SM UB-63

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UB-63 z 1917 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

SM UB-63

SM UB-64, okręt siostrzany UB-63
Klasa	okręt podwodny
Typ	UB III
Projekt	44
Historia
Stocznia	Vulcan, Hamburg
Położenie stępki	1916
Wodowanie	26 maja 1917
Kaiserliche Marine
Nazwa	SM UB-63
Wejście do służby	23 lipca 1917
Los okrętu	zaginął po 14 stycznia 1918
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	508 ton 639 ton
Długość	55,52 metra
Szerokość	5,76 metra
Zanurzenie	3,7 metra
Zanurzenie testowe	50 metrów
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 809 kW (1100 KM) 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 580 kW (788 KM) 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	13,3 węzła 8 węzłów
Zasięg	na powierzchni: 8420 Mm przy 6 węzłach w zanurzeniu: 55 Mm przy 4 węzłach
Uzbrojenie
1 działo kal. 8,8 cm, 10 torped
Wyrzutnie torpedowe	5 × 500 mm
Załoga	34

SM UB-63 – niemiecki okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 96 zbudowanych jednostek typu UB III.

Okręt miał wyporność 508 ton w położeniu nawodnym i 639 ton pod wodą, a jego główną bronią było 10 torped o kalibrze 500 mm wystrzeliwanych z pięciu wyrzutni. Napędzana silnikami wysokoprężnymi i elektrycznymi jednostka rozwijała prędkość 13,3 węzła na powierzchni i 8 węzłów w zanurzeniu, osiągając zasięg nawodny wynoszący 8420 Mm przy prędkości 6 węzłów (i 55 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą).

UB-63 został zwodowany 26 maja 1917 roku w stoczni Vulcan w Hamburgu, a do służby w Kaiserliche Marine wcielono go 23 lipca 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w 2. Flotylli U-Bootów i 5. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte odbył trzy patrole bojowe, podczas których zatopił dwa statki o łącznej pojemności 4481 BRT oraz zdobył jeden statek o pojemności 3290 BRT, a jeden statek o pojemności 1113 BRT został uszkodzony. SM UB-63 zaginął na Morzu Północnym lub Irlandzkim po 14 stycznia 1918 roku.

Wydane w kwietniu 1915 roku przez Inspektorat U-Bootów memorandum wzywało kierownictwo Cesarskiej Marynarki Wojennej do zaprojektowania i budowy uproszczonego typu okrętu podwodnego, który miał zostać wykorzystany w działaniach blokadowych Wielkiej Brytanii^[1]. Budowa dużych, oceanicznych okrętów podwodnych trwała zbyt wiele czasu, podobnie jak produkcja używanych do ich napędu silników wysokoprężnych o dużej mocy. Konsekwencją był duży niedobór jednostek tej klasy w niemieckiej flocie^[1][2]. Wznowienie na początku 1916 roku nieograniczonej wojny podwodnej sprawiło, że konieczne stało się opracowanie średniej wielkości okrętu podwodnego uzbrojonego w torpedy, który można było szybko zbudować^[3]. Przybrzeżne okręty typu UB II były zbyt słabo uzbrojone i miały niewystarczający zasięg, przez co ich użycie ograniczone było przeważnie do wód Morza Północnego i kanału La Manche, natomiast nowo projektowane torpedowe okręty podwodne musiały być zdolne do operowania wokół Wysp Brytyjskich i na Morzu Śródziemnym^[4][5]. Zrezygnowano z wcześniejszego schematu prostych jednostek jednokadłubowych z zewnętrznymi zbiornikami balastowymi na rzecz konstrukcji dwukadłubowej^[6][7].

Projekt nowego okrętu podwodnego średniej wielkości oparto na konstrukcji udanych podwodnych stawiaczy min typu UC II^[2][4]. Dziobowej części okrętu nadano nowy profil, a szyby minowe zastąpiono przedziałem torpedowym z czterema wewnętrznymi wyrzutniami torped; powiększono również wyposażony w dwa peryskopy kiosk^[4]. Znacznie zwiększono moc silników spalinowych i elektrycznych, jak i pojemność zbiorników paliwa, jednak odbyło się to kosztem zmniejszenia o 40% wielkości baterii akumulatorów i o blisko 30% ich pojemności w stosunku do SM U-16(inne języki), przez co spadła prędkość podwodna i zasięg^[4]. Okręty charakteryzowały się doskonałą manewrowością i krótkim czasem zanurzania, wynoszącym 30 sekund^[8][9]. Budowa okrętów o nadanym przez Inspektorat U-Bootów numerze projektu 44, zwanych później typem UB III, miała rozpocząć się po zrealizowaniu przez stocznie kontraktów na budowę jednostek typu UB II i UC II, czyli najwcześniej wiosną 1917 roku^[4].

SM^[a] UB-63 zamówiony został 2 maja 1916 roku jako jednostka z liczącej 24 jednostki I serii okrętów typu UB III^[4][b]. Powstał w stoczni Vulcan w Hamburgu jako jeden z 26 okrętów typu UB III zbudowanych w tej wytwórni^[4][10] . UB-63 otrzymał numer stoczniowy 88 (Werk 88)^[11] [12] . Stępkę okrętu położono w 1916 roku^[12] , a zwodowany został 26 maja 1917 roku^[9][13]. Koszt budowy okrętu wyniósł 3 mln 279 tys. marek^[14].

SM UB-63 był średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[7][15]. Długość całkowita wynosiła 55,52 metra, szerokość 5,76 metra i zanurzenie 3,7 metra^[7][14]. Kadłub sztywny miał 40,1 metra długości i 3,9 metra szerokości^[14][16] . Podzielony był grodziami na następujące przedziały (od dziobu): przedział torpedowy, pomieszczenia załogi, centrala, pomieszczenia załogi, przedział silników spalinowych, przedział silników elektrycznych oraz rufowy przedział torpedowy^[17]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 8,25 metra^[14][16] . Dziób jednostki przystosowany był do przecinania sieci przeciwpodwodnych^[18]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 508 ton, a w zanurzeniu 639 ton^[7][14].

Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne MAN S6V35/35 o łącznej mocy 809 kW (1100 KM) przy 450 obr./min, zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 580 kW (788 KM) przy 362 obr./min^[7][19]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby o średnicy 1,4 metra każda^[9]. Jednostka wyposażona była w dwa stery kierunku i dwa podwójne stery głębokości^[20]. Okręt osiągał prędkość 13,3 węzła na powierzchni i 8 węzłów w zanurzeniu^[7][14]. Zasięg wynosił 8420 Mm przy prędkości 6 węzłów w położeniu nawodnym oraz 55 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą^[7][14]. Zbiorniki mieściły 68 ton paliwa^{[12] [14][c]}, a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi^[20]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów^{[8][12] [d]}, zaś czas wykonania manewru zanurzenia 30 sekund^[8][21].

Głównym uzbrojeniem okrętu było pięć wewnętrznych wyrzutni torped kalibru 500 mm: cztery dziobowe i jedna na rufie, z łącznym zapasem 10 torped^[5][9]. Broń artyleryjską stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 8,8 cm TK C/08 L/30, z zapasem amunicji wynoszącym od 160 do 296 naboi^[9][12] . Okręt wyposażony był w dwa peryskopy: wachtowy i bojowy^[18]. Wyposażenie ratownicze stanowiła umieszczona na pokładzie łódź ratunkowa^[9].

Załoga okrętu składała się z trzech oficerów oraz 31 podoficerów i marynarzy^[8][20][e].

SM UB-63 został wcielony do służby w Kaiserliche Marine 23 lipca 1917 roku^[9][11] . Dowódcą jednostki został mianowany kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Rudolf Gebeschus, dowodzący wcześniej UB-35^[22] . Po okresie szkolenia U-Boot 4 września wszedł w skład 2. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte^[11] .

15 września w odległości 40 Mm na północny wschód od wyspy Muckle Flugga(inne języki) (na pozycji 61°36′N 0°14′W/61,600000 -0,233333) okręt storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1912 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Santaren” o pojemności 4256 BRT, płynący z ładunkiem koksu z Newcastle upon Tyne do Archangielska (nikt nie zginął, lecz kapitan i starszy oficer zostali wzięci do niewoli)^[23] [24] .

30 września U-Boot został włączony do 5. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte^[11] . 3 listopada na wodach Morza Północnego między Bergen a Szetlandami załoga UB-63 zatrzymała i przejęła jako pryz zbudowany w 1893 roku belgijski parowiec „Haelen” o pojemności 3290 BRT (podczas akcji nikt nie zginął; statek został zwrócony właścicielowi w 1918 roku)^[25] . 8 listopada u zachodnich wybrzeży Norwegii (na pozycji 60°18′N 4°13′W/60,300000 -4,216667) okręt podwodny zatopił bez strat w załodze zbudowany w 1903 roku duński drewniany trójmasztowy szkuner „Lindhardt” o pojemności 225 BRT, płynący pod balastem z Reykjavíku na Thurø^[26] . 15 listopada w odległości 42 Mm na północny wschód od Bard Head(inne języki) U-Boot storpedował zbudowany w 1915 roku norweski parowiec „Stargard” (1113 BRT), transportujący ładunek celulozy drzewnej i tektury falistej z Göteborga do Londynu (statek został uszkodzony)^[27] .

14 stycznia 1918 roku SM UB-63 wyszedł na swój trzeci patrol, kierując się na wody Morza Irlandzkiego i już nie powrócił do bazy^[11] . U-Boot zatonął z nieustalonych przyczyn w styczniu bądź na początku lutego na Morzu Północnym lub Irlandzkim, a wraz z nim zginęła cała, licząca 33 osoby załoga^[6][7][11] . Starsze opracowania podają, że UB-63 został zatopiony 28 stycznia 1918 roku na pozycji 56°10′N 2°00′W/56,166667 -2,000000 bombami głębinowymi przez brytyjskie uzbrojone trawlery „W.S. Bailey” i „Fort George”^{[9][12] [15][28]}; inna wersja mówi o zatopieniu U-Boota 27 stycznia przez brytyjskie uzbrojone trawlery „Cormorant IV” i „Young Fred”^[29].

W latach 1917–1918 SM UB-63 odbył łącznie trzy patrole bojowe, podczas których zatopił dwa statki o łącznej pojemności 4481 BRT, zdobył jeden statek o pojemności 3290 BRT, a jeden statek o pojemności 1113 BRT został uszkodzony^[30] . Pełne zestawienie bojowych osiągnięć okrętu przedstawia poniższa tabela^[30] :

Lista zatopionych, zdobytych i uszkodzonych jednostek

Data	Nazwa	Państwo	Tonaż[f]	Los jednostki
15 września 1917	„Santaren”	Wielka Brytania	4256	zatopiony
3 listopada 1917	„Haelen”	Belgia	3290	zdobyty
8 listopada 1917	„Lindhardt”	Dania	225	zatopiony
15 listopada 1917	„Stargard”	Norwegia	1113	uszkodzony
RAZEM		zatopione:		2
		zdobyte:		1
		uszkodzone:		1

• British Merchant Ships Lost to Enemy Action Part 3 of 3 – September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net, 2011-02-08. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
• Ivan Gogin: UB48 (UB III) medium submarines (1917 - 1918). Navypedia. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
• Guðmundur Helgason: Haelen. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Rudolf Gebeschus. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Lindhardt. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Santaren. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Ships hit by UB 63. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Stargard. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UB 63. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UB III. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Vulcan, Hamburg. uboat.net. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
• Ulf Kaack: Niemieckie okręty podwodne: pełna historia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2023, seria: Panorama Techniki Wojskowej. ISBN 978-83-7020-879-0.
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
• Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
• Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.