu wyrzutni. Napędzana silnikami wysokoprężnymi i elektrycznymi jednostka rozwijała prędkość 13,4 węzła na powierzchni i 7,8 węzła w zanurzeniu, osiągając zasięg nawodny wynoszący 9020 Mm przy prędkości 6 węzłów (i 55 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą).

UB-59 został zwodowany 21 lipca 1917 roku w stoczni AG Weser w Bremie, a do służby w Kaiserliche Marine wcielono go 25 sierpnia 1917 roku. W czasie służby operacyjnej we Flotylli Flandria odbył pięć patroli bojowych, podczas których zatopił siedem statków o łącznej pojemności 8361 BRT i uszkodził dwa o łącznej pojemności 12 413 BRT. SM UB-59 został samozatopiony 5 października 1918 roku nieopodal Zeebrugge podczas niemieckiej ewakuacji z Belgii.

Wydane w kwietniu 1915 roku przez Inspektorat U-Bootów memorandum wzywało kierownictwo Cesarskiej Marynarki Wojennej do zaprojektowania i budowy uproszczonego typu okrętu podwodnego, który miał zostać wykorzystany w działaniach blokadowych Wielkiej Brytanii^[1]. Budowa dużych, oceanicznych okrętów podwodnych trwała zbyt wiele czasu, podobnie jak produkcja używanych do ich napędu silników wysokoprężnych o dużej mocy. Konsekwencją był duży niedobór jednostek tej klasy w niemieckiej flocie^[1][2]. Wznowienie na początku 1916 roku nieograniczonej wojny podwodnej sprawiło, że konieczne stało się opracowanie średniej wielkości okrętu podwodnego uzbrojonego w torpedy, który można było szybko zbudować^[3]. Przybrzeżne okręty typu UB II były zbyt słabo uzbrojone i miały niewystarczający zasięg, przez co ich użycie ograniczone było przeważnie do wód Morza Północnego i kanału La Manche, natomiast nowo projektowane torpedowe okręty podwodne musiały być zdolne do operowania wokół Wysp Brytyjskich i na Morzu Śródziemnym^[4][5]. Zrezygnowano z wcześniejszego schematu prostych jednostek jednokadłubowych z zewnętrznymi zbiornikami balastowymi na rzecz konstrukcji dwukadłubowej^[6][7].

Projekt nowego okrętu podwodnego średniej wielkości oparto na konstrukcji udanych podwodnych stawiaczy min typu UC II^[2][4]. Dziobowej części okrętu nadano nowy profil, a szyby minowe zastąpiono przedziałem torpedowym z czterema wewnętrznymi wyrzutniami torped; powiększono również wyposażony w dwa peryskopy kiosk^[4]. Znacznie zwiększono moc silników spalinowych i elektrycznych, jak i pojemność zbiorników paliwa, jednak odbyło się to kosztem zmniejszenia o 40% wielkości baterii akumulatorów i o blisko 30% ich pojemności w stosunku do SM U-16(inne języki), przez co spadła prędkość podwodna i zasięg^[4]. Okręty charakteryzowały się doskonałą manewrowością i krótkim czasem zanurzania, wynoszącym 30 sekund^[8][9]. Budowa okrętów o nadanym przez Inspektorat U-Bootów numerze projektu 44, zwanych później typem UB III, miała rozpocząć się po zrealizowaniu przez stocznie kontraktów na budowę jednostek typu UB II i UC II, czyli najwcześniej wiosną 1917 roku^[4].

SM^[a] UB-59 zamówiony został 2 maja 1916 roku jako jednostka z liczącej 24 jednostki I serii okrętów typu UB III^[4][b]. Powstał w stoczni AG Weser w Bremie jako jeden z 36 okrętów typu UB III zbudowanych w tej wytwórni^[4][10] . UB-59 otrzymał numer stoczniowy 271 (Werk 271)^[11] [12] . Stępkę okrętu położono 13 września 1916 roku^[11] , a zwodowany został 21 lipca 1917 roku^[9][13][c]. W trakcie budowy (od 6 czerwca do 1 lipca 1917 roku) dowództwo okrętu sprawował por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Peter Ernst Eiffe^[14] .

SM UB-59 był średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[7][15]. Długość całkowita wynosiła 55,85 metra, szerokość 5,8 metra i zanurzenie 3,72 metra^[7][16]. Kadłub sztywny miał 40,1 metra długości i 3,9 metra szerokości^[16][17] . Podzielony był grodziami na następujące przedziały (od dziobu): przedział torpedowy, pomieszczenia załogi, centrala, pomieszczenia załogi, przedział silników spalinowych, przedział silników elektrycznych oraz rufowy przedział torpedowy^[18]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 8,25 metra^[16][17] . Dziób jednostki przystosowany był do przecinania sieci przeciwpodwodnych^[19]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 516 ton, a w zanurzeniu 646 ton^[7][16].

Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Körting(inne języki) o łącznej mocy 780 kW (1060 KM) przy 450 obr./min, zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 580 kW (788 KM) przy 362 obr./min^[7][20]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby o średnicy 1,4 metra każda^[9]. Jednostka wyposażona była w dwa stery kierunku i dwa podwójne stery głębokości^[21]. Okręt osiągał prędkość 13,4 węzła na powierzchni i 7,8 węzła w zanurzeniu^[7][16]. Zasięg wynosił 9020 Mm przy prędkości 6 węzłów w położeniu nawodnym oraz 55 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą^[7][16]. Zbiorniki mieściły 75 ton paliwa^{[12] [16][d]}, a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi^[21]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów^{[8][12] [e]}, zaś czas wykonania manewru zanurzenia 30 sekund^[8][22].

Głównym uzbrojeniem okrętu było pięć wewnętrznych wyrzutni torped kalibru 500 mm: cztery dziobowe i jedna na rufie, z łącznym zapasem 10 torped^[5][9]. Broń artyleryjską stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 8,8 cm TK L/30 C/08, z zapasem amunicji wynoszącym od 160 do 296 naboi^[9][12] . Okręt wyposażony był w dwa peryskopy: wachtowy i bojowy^[19]. Wyposażenie ratownicze stanowiła umieszczona na pokładzie łódź ratunkowa^[9].

Załoga okrętu składała się z trzech oficerów oraz 31 podoficerów i marynarzy^[8][21][f].

SM UB-59 został wcielony do służby w Kaiserliche Marine 25 sierpnia 1917 roku^[9][11] . Dowódcą okrętu został mianowany kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Erwin Waßner(inne języki), dowodzący wcześniej UC-3, UB-38 i UC-69^[23] . Po okresie szkolenia U-Boot 5 listopada wszedł w skład Flotylli Flandria (niem. U-Flottille Flandern)^[11] .

28 listopada w odległości 28 Mm na południowy zachód od wyspy Belle-Île UB-59 zatopił zbudowany w 1880 roku francuski parowiec „Jeanne Conseil” o pojemności 2309 BRT, płynący z Algieru do Rouen (nikt nie zginął)^[24] . Następnego dnia w pobliżu wyspy Groix okręt storpedował zbudowany w 1908 roku francuski parowiec „Texas” o pojemności 6674 BRT, płynący z Nowego Orleanu do Lorient. Uszkodzony statek został sztrandowany, a później podniesiono go i naprawiono^[25] . 5 grudnia na południowy wschód od Lizard Point U-Boot uszkodził w ataku torpedowym zbudowany w 1908 roku brytyjski parowiec „City Of Naples” o pojemności 5739 BRT^[26] .

Na początku 1918 roku niemieckie siły podwodne przeszły reorganizację, w wyniku której Flotylla Flandria została podzielona na dwie części: I Flotyllę Flandria (I. U-Flottille Flandern) i II Flotyllę Flandria (II. U-Flottille Flandern), a UB-59 znalazł się w składzie tej pierwszej^[11] [27]. W tym roku w miejsce działa kalibru 8,8 cm zamontowano działo kalibru 10,5 cm Utof C/16 L/45 (zapas pocisków wynosił od 108 do 192)^[9][28].

2 lutego w odległości 4 Mm na południowy wschód od St Alban’s Head(inne języki) U-Boot storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1912 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Avanti” (2128 BRT), płynący z ładunkiem rudy żelaza z Bilbao do West Hartlepool(inne języki) (w wyniku ataku na pokładzie zginęły 22 osoby, w tym kapitan)^[29] [30] . Nazajutrz na wschód od latarniowca „Shambles” (La Manche) UB-59 zatopił zbudowany w 1907 roku brytyjski parowiec „Holmtown” o pojemności 598 BRT, płynący pod balastem z Rouen do Penarth Dock(inne języki) (zginęła cała, licząca 15 ludzi załoga statku)^[31] .

13 marca w odległości 10 Mm na południowy zachód od St Catherine’s Point(inne języki) okręt podwodny storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1892 roku brytyjski parowiec „Tweed” (1025 BRT), płynący z ładunkiem drobnicy z Newhaven do Cherbourga (w wyniku ataku śmierć poniosło siedmiu członków załogi)^[29] [32] . Następnego dnia w okolicy wyspy Wight U-Boot zatopił zbudowany w 1907 roku francuski parowiec „Venezuela” o pojemności 730 BRT, płynący ze Swansea do Rouen (zginęła cała załoga statku)^[33] . 17 marca w odległości 9 Mm na południowy zachód od St Catherine’s Point UB-59 storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1874 roku uzbrojony brytyjski parowiec „South Western” (674 BRT), transportujący drobnicę na trasie Southampton – Saint-Malo (na pokładzie statku zginęły 24 osoby)^[29] [34] . Trzy dni później na południe od wyspy Wight okręt zatopił w ataku torpedowym zbudowany w 1909 roku francuski parowiec „Azemmour” o pojemności 897 BRT, płynący z Londynu do Nantes (na pozycji 50°32′N 1°36′W/50,533333 -1,600000)^[35] .

30 września, wobec postępów alianckiej ofensywy we Flandrii, niemieckie dowództwo wydało rozkaz ewakuacji z Zeebrugge i Ostendy wszystkich zdolnych do tego okrętów^[36][37]. 5 października 1918 roku nieopodal Zeebrugge nienadający się do wyjścia w morze SM UB-59 został samozatopiony na pozycji 51°19′N 3°12′E/51,316667 3,200000^[11] [9].

W latach 1917–1918 SM UB-59 odbył łącznie pięć patroli bojowych, podczas których zatopił siedem statków o łącznej pojemności 8361 BRT, a dwa statki o łącznej pojemności 12 413 BRT zostały uszkodzone^[38] . Na pokładach zatopionych jednostek zginęło co najmniej 68 osób, w tym 24 na brytyjskim parowcu „South Western”^[34] [38] . Pełne zestawienie bojowych osiągnięć okrętu przedstawia poniższa tabela^[38] :

Lista zatopionych i uszkodzonych jednostek

Data	Nazwa	Państwo	Tonaż[g]	Los jednostki
28 listopada 1917	„Jeanne Conseil”	Francja	2309	zatopiony
29 listopada 1917	„Texas”	Francja	6674	uszkodzony
5 grudnia 1917	„City Of Naples”	Wielka Brytania	5739	uszkodzony
2 lutego 1918	„Avanti”	Wielka Brytania	2128	zatopiony
3 lutego 1918	„Holmtown”	Wielka Brytania	598	zatopiony
13 marca 1918	„Tweed”	Wielka Brytania	1025	zatopiony
14 marca 1918	„Venezuela”	Francja	730	zatopiony
17 marca 1918	„South Western”	Wielka Brytania	674	zatopiony
20 marca 1918	„Azemmour”	Francja	897	zatopiony
RAZEM		zatopione:		7
		uszkodzone:		2

• British Merchant Ships Lost to Enemy Action Part 3 of 3 – September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net, 2011-02-08. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
• Ivan Gogin: UB48 (UB III) medium submarines (1917 - 1918). Navypedia. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
• Guðmundur Helgason: A.G. Weser, Bremen. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Avanti. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Azemmour. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: City Of Naples. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Holmtown. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Jeanne Conseil. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Erwin Waßner. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Peter Ernst Eiffe. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Ships hit by UB 59. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: South Western. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Texas. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Tweed. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UB 59. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UB III. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Venezuela. uboat.net. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
• Ulf Kaack: Niemieckie okręty podwodne: pełna historia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2023, seria: Panorama Techniki Wojskowej. ISBN 978-83-7020-879-0.
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
• Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
• Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.