Kodeks Tischendorfa IV

Mt 8,11-18
Oznaczenie	Γ
Data powstania	IX wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	036
Zawartość	Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	30 × 23 cm
Typ tekstu	tekst bizantyński
Kategoria	V
Data odkrycia	1853, 1859
Odkrywca	Tischendorf
Miejsce przechowywania	Bodleian Library, Rosyjska Biblioteka Narodowa

Kodeks Tischendorfa IV, łac. Codex Tischendorfianus IV (Gregory-Aland no. Γ albo 036), ε 70 (Soden) – grecki kodeks uncjalny, paleograficznie datowany na X wiek (jakkolwiek wiek IX też jest brany pod uwagę)^[1]. Rękopis posiada noty marginalne, został przystosowany do liturgicznego użytku, obecnie przechowywany jest w Oksfordzie oraz Petersburgu. Jest wykorzystywany w krytycznych wydaniach Novum Testamentum Graece. Rękopis cieszył się pewnym zainteresowaniem dawnych krytyków tekstu (Scrivener, Soden), od czasów Alanda uważany jest za rękopis o niskiej wartości tekstualnej. Część kart rękopisu zaginęło.

Kodeks zawiera 257 pergaminowych kart (30 na 23 cm), z tekstem czterech Ewangelii w tzw. zachodnim porządku (Mt, J, Łk, Mk). Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 24 linijek w kolumnie. Litery są wielkie i pochylone na lewo. Pismo przypomina Kodeks Cypryjski. Skryba był dokładny i nie popełniał błędów itacyzmu. Przydechy i akcenty zostały uzupełnione przez późniejszego korektora^[2]. Scrivener określił tego korektora mianem nieuważnego^[3][4] .

Tekst ewangeliczny dzielony jest według krótkich jednostek, Sekcji Ammoniusza, których numery zamieszczono na marginesie. Pod numerami sekcji znajdują się odniesienia do Kanonów Euzebiusza, dzięki czemu czytelnik mógł łatwo odnaleźć paralelne teksty^[2].

Zawiera listy κεφαλαια (spis treści) przed każdą Ewangelią, τιτλοι (tytuły rozdziałów) i noty liturgiczne, dzięki którym rękopis mógł być wykorzystywany do czytań liturgicznych. Zawiera też noty muzyczne^[5][2].

Luki

Część kart rękopisu zaginęła, dlatego tekst kodeksu zawiera nieco luk w Ewangelii Mateusza (Mt 5,31-6,16; 6,30-7,26; 8,27-9,6; 21,19-22,25), jedną lukę w Ewangelii Marka (Mk 3,34-6,21), natomiast Ewangelia Łukasza i Jana zawierają pełny tekst^[6].

Grecki tekst rękopisu reprezentuje bizantyjską tradycję tekstualną, co zauważył już Tischendorf, który ocenił, że tekst jest pokrewny dla rękopisów: E F G H K M S U V^[7]. Scrivener oceniał, że zasługuje na większą uwagę niż większość rękopisów powstałych w jego epoce^[3]. Hermann von Soden był zdania, że rękopis przedstawia większą wartość niż rękopisy tradycji bizantyjskiej^[4] .

Aland nadał dla rękopisu profil tekstualny 182¹, 91^1/2, 1², 12^S[8]. Oznacza to, że według Alanda rękopis 182 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko tekstowi „oryginalnemu”, 91 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, 1 raz wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, posiada ponadto 12 sobie właściwych wariantów^[9]. Profil ten wskazuje, że rękopis jest jednym z najlepszych reprezentantów tekstu bizantyjskiego^[4] . W oparciu o ten profil Aland zaklasyfikował tekst rękopisu do Kategorii V^[8]. W kategorii V Aland umieścił rękopisy nieprzydatne dla rekonstrukcji oryginalnego tekstu Nowego Testamentu^[9]. Bruce M. Metzger w ogóle nie poświęca mu uwagi – jest to jeden z nielicznych kodeksów z grupy 01-045, których uczony nie omówił^[10].

Według Claremont Profile Method rękopis reprezentuje rodzinę tekstualną K^x, czyli standardowy tekst bizantyjski. Metodą tą przebadano tylko 3 rozdziały Łukasza (1; 10; 20)^[11].

Rękopis nie zawiera tekstu Mt 16,2b-3 (znaki czasu). Tekstu tego nie zawierają również 01, 03, 033, f¹³, 157, 579^[4] . Z innych spornych tekstów nie zawiera Mt 17,21^[12]; 18,11^[13]; Mt 23,14^[14] oraz Łk 17,36^[15].

W Mt 27,49 kodeks zawiera tekst: ἄλλος δὲ λαβὼν λόγχην ἒνυξεν αὐτοῦ τὴν πλευράν, καὶ ἐξῆλθεν ὕδορ καὶ αἷμα (inny wziął włócznię i przebił Jego bok, i natychmiast wyszła woda i krew). Tekst pochodzi z Jana 19,34 i jest charakterystyczny dla rękopisów aleksandryjskiego typu (א, B, C, L, 1010, 1293, pc, vg^mss). Krytycy tekstu uważają ten tekst za nieautentyczny^[16][17][18].

W Ewangelii Marka zawiera 7,16^[19]; 9,44.46^[20]; 11,26^[21]; 15,28^[22].

Zawiera tekst Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa), ale został on oznakowany na marginesie przy pomocy obelisku, co oznacza, że zdaniem skryby tekst jest wątpliwy^[23]. Zawiera ponadto tekst Łk 23,17^[24]; J 5,3b-4^[25] i tekst Pericope adulterae (J 7,53-8,11)^[26].

W zakończeniu Ewangelii Jana znajduje się nota ετελειωθη η δελτος αυτη μηνι νοεμβριω κζ ινδ η ημερα ε ωρα Β. Tischendorf sugerował, że wedle tej noty kodeks został napisany w czwartek 27 listopada, 844 roku^[3]. Rok jednak nie jest pewny, Victor Gardthausen wskazał, że możliwym jest również rok 979^[7].

Gregory przyjmował jako prawdopodobny zarówno wiek IX, jak i X^[2]. Współcześnie paleografowie opowiadają się z wiekiem X^[4] . INTF datuje na X wiek^[1][27] .

Kodeks został znaleziony przez Tischendorfa podczas jego wypraw na Wschód, a przywieziony został przezeń w dwóch partiach (jedna podczas drugiej w 1853, druga podczas trzeciej jego podróży w 1859) i dlatego przechowywane są dziś w dwóch różnych miejscach. Pierwsza część, stanowiona przez 158 kart, została w 1855 roku zakupiona przez Bodleian Library^[2] w Oksfordzie, gdzie jest odtąd przechowywana pod numerem Auct. T. infr 2.2^[1]. Część druga, stanowiona przez 99 kart, przechowywana jest w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej (Gr. 33) w Petersburgu^[1][27] .

Rękopis jest wykorzystywany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Po raz pierwszy został wykorzystany przez Tischendorfa w jego Editio Octava. Korzystają zeń wydania Nestle-Alanda. W NA26 cytowany jest tylko wtedy, gdy różni się od standardowego tekstu bizantyjskiego^[28]. Ponieważ w aparacie krytycznym nie zawsze jest cytowany bezpośrednio, w NA27 został zaliczony do świadków II rzędu cytowania^[29].

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Krytyczne wydania tekstu NT

• K. v. Tischendorf: Novum Testamentum Graece: ad antiquissimos testes denuo recensuit, apparatum criticum omni studio perfectum. Editio Octava Critica Maior. T. I. Lipsiae: 1869. [Editio Octava Critica Maior]
• K. Aland, M. Black, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983. ISBN 3-438-05113-3.Sprawdź autora:3. [UBS3]
• B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993. ISBN 978-3-438-05110-3.Sprawdź autora:3. Brak numerów stron w książce [UBS4]
• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: K. Aland, M. Black, C. M. Martini, B. M. Metzger, A. Wikgren. Wyd. 26. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991. ISBN 3-438-05100-1. [NA26]
• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
• Kurt Aland: Synopsis Quattuor Evangeliorum. Locis parallelis evangeliorum apocryphorum et patrum adhibitis edidit. Wyd. XV. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1996. ISBN 3-438-05130-3.

Introdukcje do krytyki tekstu NT

• Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neuen Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989, s. 123. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
• C. R. Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: Hinrichs, 1900, s. 85-86. (niem.).
• Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Wyd. 4. Oxford: Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0195161229. (ang.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 4. T. 1-2. London: George Bell & Sons, 1894, s. 155-156. (ang.).

Inne

• Bruce M. Metzger: A Textual Commentary on the Greek New Testament. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-1598561647. (ang.).
• Constantin von Tischendrof: Anecdota sacra et profana. Leipzig: 1861, s. 20-29. (łac.).
• Kurt Treu. Die Griechischen Handschriften des Neuen Testaments in der USSR; eine systematische Auswertung des Texthandschriften in Leningrad, Moskau, Kiev, Odessa, Tbilisi und Erevan. „T & U”. 91, s. 41-43, 1966. Berlin. 
• Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).

• INTF: Kodeks 036 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2016-01-24].
• R. Waltz: Codex Tischendorfianus Γ (036). [w:] Encyclopedia of Textual Criticism [on-line]. 2007. (ang.).