Kodeks Macedoński

Kodeks Macedoński

Fragment pierwszej karty
Oznaczenie	Y
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	034
Zawartość	Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	18 × 13 cm
Typ tekstu	tekst bizantyński
Kategoria	V
Odkrywca	Braithwaite
Miejsce przechowywania	Cambridge University
Multimedia w Wikimedia Commons

Kodeks Macedoński, łac. Codex Macedoniensis albo Macedonianus, oznaczany symbolami Y albo 034 (Gregory-Aland), ε 073 (von Soden)^[1][2] – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu pisany na pergaminie, paleograficznie datowany na IX wiek. Rękopis posiada marginalia, przystosowany został do czytań liturgicznych. Do czasów współczesnych nie zachował się w całości i ma pewne braki, jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu. Rzadko cytuje się go w krytycznych wydaniach Nowego Testamentu.

Kodeks zawiera 309 pergaminowych kart (18 na 13 cm) z tekstem czterech Ewangelii, z sześcioma lukami. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 16 linijek w kolumnie^[3][4] . Litery są niewielkie, mają zaledwie 2 mm wysokości, pisane są ciemnobrunatnym atramentem. Pod względem paleograficznym pismo przypomina kodeksy 09, 036, 017 oraz lekcjonarz 150. Litery Ε Θ Ο Σ są wąskie, litera Μ jest szeroka, litera Ξ przypomina nieco Z i pod względem paleograficznym jest starsza od innych liter (kształt właściwy dla VIII wieku)^[5].

Tekst stosuje przydechy oraz akcenty^[6], które na ogół umieszczane są w poprawnych miejscach^[5]. Skryba pisał uważnie i żadna linijka tekstu nie została opuszczona w wyniku popełnienia błędu homoioteleuton. Niemniej skryba opuścił sześć fraz, pięć z nich zostało uzupełnionych na marginesie^[5].

Karty kodeksu ułożone zostały w octavo. Braithwaite oszacował, że oryginalny rękopis zawierał 42 foliałów, 674 strony, z których 66 zostało utraconych^[7]. Rękopis nie zachował się w całości i ma następujące luki w tekście: Mt 1,1-9,11; 10,35-11,4; Łk 1,26-36; 15,25-16,5; 23,22-34; J 20,27-21,17^[8].

Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów, długich jednostek – κεφαλαια (rozdziały) – oraz krótkich jednostek – Sekcji Ammoniusza. Na marginesie bocznym umieszczono numery Sekcji Ammoniusza oraz κεφαλαια (rozdziałów). W górnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły) owych κεφαλαια, natomiast pod numerami Sekcji Ammoniusza umieszczono odniesienia do Kanonów Euzebiusza. Przed każdą z Ewangelii umieszczono listy κεφαλαια (spis treści)^[6].

Na marginesie umieszczono również noty liturgiczne oznaczające teksty wykorzystywane podczas czytań liturgicznych. Oznakowane zostały wszystkie lekcje przeznaczone do czytań na niedzielę i na sobotę na cały rok liturgiczny. System tych lekcji odbiegał nieco od powszechnie używanego w Bizancjum i jest charakterystyczny dla wczesnego okresu^[9]. Na stronie zawierającej tekst J 12,19-25 znajduje się menologiczna nota odnosząca się do Tarazjusza, patriarchy Konstantynopola. Według Braithwaite'a nota dotyczy dzieła powstałego około 780 roku^[5].

Na końcu każdej Ewangelii znajduje się subscriptio. Przed każdą z Ewangelii znajduje się hypotesis z informacjami o okolicznościach powstania każdej Ewangelii. Ten typ hypotesis jest rzadko spotykany w innych rękopisach. Braithwaite zauważył, że stosuje go minuskuł 512 (wg numeracji Scrivenera, 473 wg numeracji Gregory'ego)^[10].

Grecki tekst kodeksu reprezentuje tekst bizantyński, z niewielką liczbą oryginalnych wariantów. Braithwaite ocenił, że tekst jest typowy dla późnych kodeksów uncjalnych (E F G H K M S U V Γ Λ X Π)^[5]. Obliczył ponadto, że w 400 miejscach wspiera tekst z wydania Horta i Westcotta przeciwko Textus receptus^[11].

Gregory ocenił, że reprezentuje późny tekst^[6]. Kirsopp Lake zauważył jego tekstualne pokrewieństwo z rodziną Π oraz Kodeksem Aleksandryjskim. Wspiera 15 wariantów rodziny Π, nie wspiera nigdy Kodeksu Aleksandryjskiego przeciwko rodzinie Π, z wyjątkiem tych sytuacji, kiedy Kodeks Aleksandryjski reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną^[12].

Kurt Aland dał mu profil tekstualny 192¹, 95^1/2, 4², 6^S, co oznacza, że 192 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 95 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, posiada ponadto 6 sobie właściwych wariantów (Sonderlesarten). Aland zaklasyfikował go do Kategorii V^[3]. Oznacza to, że tekst rękopisu zawiera niewiele starożytnych wariantów i jest nieprzydatny w rekonstrukcji oryginalnego tekstu^[13].

Według Claremont Profile Method, tj. jest metody wielokrotnych wariantów, należy do grupy tekstualnej Π171 (wiodącymi rękopisami tej grupy są Π oraz minuskuł 171). Metodą tą badany był tylko w trzech rozdziałach Ewangelii Łukasza (Łk 1, Łk 10 i Łk 20)^[14].

Pominięte zostały teksty Mt 16,2b-3 (znaki czasu)^[11][15][16] oraz Jan 7,53-8,11^[6]. Oba teksty uważane są za nieautentyczne przez krytyków tekstu^[17]. Skryba opuścił także wiersze Mt 22,14 i Mk 15,28 oraz część wiersza J 8,14. Wszystkie te trzy braki uzupełnił korektor na marginesie^[5].

Pierwotnie datowany był na wiek IX lub X^[18]. Braithwaite zwrócił uwagę na paleograficzne podobieństwo od innych rękopisów powstałych w IX wieku^[5]. Odtąd rękopis datowany jest na wiek IX. Datował tak Gregory^[6], następnie Aland^[19]. Obecnie datowany jest przez INTF na wiek IX^[3][4] .

Papadopoulus Kerameus widział ten rękopis w 1882 roku w klasztorze Marii Dziewicy^[6]. Według Edwarda Millera rękopis był przechowywany w klasztorze Hagia Mone (375) w Kosinitza, w Macedonii. Według Millera rękopis miał tylko jedną lukę (Mt 1,1-9,1)^[18].

W 1900 roku Bevan Braithwaite nabył ten rękopis w Macedonii (Braithwaite nie podaje, z jakiej miejscowości) i przywiózł go do Wielkiej Brytanii. Zaproponował nazwę Codex Macedoniensis. W 1901 jego syn, William Charles Braithwaite, skolacjonował tekst rękopisu, dokonał też pierwszego jego opisu i dostarczył wybór jego wariantów tekstowych^[7]. Obecnie kodeks jest przechowywany w bibliotece Uniwersytetu Cambridge (Add. 6594)^[3][4] .

W 1908 roku Gregory skolacjonował tekst rękopisu w oparciu o Editio Regia Stefanusa z 1550 roku, uzupełniając odczyt Braithwaite'a^[6].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Edward Miller, który przygotował 4 wydanie Scrivenera A Plain Introduction..., dając mu siglum ד^[18][20]. Rękopis był również oznaczany przy pomocy siglum ו^[2][6]. W 1908 Gregory nadał mu siglum Y oraz 034 (rękopis, który dotychczas był oznaczany przez siglum Y otrzymał siglum 054)^[1].

Metzger w 1963 roku odnotował, że rękopis zasługuje na bardziej dokładne zbadanie, niż dotychczasowe^[21]. Jednak w swoim dziele „The Text of the New Testament” (1 wydanie w 1968, 4 wydanie w 2005), nie poświęcił mu ani jednego zdania^[22][a].

Rękopis jest rzadko cytowany w NA27^[23]. Został wykorzystany w Synopsis Quattuor Evangeliorum Alanda^[8].

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Krytyczne wydania Biblii greckiej

• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• Kurt Aland: Synopsis Quattuor Evangeliorum. Locis parallelis evangeliorum apocryphorum et patrum adhibitis edidit. Wyd. 15. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1996. ISBN 3-438-05130-3.

Listy rękopisów

• Kurt Aland: Kurzgefaßte Liste der griechieschen Handschriften des Neuen Testaments. Berlin: Walter de Gruyter, 1963. (niem.).
• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 36.
• Kodeks Y/034 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute INTF. [dostęp 2014-10-14]. (niem.).

Introdukcje do krytyki tekstu Biblii greckiej

• Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
• C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testamentes. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1900, s. 96. (niem.).
• C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testamentes. T. 3. Leipzig: J.C. Hinrichs, 1909, s. 1027-1037. (niem.).
• Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19516122-9. (ang.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. ed. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 377. (ang.).
• Hermann von Soden: Die Schriften des neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt / hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 1. Berlin: Verlag von Alexander Duncker, 1902.
• Wieland Willker: A Textual Commentary on the Greek Gospels. Wyd. 11. T. 1 Matthew. Bremen: 2014.

Inne opracowania

• W. C. Braithwaite. A New Uncial of the Gospels. „Expository Times”. XIII, s. 114-117, 1901. 
• W. C. Braithwaite. The Lection-System of the Codex Macedonianus. „JTS”. V, s. 265-274, 1904. 
• Kirsopp Lake: Family Π and the Codex Alexandrinus. The Text According to Mark. London: Christophers, 1936.
• Bruce M. Metzger: Chapters in the History of New Testament Textual Criticism. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans, 1963, s. 38.
• Bruce M. Metzger: A Textual Commentary on the Greek New Testament. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 3-438-06010-8. (ang.).
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).