Kodeks Gwelferbytański A

Łk 1,6-13
Oznaczenie	Pe
Data powstania	VI wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	024
Zawartość	cztery Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	26,5 × 21,5 cm
Typ tekstu	tekst bizantyjski
Kategoria	V
Odkrywca	Knittel
Miejsce przechowywania	Herzog August Bibliothek

Kodeks Gwelferbytański A, łac. Codex Guelferbytanus A (Gregory-Aland no. P^e albo 024; von Soden ε 33) – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu pisany na pergaminie, paleograficznie datowany na VI wiek. Uczeni zapoznali się z nim w połowie XVIII wieku. Zachowały się tylko niektóre partie kodeksu. Jest palimpsestem. Faksymile oraz tekst rękopisu były kilkakrotnie wydawane, jest cytowany w wydaniach krytycznych greckiego Nowego Testamentu.

Obecnie kodeks przechowywany jest w Herzog August Bibliothek (Weissenburg 64).

Kodeks zawiera 44 pergaminowe karty (26,5 na 21,5 cm – oryginalne rozmiary kart były większe), z tekstem czterech Ewangelii, z licznymi lukami. Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 24 linijki w kolumnie^[1]. Inicjały są wielkie i często stosowane^[2], litera ny jest podobna jak w kodeksach Synajskim, Petropolitańskim, Gwelferbytańskim B oraz Nitryjskim i reprezentuje starożytną formę^[3].

Zawiera

Mateusz 1,11-21; 3,13-4,19; 10,7-19; 10,42-11,11; 13,40-50; 14,15-15,3.29-39;

Marek 1,2-11; 3,5-17; 14,13-24.48-61; 15,12-37;

Łukasz 1,1-13; 2,9-20; 6,21-42; 7,32-8,2; 8,31-50; 9,26-36; 10,36-11,4; 12,34-45; 14,14-25; 15,13-16,22; 18,13-39; 20,21-21,3; 22,3-16; 23,20-33; 23,45-24,1; 24,14-37;

Jan 1,29-40; 2,13-25; 21,1-11^[4][5].

Skryba nie stosuje przydechów i akcentów, popełnia błędy itacyzmu w sposób charakterystyczny dla rękopisów aleksandryjskich^[4]. Przed każdą z Ewangelii znajduje się lista κεφαλαια (spis treści). Tekst ewangeliczny dzielony jest według Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesie, nie ma w nim jednak odniesień do kanonów Euzebiusza^[4]. Scrivener oraz Gregory przypuszczali, że oryginalny rękopis mógł zawierać kanony Euzebiusza pisane czerwonym kolorem. Czerwony kolor został starty przed wykorzystaniem rękopisu na potrzeby palimpsestu^[3][4].

Na 44 kartach kodeksu występują następujące nomina sacra: ΙΣ (Iesous, Jezus), ΧΣ (Christos, Chrystus), ΚΣ (Kurios, Pan) ΘΣ (Theos, Bóg), ΥΣ (uios, syn), ΠΗΡ (pater, ojciec), ΠΝΑ (pneuma, duch), ΙΛΗΜ (Ierusalem, Jerozolima), ΑΝΟΣ (anthropos, człowiek), i ΔΑΔ (Dauid, Dawid)^[6].

W greckim tekście kodeksu przekazano tekst bizantyński. Hermann von Soden zaklasyfikował go do tekstu I, dzisiaj określanego mianem tekstu cezarejskiego^[7].

Tregelles ocenił, że tekst rękopisu reprezentuje starszy typ tekstu niż epoka, w której powstał (tj. sprzed VI wieku)^[8]. Według obliczeń F.H.A. Scrivenera tekst kodeksu zgadza się z Kodeksem Aleksandryjskim oraz Watykańskim 50 razy, popiera Watykański przeciwko Aleksandryjskiemu 29 razy, zgadza się z Aleksandryjskim przeciwko Watykańskiemu w 102 miejscach. Scrivener porównał ponadto te partie kodeksu w Ewangelii Łukasza, które występują również w Kodeksie Gwelferbytańskim B, i doszedł do wniosku, że Kodeks Gwelferbytański B ma więcej osobliwych wariantów^[3][9].

Kurt Aland dał mu profil tekstualny 24¹ 16^1/2 3² 0^s. Profil ten oznacza, że rękopis 24 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 3 razy wspiera oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, 16 razy zgodny jest z bizantyńskim i oryginalnym. W ogóle nie ma osobliwych wariantów (Sonderlesarten). W oparciu o ten profil tekst rękopisu został zaklasyfikowany do V kategorii Alanda^[1].

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, przekazuje tekst mieszany, pochodzący z różnych tradycji tekstualnych. Jednak ze względu na fragmentaryczność rękopisu metodą tą badany był tylko w partii przypadającej na Łk 20^[7].

Griesbach datował rękopis na VI wiek, identycznie jak Gwelferbytański B^[10]. Opinię tę podzielano do czasów Tischendorfa, który zauważył, że kodeks B musiał powstać wcześniej, ze względu na kształt liter: delta, pi, epsilon oraz sigma, i datował go na wiek V, natomiast kodeks B – na wiek VI^[3]. Za opinią Tischendorfa poszedł Scrivener, Gregory^[2], Aland^[1]. Obecnie INTF datuje go na VI wiek^[11] .

Od tej chwili historia kodeksu związana jest z kodeksem Gwelferbytańskim B, gocko-łacińskim Carolinus i tekstami łacińskimi pisanymi uncjałą^[12][13]. Wraz z nimi posłużył za materiał dla tekstów Izydora stając się palimpsestem. Górny tekst kodeksu pisany jest łacińską minuskułą i zawiera Origines oraz listy Izydora z Sewilli. Cały rękopis nosi nazwę Codex Guelferbytanus 64 Weissenburgensis i jest przechowywany w Herzog August Bibliothek (Weissenburg 64) w Wolfenbüttel^[1][11] . Do Gwelferbytańskiego A należały karty: 90-97, 154-161, 178-185, 226-233, 242-244, 257-259, 272, 278, 279, 298, 300, 301^[14] .

Zanim trafił do biblioteki w Wolfenbüttel, przechowywany był w Bobbio, Weißenburgu, Moguncji i Pradze. Pierwszy opis rękopisu sporządził Heusinger w 1752 roku^[15]. Po tej publikacji rękopis stał się dostępny dla uczonych.

Heusinger sądził, że tekst grecki należał do jednego greckiego rękopisu i zawierał tekst czterech Ewangelii. Nie zauważył, że niektóre teksty się dublują. Cztery lata później Franz Anton Knittel (1721–1792) rozpoznał trzy greckie dolne teksty Nowego Testamentu, dwa z nich oznakował symbolami A i B, rozpoznał też gocko-łaciński tekst, znany odtąd jako Codex Carolinus^[16]. Knittel odczytał też tekst gocko-łaciński i wydał go w roku 1762^[9]. Tekst rękopisu P^e/024 wydał ponownie Konstantin von Tischendorf w 1860^[17].

Franz Anton Knittel w 1762 roku jako pierwszy zidentyfikował tekst palimpsestu (łącznie z kodeksem Gwelferbytańskim B)^[16]. Tekst palimpsestu odczytał Tischendorf i wydał go w roku 1869^[18]. Faksymile wydał Tischendorf w 1860, Guglielmo Cavallo w 1967 oraz Alandowie w 1982^[19]. W roku 2007 opublikowany został tekst Ewangelii Jana (jego nowy odczyt)^[20].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wprowadził go Johann Jakob Griesbach nadając mu siglum P. Griesbach opierał się na wydaniu Knittela^[10]. Pod takim siglum rękopis figurował na liście Tregellesa, Tischendorfa, Scrivenera i początkowo Gregory'ego. Na liście Hermanna von Sodena oznakowany został za pomocą siglum ε 33. W 1908 roku Gregory nadał mu siglum 024^[21].

Jest cytowany we współczesnych wydaniach greckiego Nowego Testamentu Nestle-Alanda. W NA27 zaliczony został do rękopisów drugiego rzędu cytowania^[22]. Jest cytowany w UBS4^[23].

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu
• Kodeks Gwelferbytański B

Wydania tekstu

• U. B. Schmid, D. C. Parker, W. J. Elliott: The Gospel according to St. John: The majuscules. Brill, 2007, s. 39-44. [tekst kodeksu w Ewangelii Jana; nowa rekonstrukcja]
• K. Tischendorf: Monumenta Sacra VI. Leipzig: 1869, s. 249-338.

Krytyczne wydania NT

• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993. ISBN 978-3-438-05110-3.Sprawdź autora:3. [UBS4]
• Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. T. I. Londini: 1809. (łac.).

Listy rękopisów i katalogi

• Kurt Aland: Kurzgefaßte Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 34. (niem.).
• Otto von Heinemann: Die Handschriften der Herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel. Cz. 2: Die Augustanischen Handschriften. Wolfenbüttel: Zwissler, 1908, s. 295-296.

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989, s. 122. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
• Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: Hinrichs, 1900, s. 61-63. (niem.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 144. (ang.).
• Samuel Prideaux Tregelles: An Introduction to the Textual Criticism of the New Testament. London: 1856, s. 179. (ang.).

Inne opracowania

• J.K. Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge University Press, 1989, s. 50. ISBN 0-521-35479-X. (ang.).
• G. Cavallo: Ricerche sulla maiuscola biblica. Firenze: Le Monnier, 1967, s. 92.
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).

• Kodeks 024 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. INTF. [dostęp 2014-09-14].
• Nestle-Aland P 024. [w:] LDAB [on-line]. Trismegistos. [dostęp 2014-09-14].
• Wolfenbütteler Digitale Bibliothek – mss/64-weiss – Zdigitalizowany Codex Guelferbytanus Weissenburgensis 64 na Herzog August Bibliothek